In partnership with

Beste lezers,

Dat was een pijnlijke tik die Nederland kreeg van Brussel. Als enige land voldoen we niet aan de Europese begrotingsregels. Hoe kan dat? Wij zijn toch het braafste jongetje in de klas? Verder houdt de Tweede Kamer de verkoop van staatsbank de Volksbank tegen. Wat nu? En nogmaals duik ik in de inflatie. Wie veroorzaakt nu die hoge prijzen? Zijn dat de bedrijven of de werknemers? Alles over de klassieke loon-prijsspiraal.

Veel leesplezier!

Martin Visser

Brusselse tik

Een verrassing kon het zijn: de Europese Commissie gaf het kabinet een tik op de vingers omdat Nederland de nieuwe begrotingsregels overtreedt. Eerder constateerde de Raad van State al dat de overheidsbegroting in de komende jaren zich niet conform de Europese regels ontwikkelt. Dit lijkt misschien een beetje vreemd. De Nederlandse staatsschuld is ongeveer 45% (ruim onder de norm van 60%) en het begrotingstekort is lager dan 3%. Andere landen gaan hier ruimschoots overheen. En toch kreeg Nederland als enige lidstaat een onvoldoende van Brussel.

Dat heeft te maken met de nieuwe regels waarbij niet alleen naar het nu wordt gekeken, maar ook naar de iets langere termijn. Het kabinet moest een doorkijkje geven voor de regeerperiode tot 2028 en zelfs tot tien jaar daarna. Voor modellen is dit onmogelijk ver weg, dus we moeten de precieze voorspellingen met een korreltje zout nemen. Maar de trend is wel duidelijk: het kabinet-Schoof zadelt een volgende regering met een vervelende erfenis op, waardoor de begroting na 2028 ontspoort:

Je ziet het gebeuren in bovenstaand plaatje. Het begrotingstekort blijft voorlopig keurig onder de 3% (2026 is een eenmalige uitzondering vanwege een pensioenkwestie), maar daarna loopt het tekort hard op tot richting de 4%. En dat vertaalt zich uiteraard in een stijgende schuld. In 2033 zouden we dan de grens van 60% voorbij gaan. Nu is de staatsschuld daarmee nog steeds relatief laag, maar hij ontwikkelt de verkeerde kant op. En dat mag dus niet.

Die regels hebben we zelf afgesproken in Brussel. En Duitsland en Nederland zaten nogal geharnast in die discussie de laatste jaren. Dat maakt dit ook zo gênant. Als minister Eelco Heinen van Financiën nu Italianen of Fransen willen kapittelen, dan heeft hij geen poot om op te staan. We voldoen niet eens aan de regels die we zelf in Brussel afgedwongen hebben.

Vreemd is deze ontwikkeling niet, want het kabinet laat de overheidsuitgaven flink oplopen:

Maar het kabinet ging toch bezuinigen? Op asiel, Europese begroting, rijksambtenaren, onderwijs en ontwikkelingssamenwerking? Ja, dat klopt. Maar dat zijn bezuinigingen ten opzichte van het zogeheten basispad, de uitgavenontwikkeling die al in de pijplijn zat. Het kabinet-Rutte 4 liet namelijk ook een erfenis achter. Precies zo eentje: stijgende uitgaven die op langere termijn tot te hoge begrotingstekorten zouden leiden.

Oud-CPB-econoom Wim Suyker zette dat helder op een rij. Je ziet hoe de ‘ontsporing’ van de overheidsfinanciën nog steeds aan de hand is, maar iets minder ernstig dan eerst:

Onder het vorige kabinet zou de staatsschuld in 2031 over de 60%-grens heengaan. Bij dit kabinet wordt dat punt pas in 2033 bereikt. Een verbetering, maar nog steeds niet goed genoeg voor Brussel.

(Lees mijn column: Zuid-Europa lacht zich rot om onze minister van Financiën.)

Winst-prijsspiraal

Wie veroorzaakt de inflatie? Zijn de vakbonden met hun hoge looneisen de boosdoeners? Of speelt er iets anders? De economen van ABN Amro vinden het wel mooi geweest met de loonstijgingen, zo schreef ik vorige week. Want als de cao-lonen zo flink blijven stijgen, dan jagen die de inflatie weer verder aan: de klassieke loon-prijsspiraal.

Vakbond FNV had deze week een weerwoord in economenblad ESB. Niet de lonen maar de bedrijfswinsten worden door de FNV aangewezen als belangrijke bron van blijvend stijgende prijzen. Op basis van CBS-cijfers pluizen zij de verschillende factoren uit die gezamenlijk de inflatie vormen. Dat doen ze over een periode van beging 2021 tot en met begin 2024. De factor ‘exploitatieoverschot’ (lees: winsten) zijn in Nederland een veel grotere factor dan in de rest van Europa.

Dat ziet er dan zo uit:

Dit ligt volledig in lijn met analyses van bijvoorbeeld de Europese Centrale Bank (ECB). Ook die stelde dat er sprake is van een winst-prijsspiraal, ook in Europa. Volgens deze cijfers zou dat in Nederland dus nog meer het geval zijn. Bedrijven krikken hun winsten op ten tijde van de energiecrisis. Ze kunnen dat gemakkelijk doen, omdat er algehele kostenstijgingen zijn. Dan ontstaat er voor bedrijven ruimte om prijzen extra te verhogen, omdat de consument er toch al rekening mee houdt dat het prijspeil omhoog gaat. Ook mededingingsautoriteit ACM wees hier al op. Ook is het mogelijk dat bedrijven anticipeerden op aanstaande loonkostenstijgingen.

De vraag is wel of deze onderliggende factoren gedurende die periode 2021-2024 hetzelfde aandeel hebben behouden. Dat lijkt niet het geval. Het Centraal Planbureau constateerde eerder ook al dat het op peil houden van bedrijfswinsten tot hogere prijzen heeft geleid. Maar het CPB ziet dat die factor gedurende die jaren afneemt en de loonstijging als bepalende factor toeneemt.

Het gaat om de verhouding tussen het lichtblauwe balkje (lonen) en het donkerblauwe (winsten). In de eerste periode van de hoge inflatie dragen lonen nauwelijks bij. Dan zijn bedrijfswinsten een grote factor. Pas vanaf het tweede kwartaal van 2023 draait dat om, zo constateert het CPB. Dat betekent dat de inflatie aanvankelijk dus wel te maken had met een winst-prijsspiraal, maar dat nu toch de loonstijgingen beginnen door te werken.

Overigens speelt de overheid zelf ook nog een bijzondere rol in de prijsontwikkeling. Door verhoging van accijnzen en heffingen worden de prijzen ook nog eens opgedreven. Dit jaar is dat verhogend effect ongeveer 1 procentpunt. De inflatie was in november opgelopen naar 4%. Een kwart daarvan zou dan door belastingen komen. Dat effect loopt er volgend jaar weer uit (in de inflatie vergelijken we prijzen van dit jaar met vorig jaar), maar het zorgt wel voor een jaar lang extra inflatie.

Volksbank

De Volksbank gaat reorganiseren. Er gaan banen uit en merken. De vraag is welke banknaam overblijft? SNS, ASN, Regiobank, BLG Wonen? Voor de hand ligt SNS of ASN. In afgeslankte vorm zou ceo Roland Boekhout de bank moeten verkopen via een onderhandse verkoop of een beursgang. Komt daarmee eindelijk duidelijkheid voor de bank die al sinds 2013 in handen van de Staat is?

Na de bankencrisis zou de politiek nadenken over de toekomst van onze financiële sector. Een van de conclusies was dat er verschillende soorten banken zouden moeten zijn: een internationale bank, een lokale bank, een coöperatieve bank en wellicht een soort publieke bank. Niet voor niets ging SNS de Volksbank heten. De bank heeft relatief veel kantoren en richt zich ook op het mkb.

Alleen werden er nooit principiële keuzes gemaakt en modderde men maar wat door. ABN Amro werd stapje voor stapje gedenationaliseerd. De toekomst van de Volksbank bleef ongewis. Een ferme keuze voor de bank als een publieke bank werd niet gemaakt. Laat staan dat duidelijk werd wat dat eigenlijk is: een publieke bank. Is dat een staatsbank? Of kon het ook een bank in handen van institutionele beleggers zijn? Op welke manier zou zo’n volksbank dan andere dienstverlening moeten hebben? En wie draait ervoor op als dat een duurdere bank oplevert?

Minister Eelco Heinen van Financiën koos voor verkoop op termijn, de Volksbank anticipeerde daarop met die aangekondigde reorganisatie. Maar nu vindt Heinen alsnog de Tweede Kamer op zijn pad. Een meerderheid wíl helemaal niet verkopen. Onder meer PVV, NSC en CDA zien een privatisering niet zitten.

Dat het Nederlandse bankenlandschap divers moet blijven, is geen gekke conclusie na de bankencrisis. Maar die conclusie moet dan wel goed doordacht worden. Wat betekent het dat één van de banken in handen van de staat blijft? Wat als er een nieuwe crisis uitbreekt? Gaan alle bange klanten van private banken dan massaal naar de overheidsbank toe? Vergroot je het risico van een bankrun dan niet, als de overheid altijd een veilige haven is?

Formeel kun je zeggen dat bankklanten overal dezelfde depositogarantie krijgen, bij een private en bij een publieke bank. Maar hoe groot is nu de kans dat de overheid een bank failliet laat gaan waar het zelf 100% aandeelhouder van is? Dat lijkt mij een theoretische optie.

En wat betekent het als een publieke bank zich toelegt op mkb-financiering. Daar kan best vraag naar zijn, nu private banken weinig interesse hebben in kleine leningen voor ondernemers. Maar wat betekent dit voor de concurrentieverhoudingen tussen publiek en privaat? Is het wel fair dat een staatsbedrijf klanten kan weglokken van private banken?

De Tweede Kamer kan dit wel vinden. Maar dan zullen op al dit soort vragen toch eerst goede antwoorden moeten komen. De bankencrisis is allang voorbij, de parlementaire onderzoeken zijn geweest, hoog tijd om nu eindelijk eens duidelijk te maken in Den Haag wat men wil met de financiële sector.

Geen commentaar

Song of the week - Genoeg voor een sneeuwbal

Podcast - Kwestie van Centen

Mensen met een vast contract hebben alle rechten en sociale voorzieningen in Nederland. Flexwerkers hebben die rechten niet, zo constateert oud-topambtenaar Hans Borstlap in Kwestie van Centen in gesprek met Martin Visser. Wat is er gedaan met zijn adviezen, bijna vijf jaar na dato? „Voor jou is het glas halfleeg, voor mij halfvol.” Borstlap maakt zich grote zorgen over de tekorten op de arbeidsmarkt: „Het is onverteerbaar dat werken nog altijd niet loont.” Luister de nieuwste aflevering van ‘Kwestie van Centen’ hier. Ook op Spotify en iTunes.

Wil je mij als spreker?

Afgelopen week sprak ik op een bijeenkomst van de Mobiliteitsalliantie. Ik gaf een analyse van de stand van de economie en besprak de houding van het kabinet ten opzichte van grote investeringen. De tijd van gratis geld is voorbij, begrotingsdiscipline is weer terug. Dat heeft impact voor wensen en eisen van bouw, infra en vervoer.

Wil je mij ook boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail. of lees mijn profiel bij Sprekershuys of mail. Rechtstreeks kan ook: mail mij.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/

Gold’s Record Breaking Surge Is Turning Heads — And This Stock Is Up 220% 🤯

Bank of America forecasts gold reaching $3,000 by 2025, catapulting this under-the-radar stock into the spotlight. With smart money pouring into gold and insiders loading up, this hidden gem is just getting started.

Learn About This Winning Trade

This is a sponsored advertisement on behalf of Four Nines Gold. Past performance does not guarantee future results. Investing involves risk. View the full disclaimer here: https://shorturl.at/73AF8