In partnership with

Hallo,

Was dit de kortste handelsoorlog ooit? Maandag waren de beurzen in alle staten omdat Donald Trump de (handels)oorlog verklaarde aan zijn drie grootste handelspartners tegelijkertijd. Maar de strijdbijl met Mexico en Canada werd ook snel weer begraven. Wat als Trump ook importheffingen gaat instellen tegen Europa? Hoe moeten we dan reageren?

Verder ga ik in op de pensioenperikelen. NSC wil dat pensioenspaarders inspraak krijgen in de overgang naar een nieuw pensioencontract. Voorstanders van het nieuwe stelsel zijn in alle staten. En nu blijkt het ook nog eens een dure grap. Is het echt zo onredelijk wat NSC vraagt?

Tot slot ga ik in op het ondernemingsklimaat in Nederland. Steeds meer ondernemers zijn somber over de economische omstandigheden. Veel te veel regels, te hoge lonen, te weinig vakkrachten en een wispelturige politiek. VNO-NCW en MKB-Nederland peilden de stemming.

Tot slot heb ik de video in deze nieuwsbrief gezet van de drie panelgesprekken die ik vorige week voerde met financieel experts, beleggingsanalisten en ondernemers over economie, investeren en beleggen voor het Leadervids Event. Ik ben trots op het resultaat. De video met drie panelgesprekken van elk een uur is onderaan te zien.

Veel lees- (en kijk)plezier!

Martin

Handelsoorlog

Donald Trump heeft de aanval geopend op zijn belangrijkste handelspartners. Maar liefst 44% van de Amerikaanse import komt uit Mexico, Canada en China. Nog eens 24% van de importen komen uit Europa. Voor de Amerikaanse export zijn precies dezelfde landen belangrijk: 43% gaat naar Mexico, Canada en China. En ook 24% van de export gaat naar Europa.

Afgelopen weekend begon de president een handelsoorlog met de drie belangrijkste handelslanden en dreigde hij er eentje met een belangrijke regio. Inmiddels staan de importtarieven voor Mexico en Canada een maand on hold. Maar de dreiging van een grote handelsoorlog hangt nog altijd in de lucht. Je moet maar durven om zoveel van je belangrijke partners tegen je in het harnas te jagen. Maar vermoedelijk komt dat doordat Trump die landen niet als partners ziet, maar als tegenstanders.

Amerika exporteert grofweg $2000 miljard en importeert ongeveer $3000 miljard. En dat zit Trump dwars. Het land heeft traditioneel een handelstekort, dat ongeveer 2,8% van het bbp bedraagt. Dat beschouwt Trump als verlies. Het is de vraag of het per se zo erg is, zegt Harry Garretsen, hoogleraar Internationale economie aan de RUG: “Dit is macro-economie, maar Trump is een extreme micro-econoom. Hij redeneert: als jij meer weet te verkopen aan mij, doe ik blijkbaar iets niet goed. Dan moet daar iets oneerlijks aan zijn. Maar dat is niet hoe macro-economie werkt.

“Trump is een ouderwetse mercantilist, die gelooft dat handelsgroei van het ene land ten koste gaat van de handelsgroei van het andere land”, zegt Steven Brakman, collega van Garretsen. “Daarbij denkt hij enkel in termen van goederen. Dat je verkoopt wat mensen in elkaar schroeven, en dat daar de banen zitten. Aan consultancy-, transport-, en clouddiensten koppelt hij mentaal geen fabrieken.”

Amerika heeft weliswaar een fors handelstekort op goederen, maar op diensten heeft het land juist een overschot. De Amerikaanse dienstensector exporteert dus juist meer. Dat is een belangrijke nuance. Je kunt ook breder kijken dan alleen naar export en import. Dan kijk je naar de lopende rekening. Daar heeft Amerika ook een flink tekort. Dat komt doordat buitenlandse investeerders rente en dividend krijgen die als een uitgave op de lopende rekening wordt gezien.

Volgens Garretsen heeft dit tekort dus een negatieve én een positieve verklaring. “Het is een kwestie van boekhouding. Er zit een goede en een slechte reden achter. De slechte reden is dat Amerikanen op te grote voet leven. Ze consumeren meer dan ze als land kunnen produceren. Dat geldt voor de consumenten én van de overheid. Maar een belangrijk deel van het tekort komt doordat buitenlandse investeringen het goed doen in de VS. Amerika is erg aantrekkelijk voor buitenlandse investeerders.”

(Kijk hierboven de Nieuwstrend van EenVandaag over de handelsoorlog. En lees deze analyse van Capital Group Amerikaanse verkiezingen: De impact op Europa - Het mercantilisme van Trump kan leiden tot instabiliteit uit november 2024.)

Ondernemersklimaat

Ondernemers blijven negatief over de Nederlandse economie en vooral over de Nederlandse politiek. Het ondernemingsklimaat is ronduit slecht, volgens ondervraagde ondernemers. De onvrede wordt breed gedeeld, van grote bedrijven tot kleine ondernemers, zo blijkt uit de Nationale Peiling Ondernemingsklimaat 2025 waar ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland deze week mee kwamen.

Twee derde van de ondernemers vindt dat het ondernemingsklimaat in de laatste vijf jaar is verslechterd. Er wordt veel gemopperd over regeldruk en belastingen. En steeds meer bedrijven overwegen te stoppen, te verhuizen of elders te gaan groeien. Dat is terug te zien in onderstaande resultaten. Het is niet allemaal rampspoed, want nog altijd 35% zegt dat Nederland een aantrekkelijk land is om in te ondernemen en 26% is neutraal. Een grote meerderheid ziet zeker nog toekomst voor het bedrijf in ons land. Maar het zorgelijke is dat 19% overweegt te stoppen, 27% niet gaat investeren in ons land en 17% zegt mogelijk te verhuizen.

Als ondernemers wordt gevraagd naar hun belangrijke thema’s en daarbij de vraag wordt gesteld of er een verbetering of verslechtering is opgetreden, wordt de algehele somberte concreet. De energiekosten zijn hard opgelopen, de regeldruk is niet verminderd, de loonkosten schieten omhoog en de krapte op de arbeidsmarkt maakt het tekort aan vakkrachten steeds nijpender.

Het zorgelijke is dat het ongenoegen zo breed gedeeld is. Ondernemers zijn ontevreden over de tweejarige loondoorbetaling bij ziekte plus alle (administratieve) verplichtingen rond reïntegratie van mensen, over de arboregels en over moeizame ontslagprocedures. Maar ook over eisen rond emissieloze binnensteden, oeverloos lang durende processen rond vergunningen, terrasregels enzovoort.

In minister Dirk Beljaarts van Economische Zaken hopen ondernemers nu een medestander te hebben die de regeldruk gaat bestrijden. Maar ook hij kan geen ijzer met handen breken. Veel van die regels komen helemaal niet van EZ. Krijgt hij zijn collega-ministers zo ver om regels te schrappen?

Breed geleefd is ook het ongenoegen over wispelturige politiek. Belastingen worden verhoogd, verlaagd en dan weer verhoogd. Subsidies in het leven geroepen en dan weer afgeschaft. Het getouwtrek rond de expat-regeling is voor grotere bedrijven ook een doorn in het oog. Als bedrijven aan één ding behoefte hebben, is het voorspelbaar overheidsbeleid. De draai rond klimaatbeleid en stikstofbeleid en het schrappen van het Groeifonds helpt allemaal niet. 83% zegt ontevreden te zijn over ‘de betrouwbaarheid en stabiliteit van politiek en bestuur’. Slechts 8% zegt dat politiek en bestuur ‘voldoende oog hebben voor de belangen van ondernemers in dit land’.

Ik vermoed dat veel ondernemers hebben gestemd op een van de vier coalitiepartijen. Het Hoofdlijnenakkoord ziet er op papier ook ondernemersvriendelijker uit dan het wisselvallige beleid van de afgelopen jaren. Maar dan moet er wel geleverd worden.

(Ook het CBS meet nu een dalend ondernemersvertrouwen. Lees Ondernemersvertrouwen weer gedaald na jaar van herstel; ’20% overweegt vertrek’ van collega Gert van Harskamp.)

Pensioenkosten

Het initiatief van NSC-Kamerlid Agnes Joseph om pensioenspaarders het recht te geven zich uit te spreken over de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel doet nogal wat stof opwaaien. Er worden door de voorstanders van de Wet Toekomst Pensioenen nogal grote woorden gesproken en gedaan alsof dit plan het einde betekent van het nieuwe pensioenstelsel. Alleen maar omdat NSC mensen inspraak wil geven.

Nadat de kanonnen bulderden (‘een kernbom’, volgens D66, ‘een wolf in schaapskleren’, volgens SER-voorzitter Kim Putters) worden nu de financiële gevolgen in stelling gebracht. Ambtenaren van Financiën hebben becijferd dat het invoeren van een pensioenreferendum de schatkist €1 tot 2 miljard kan kosten. Na berichtgeving van RTL is het memo openbaar gemaakt.

Joseph wil dat pensioenfondsen aan hun deelnemers vragen of ze instemmen met het overhevelen van bestaande pensioenrechten naar het nieuwe contract. Als de opkomst onder de 30% of minder dan 50% instemt, dan gaat het zogeheten invaren niet door. Dan blijven de bestaande rechten achter in een oud fonds en wordt het nieuwe pensioencontract alleen ingevoerd voor nieuw op te bouwen pensioen.

Waarom dit de staat miljarden kost? Omdat de veronderstelling is dat de pensioenpremies zullen stijgen. Pensioenspaarders tussen de 45 en 55 jaar moeten namelijk gecompenseerd worden voor een dreigend pensioengat. Via de doorsneesystematiek betalen jonge werknemers nu relatief te veel premie en ouderen te weinig. Door die systematiek gaat een streep, waardoor mensen halverwege hun loopbaan pensioenopbouw mislopen.

Als het pensioenvermogen wordt overgeheveld kunnen de buffers worden ingezet voor die compensatie. Het nieuwe contract heeft namelijk niet van die strenge buffereisen omdat het pensioen op en neer meebeweegt met de conjunctuur. Daarom zijn sociale partners erop gebrand bestaand pensioengeld mee te nemen in dat nieuwe stelsel. Want zo vallen de buffers vrij en kunnen alle plooien worden gladgestreken. Tegelijkertijd is dit de grote truc waardoor vakbond FNV kan blijven volhouden dat iedereen erop vooruitgaat. Wat feitelijk gebeurt is dat er eenmalige kans is om pensioenbuffers uit te delen.

Pensioenfondsen die niet gaan invaren na een verloren referendum moeten die 45-55-jarigen op een andere manier compenseren. Via een hogere premie, zo meent Financiën. En omdat pensioenpremies fiscaal aftrekbaar zijn, loopt de staatskas geld mis. Het weerwoord van Joseph is dat je in een referendum de situaties van wel en niet invaren bij gelijke premie moet voorstellen. Anders vergelijk je appels met peren. En mochten werkgevers inderdaad meer pensioenpremie gaan betalen, dan zal het totale pensioen op langere termijn hoger zijn, waarover de fiscus dan weer meer belasting kan innnen.

Maar voor de korte termijn gaat dat niet op. Omdat het kabinet nu al langs de randen van een begrotingstekort van 3% scheert, kan het best zijn dat dit pensioenplan er net voor zorgt dat die norm wordt overschreden. En dan moet er bezuinigd worden.

Overigens las ik op PensioenPro een interessante column over dit voorstel van NSC van oud-pensioenbestuurder Adri van der Wurff. Hij probeert de discussie te ontdoen van alle emotie: “Al te krachtig geformuleerde gelegenheidsargumenten zijn van alle tijden. Maar het vraagt wel een bijzonder gebrek aan zelfinzicht om te zeggen dat het niet in het belang van de deelnemers is om ze een beslissende stem te geven bij een keuze die gaat over de belangen van de deelnemers. Of dat de deelnemers niet betrokken kunnen worden, omdat het te moeilijk is om het ze uit te leggen.”

Hij stelt dat dat invaren niet noodzakelijk is voor een goed, nieuw pensioen. Het invaren is wel ‘noodzakelijk om het verkoopverhaal te ondersteunen’. Het verhaal dat dit voor iedereen beter is. De prijs die we betalen is dat bestaande rechten in een redelijk stabiel pensioen worden omgezet ‘in meer fluctuerende aanspraken’. Van der Wurff roept alle panikerende werkgevers, vakbonden en pensioenfondsbestuurders tot de orde. Dit is aan de politiek.

“Kijk of het argument dat je deelnemers niet moet betrekken omdat ze het toch niet snappen, wel klopt met het officiële idee dat alles eenvoudiger uit te leggen valt. Kijk of responspercentages van 7 à 8 bij risicopreferentie-onderzoek wel blijk van voldoende betrokkenheid geven. Kijk of de vakbeweging en ondernemingsraden wel voldoende representatief zijn voor actieven, slapers en gepensioneerden. Kijk of het wel goed bestuur is om deelnemers hier niet fundamenteler bij te betrekken. Kijk of je zelf zo’n situatie zou accepteren als er niets aan je gevraagd wordt.”

(De afgelopen twee weken kreeg ik van verschillende kanten de vraag wat ik nu zelf van het nieuwe pensioenstelsel vindt. Zowel van voorstanders als van tegenstanders. De een vindt me te kritisch, de ander vindt dat ik me te weinig uitspreek tegen de WTP. Ik verwijs naar een oudere nieuwsbrief waarin ik het systeem leg langs de meetlat van de drie beoogde doelen: koopkrachtiger, transparanter en betere aansluiting op de arbeidsmarkt. Je kunt dat hier teruglezen. Tja, als je die drie doelen hanteert, dan is kritiek op dit nieuwe pensioen heel goed mogelijk. Dan rest alleen de vraag: is het glas halfvol of halfleeg? Is dit het best denkbare compromis? Of belanden we van de regen in de drup?)

Geen commentaar

Podcast - Kwestie van Centen

Was dit nu de kortste handelsoorlog ooit? Robbert Ophorst en ik bespreken in Kwestie van Centen het tumult over de Amerikaanse importtarieven. „Ik had niet verwacht dat Mexico en Canada zo snel met een geste zouden komen en dat Trump zou inbinden.” Maar de dreiging voor Europa is er nog steeds. „Trump is die ene jongen op het schoolplein die met iedereen ruzie maakt.” Europa zou hard moeten terugslaan als ook wij geconfronteerd worden met handelstarieven. Luister de nieuwste aflevering van ‘Kwestie van Centen’ hier. Ook op Spotify en iTunes.

Boekestijn en De Wijk

Ik was te gast bij de podcast van Arend Jan Boekestijn en Rob de Wijk. We spraken over de concurrentiekracht van Europa, over de plannen van de nieuwe Europese Commissie en de strijd tussen VS, China en Europa. Daags voor de handelsoorlog, dus nog onwetend van de importheffingen die eraan zaten te komen. Het was een vrolijk gesprek over een best wel ingewikkeld onderwerp.

Wil je mij als spreker?

Vorige week mocht ik drie panelgesprekken leiden van het eerste online Leadervids Event. Ik vond het een mooie ervaring om als een soort Jeroen Pauw een talkshow te hosten over economie en beleggen. Bovenstaande video duurt maar liefst drie uur, maar bestaat dus uit drie blokken van elk ongeveer een uur. (Als je de video niet kunt zien, kijk dan hier bij Vimeo.)

Blok 1: Macro-economie en geopolitieke onzekerheid, met Arend Jan Kamp, Andre Brouwers, Judith Sanders en Peter Siks. Blok 2: De toekomst van ondernemen, met Ruud Hendriks, José van Dalen, Salar Azimi en Sander Pielkenrood. Blok 3: Beleggen, kansen & risico’s, met Sjuul Follings, Corné van Zeijl, Hans Oudshoorn, Paul Buitink en Marcel Melis.

Wil je mij boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail. of lees mijn profiel bij Sprekershuys of mail. Rechtstreeks kan ook: mail mij.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/

Receive Honest News Today

Join over 4 million Americans who start their day with 1440 – your daily digest for unbiased, fact-centric news. From politics to sports, we cover it all by analyzing over 100 sources. Our concise, 5-minute read lands in your inbox each morning at no cost. Experience news without the noise; let 1440 help you make up your own mind. Sign up now and invite your friends and family to be part of the informed.

Sign up today!