Hoe is het mogelijk dat sommige mensen 87% belasting betalen? Je gaat meer verdienen en houdt daarvan netto maar 13% over. Dat is niet echt uitnodigend om meer te gaan werken of om promotie te maken. Het klinkt absurd, maar het kan. In deze nieuwsbrief ga ik hierop in. In een heldere grafiek kun je zien hoeveel werkenden in Nederland te maken hebben met deze bizarre belastingdruk.

Verder onderzoek ik twee krantenkoppen. Waarom schrijft de ene krant dat je prima fossiele subsidies kunt afschaffen en schrijft de andere van niet? En dat op basis van hetzelfde rapport. Ook neem ik een juichverhaal van het CBS over de loongroei in Nederland onder de loep. Is er wel reden om te juichen? Of zit het toch een beetje anders?

Reageren op deze nieuwsbrief kan via de Reageer-knop onderaan of via de Comments. Vind je de nieuwsbrief interessant? Laat dat dan ook weten aan familie, vrienden en collega’s. De wekelijkse nieuwsbrief is gratis en het is leuk iedere keer weer meer nieuwe lezers te verwelkomen.

Veel leesplezier!

Werk moet lonen

Kapper Maikel Assink uit Hengelo kan meer handjes gebruiken. Klanten heeft hij genoeg, fulltime werkende kapsters niet. Bijna al zijn personeel werkt part-time, vertelde hij aan collega Eveline Bijlsma. Niet omdat ze dat per se willen, maar omdat full-time werken onvoldoende loont. Ervaren kapsters die de best betalende klanten helpen, krijgen soms een extraatje. “Maar ik heb al een paar keer gehad dat een medewerkster zei: houd ’m maar, anders moet ik zoveel belasting betalen!”

Bizar, meer werken en minder verdienen. Of, wat vaker voorkomt, meer werken en van elke extra verdiende euro maar enkele centen overhouden. Het is een al langer bestaand probleem dat economen vangen met het begrip ‘marginale belastingdruk’. Hoeveel belasting betaal je over een extra verdiende euro? Uit inventarisaties van het ministerie van Financiën blijkt dat er groepen mensen zijn waarvoor die marginale belastingdruk boven de 80% ligt.

En in extreme gevallen is het inderdaad mogelijk dat je er netto zelfs op achteruit gaat als je meer gaat werken. Dan ga je er wellicht nog iets op vooruit als je alleen naar de hogere belastingen en de lagere toeslagen kijkt, maar dan geven de kinderopvangkosten soms de genadeklap. Wie meer werkt en kinderen heeft, zal gebruik gaan maken van kinderopvang en dat kost zoveel geld dat je dat laatste restje netto-vooruitgang opsoupeert.

In recente beantwoording van Kamervragen over armoede onder middeninkomens gaan minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en staatssecretaris Marnix van Rij van Financiën weer uitgebreid op deze problematiek in. Daarbij wordt verwezen naar een eerder overzicht dat Sociale Zaken maakte van deze problematiek. Daar vinden we grafiekjes die duidelijk maken hoe heftig de marginale belastingdruk erin kan hakken:

Steeds wordt gezegd door het ministerie dat de problemen zich slechts bij een kleine groep werkenden voordoen. De meeste mensen (87%) hebben een marginale belastingdruk onder de 60%. Dat betekent dat 13% van de mensen een hogere marginale belastingdruk hebben, waarvan een nog kleiner percentage zelfs boven de 80% zitten. Maar goed, Nederland telt 9,7 miljoen werkenden. Als 2% van de werkenden boven die 80% zit, dan heb je het toch nog over bijna 200.000 mensen. Zij krijgen minder dan 20 cent erbij voor elke extra verdiende euro. In deze berekening is kinderopvang niet meegerekend.

In dit plaatje kun je zien welke belasting, belastingkorting of toeslag bijdraagt aan die extreme marginale druk. Dit plaatje is echter platgeslagen, omdat het uitgaat van gemiddelden. Het ministerie erkent dat er bizarre uitschieters binnen deze inkomensgroepen bestaan. Er wordt beschreven hoe een alleenverdiener met twee kinderen in een huurhuis die €45.000 per jaar verdient maar liefst 87% belasting betaalt als hij €46.000 gaat verdienen. Van die extra €1.000 houdt hij dus maar €130 over.

Bij deze problematiek is de politiek de vijand van de politiek. Want het zijn dezelfde politici die klagen over dit fenomeen die het ook veroorzaken. De kerstboom aan progressieve belastingen en inkomensafhankelijke belastingkortingen en inkomensafhankelijke toeslagen zorgen ervoor dat je veel voordelen kwijtraakt als je meer gaat verdienen. En die kerstboom wordt jaar na jaar gretig verder opgetuigd als er koopkrachtplaatjes moeten worden gerepareerd. Zo zit de politiek gevangen.

Foute cijfers

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) juichte laatst: ‘In derde kwartaal grootste reële loonstijging van deze eeuw’. De statistici hadden uitgerekend hoeveel harder de lonen stijgen dan de prijzen, de zogeheten reële loonstijging. En wat blijkt? In jaren gingen de lonen ten opzichte van de prijzen niet zó hard omhoog. In het derde kwartaal stegen de lonen met 6,1%. Omdat de prijzen met slechts 2,6% omhoog gingen, resteerde een reële loonstijging van 3,4%. (Dit telt niet helemaal op, ongetwijfeld door afrondingsverschillen.)

Dit juichverhaal ziet er zo uit:

In het lichtgroen zie je de prijsstijging, in het blauw de stijging van de lonen. Van elkaar afgetrokken blijft de lichtblauwe lijn over. Lonen gaan beduidend harder omhoog dan prijzen. Mooi nieuws toch? En toch besloten we bij de Financiële Telegraaf er niet over te berichten. Want klopt dit wel?

Al een paar eerder schreef ik over de aanpassing van het inflatiecijfers. Sinds de zomer neemt het CBS de energieprijzen op een andere manier mee. Op een betere manier. Het CBS gaat er niet meer vanuit dat iedereen elke maand een nieuw energiecontract krijgt en dus de dagprijzen betalen. Maar er wordt rekening mee gehouden dat mensen nog lopende energiecontracten hebben en dat prijsstijgingen en -dalingen op een later moment voelbaar zijn in de portemonnee. Helaas koos het CBS ervoor de nieuwe rekenmethode aan de oude vast te plakken, waardoor er een merkwaardige cijferreeks ontstaat. In september vergelijkt het CBS de prijzen van dit jaar volgens de nieuwe methode met de prijzen van vorig jaar volgens de oude methode. Daardoor is het huidige inflatiecijfer veel lager dan die in de werkelijkheid is, zo heeft de Rabobank becijferd. De inflatie is niet net boven de 0% zoals het CBS nu meldt, maar eerder rond de 7,5%.

Tja, dan gaat die reële loonstijging er ook totaal anders uitzien. Ik heb de maandlonen en de maandinflatie op een rij gezet. In het blauw zie je het hosanna-verhaal van het CBS, in het oranje zie je de reële loonstijging volgens de echte inflatie. Dan zie je dat lonen nog steeds niet harder stijgen dan prijzen. Reden om dit nieuws in de krant te melden? Nee, niet echt. Want hier is weinig historisch aan:

Fossiele ‘subsidies’

Twee krantenkoppen op basis van hetzelfde rapport. Volgens het FD is afschaffing van fossiele subsidies zinvol, volgens mijn krant juist niet. Hoe zit dit?

Beide koppen kloppen, al moet gezegd dat de T. wel iets genuanceerder is dan het FD. Volgens de zalmroze zakenkrant helpt afschaffing van die subsidies ‘wel degelijk’ voor het klimaat, volgens de T helpt het ‘vaak niet’. Vaak niet = soms wel. Het FD benadrukt wanneer het wél helpt. Maar uit het onderzoek van het Centraal Planbureau en het Planbureau voor de Leefomgeving blijkt dat van de mogelijk wel €46 miljard aan zogenaamde fossiele subsidies het overgrote deel geen positieve bijdrage aan het klimaat zou leveren als die worden afgeschaft. Van slechts €13,7 miljard aan fiscale voordelen voor vervuilende bedrijven kun je zeggen dat afschaffing helpt om de klimaatdoelen te halen, aldus de onderzoekers. Nog geen 30% dus van alle fiscale regelingen die door het kabinet en door Extinction Rebellion als ‘fossiele subsidie’ worden gezien.

CPB en PBL hebben een zeer zinvolle bijdrage geleverd aan de simplistische discussie over fossiele subsidies. Om te beginnen, het zijn in de meeste gevallen helemaal geen subsidies. Het gaat om aftrekposten of lagere tarieven. En daarbij wordt elk verschil tussen wat consumenten betalen en wat bedrijven betalen vaak (ten onrechte) als subsidie aangemerkt. Met als rare uitkomst, dat als de energiebelasting voor burgers omlaag gaat, de ‘fossiele subsidie’ daalt. Alleen maar omdat het fiscale verschil tussen burgers en bedrijven kleiner wordt.

Appels en peren, oordelen CPB en PBL. Niet alleen klimaatactivisten maar ook het kabinet maakt er een rommeltje van. Van alles en nog wat wordt opgeteld om tot €46 miljard aan subsidies te komen. Stop daarmee, zeggen de onderzoekers. Zij hebben voor een andere benadering gekozen. Zij hebben gekeken in welke mate een fiscale regeling juiste beprijzing van vervuilende activiteiten in de weg staat.

Een mooi voorbeeld van die rare benadering van ‘fossiele subsidies’ zijn de lagere tarieven voor grootverbruikers van elektriciteit. Als je die lagere energiebelasting voor grote bedrijven zou verhogen (afschaffing van ‘subsidie’) dan sta je klimaatbeleid in de weg, stellen CPB en PBL. Het ontneemt de industrie immers de prikkel om te elektrificeren. Terwijl dat juist de bedoeling van het klimaatbeleid is.

Als je stopt met appels en peren optellen en louter kijkt naar regelingen die een juiste beprijzing doorkruisen dan blijft er €13,7 miljard aan ‘subsidies’ over. Dat gaat om regelingen die de klimaatdoelen in de weg staan en waarbij afschaffing zou kunnen helpen voor het klimaatbeleid.

Maar dan staan er nog van wetten in de weg, en praktische bezwaren. Zo zijn er tal van Europese afspraken die je niet zomaar terzijde kunt schuiven. Ook heeft het weinig zin Nederlandse bedrijven minder CO2 te laten uitstoten als Europese concurrenten vervolgens meer vervuilen. In het ETS-handelssysteem is de CO2-uitstoot gemaximeerd. Ontstaat er CO2-ruimte vanuit Nederland, dan kunnen die rechten elders worden gebruikt en heb je de vervuiling binnen de EU verschoven. En dan is er nog het risico dat vervuilende productie vertrekt uit Europa. Wat schiet de wereld daarmee op?

Voorstanders van afschaffing van de ‘fossiele subsidies’ zoals Extinction Rebellion, maar ook de FNV, pensioenfondsen ABP en PME, Vogelbescherming, Triodos Bank, Waddenvereniging en nog talloze andere ondertekenaars van een manifest doen alsof de wereld simpel en overzichtelijk is. Helaas, dat is niet zo. Ik moest denken aan pensioenfonds ABP die uit nobele overwegingen uit fossiele bedrijven als Shell is gestapt. Alsof dat een beter klimaat ook maar een centimeter dichterbij brengt. Op de plek van het klimaatbewuste ABP stappen nu aandeelhouders in die veel minder op hebben met klimaatdoelen. Zo’n ondoordacht stap van ABP laat zien dat het pensioenfonds zich niet realiseert dat we de energietransitie mét bedrijven als Shell zullen moeten maken. Of je dat nu leuk vindt of niet.

CPB en PBL omschreven het mooi. Het afschaffen van de zogenaamde fossiele subsidies lijkt op het eerste gezicht ‘een no-brainer’: tuurlijk, moet je doen. Maar bij nadere bestudering is het eerder ‘een hersenkraker’.

Kortom: het zal niet helemaal verbazen dat ik de kop in de T. beter vindt dan die in het FD. Dat zeg ik volstrekt onpartijdig :-)

(Lees ook mijn column hierover. Eerder schreef Mathijs Bouman al over ‘echte subsidies’. Lees in de Volkskrant ‘Het afschaffen van fossiele subsidies moet geen doel op zich worden’. En dit genuanceerde commentaar in de Volkskrant. Tot slot: economen wijzen er in ESB op dat afschaffing weinig zin heeft, de oplossing komt al van het CO2-handelssysteem.)

Geen commentaar

Podcast - Kwestie van Centen

De spaartaks houdt de Belastingdienst nog altijd bezig. Met macht en man bereidt de fiscus zich erop voor dat er opnieuw een zaak bij de Hoge Raad wordt verloren. Dan moeten niet alleen spaarders maar ook beleggers een eerlijker belasting gaan betalen. In een nieuwe aflevering van Kwestie van Centen bespreken Willemijn van Benthem en ik alle problemen met de vermogensbelasting. „De Belastingdienst moet het echte rendement op beleggingen gaan belasten, maar dat kan de uitvoering nog helemaal niet aan.” Luister de nieuwste aflevering van ‘Kwestie van Centen’ hier. Ook op Spotify en iTunes.

Wil je mij als spreker?

Wil je mij boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail. of lees mijn profiel bij Sprekershuys of mail. Rechtstreeks kan ook: mail mij.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/