Stuk voor stuk druppelen de verkiezingsprogramma’s binnen. Het wordt nog een aardig klusje om die allemaal door nemen om de economische plannen door te akkeren en de financiële onderbouwing te fileren. Mooie opdracht aan mezelf voor de komende weken.

Nu sta ik stil bij de drama’s in de winkelstraat. Staan de problemen bij Big Bazar en Shoeby op zichzelf? Of is er meer aan de hand dan twee slecht gerunde ketens die op omvallen staan? Verder bespreek ik nieuwe cijfers over de loongroei. Is de boze droom van centrale bankier Klaas Knot uitgekomen? (Spoiler: nee, natuurlijk niet.) En wat is er waar van de pensioensprookjes?

Ik hoop dat je deze nieuwsbrief weer informatief vindt. Vorige week kreeg ik veel reacties, ik heb geprobeerd de meeste lezers te antwoorden. Soms is het iets te overweldigend op de zaterdag en zondag en kom ik er niet aan toe op iedereen te reageren. Maar ik stel de reacties zeer op prijs! Dus ook deze keer weer van harte uitgenodigd om te laten weten wat je van de nieuwsbrief vond. Maar ook reclame bij vrienden, collega’s en familie. Hoe meer lezers, hoe meer vreugd.

Veel leesplezier!

Einde aan loonexplosie

Voor de zomer liepen de lonen zo snel zo hoog op dat Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank (DNB), zich plotseling zorgen begon te maken over de beruchte loon-prijsspiraal. Lange tijd moedigde hij vakbonden aan om vooral extra loonsverhoging te vragen in cao-onderhandelingen. En ineens ging het wat hem betreft wel heel erg snel. Hij vreesde dat als de gemiddelde loonstijging richting de 10% zou gaan, dat bedrijven als gevolg daarvan weer hun prijzen zouden gaan verhogen.

Zo ver is het niet gekomen. Inmiddels is er juist sprake van dat de loongroei begint af te zwakken. Uit het maandelijkse overzicht van werkgeversorganisatie AWVN, betrokken bij een paar honderd cao-onderhandelingen, blijkt dat er in de nieuwste cao-akkoorden lagere loondeals worden afgesproken:

Maand na maand zet AWVN op een rij wat in de nieuwste cao-deals is beklonken. Dat betekent dus niet dat dit de loonstijging is die álle werknemers krijgen, maar alleen wat in de net afgesloten cao’s staat. Soms is de steekproef dus erg klein, maar het geeft wel een beeld. In de cao’s die in juli werden afgesloten was de loonstijging nog 7,94% voor 2023 op jaarbasis, in de cao’s van deze maand komt de teller tot 7%.

Ook het ministerie van Sociale Zaken houdt de loonontwikkeling nauwgezet in de gaten. Het departement kijkt naar 108 zogeheten steekproef-cao’s die gezamenlijk een goed beeld moeten geven. Dat beeld ziet er net iets anders uit:

De rode balkjes laten zien hoe de gemiddelde loonakkoorden in recente cao’s lager uitpakken. In de 13 afgesloten cao’s in het eerste kwartaal telt SZW een gemiddelde loongroei van 8,6%, terwijl er in de 12 afgesloten cao’s in het tweede kwartaal nog maar 5,3% extra loon is afgesproken. In het derde kwartaal telt SZW nog maar 2 cao-akkoorden mee, dus dat is wel een heel magere steekproef.

Ook hier lijkt de forse loonstijging van de afgelopen periode tot stilstand te zijn gekomen. Opgeteld komen de Nederlandse werknemers tot een groei van het cao-loon van 5,5%. Is dat veel? Nou, dat valt reuzemee. Als je weet dat het Centraal Planbureau voor 2023 rekent met een inflatie van 7,8%, dan is duidelijk dat die loongroei bij lange na de prijsstijgingen niet goedmaakt.

Pensioensprookje

Tuur Elzinga, de voorzitter van vakbond FNV, staat bij de support-demonstratie van de bezetting van de A12. De FNV steunt de klimaatdemonstratie, ook al zegt hij in een interview in De Telegraaf dat hij niet meteen alle fossiele subsidies af wil schaffen en dat hij trots is op de mensen bij Tata. Op sociale media leidt dat direct tot kritische reacties. Is de vakbond er niet primair voor loon en werkomstandigheden? Wat doet de voorzitter van de FNV dan bij een klimaatactie?

Je kunt er vergif op innemen dat bij kritiek op Elzinga altijd wel door iemand het pensioenstelsel er weer bij haalt. Want Elzinga was ook de man die voorspiegelde dat iedereen erop vooruit zou gaan in het nieuwe pensioensysteem. Die uitspraak blijft hem maar achtervolgen.

Nu heeft het een niks met het ander te maken. Dus zo’n tweet is misschien een beetje flauw. Maar het intrigeert me wel dat die ene uitspraak zo lang is blijven hangen en dat die bij sommige mensen hun wantrouwen in het nieuwe pensioenstelsel juist heeft versterkt. Exact het omgekeerde effect van wat hij beoogde.

Even los van de klimaatdemonstratie en van kritische tweets, ook mensen die alles weten van de details van het pensioenstelsel blijven deze kritiek herhalen: je kunt helemaal niet zeggen dat iedereen er straks op vooruitgaat. Eerder schreef ik al in een nieuwsbrief over de analyse van twee actuarissen die deze claim naar het rijk der fabelen verwezen. Toen ging het met name om de aannames die er gedaan worden bij de overgang van het oude naar het nieuwe systeem.

Eén van die twee actuarissen, Agnes Joseph van Achmea, schreef deze week weer een ongemeen scherpe blog over deze sprookjes, zoals zij die noemt. Joseph is een graag geziene expert in de Tweede Kamer die alles weet van ons pensioenstelsel. Zij blijft stellig beweren dat je absoluut niet kunt zeggen dat iedereen erop vooruitgaat:

Het blijft een zorgelijk punt dat het pensioenstelsel wel op die manier wordt verkocht. En zelfs door de man die de belangen van werkend Nederland zou moeten behartigen. Maar ook door de politiek. En volgens Joseph door haar collega-actuarissen die meegaan in het kritiekloos volgen van de wettelijke modellen die op papier de mooiste uitkomsten laten zien.

Klopt niet, zegt zij. Volgens Joseph zitten er veronderstellingen in de modellen waardoor mensen een rad voor ogen wordt gedraaid. Het mooiste nog vond ik deze nuchtere opmerking: “Elk stelsel geeft in de praktijk echt ongeveer hetzelfde pensioen. Je legt namelijk ongeveer dezelfde premie in en belegt in dezelfde economie.”

Winkelstraat

Wat zeggen de dreigende faillissementen van Big Bazar en Shoeby? Zijn het domweg twee slecht gerunde ketens of is er meer aan de hand? Mij deed dit nieuws, en dat van andere winkels in de problemen, terugdenken aan de eurocrisis. Toen gingen er in enkele jaren veel ketens over de kop. V&D was de grote blikvanger, maar er was meer.

Ik kan me herinneren dat nu.nl een lijst had gepubliceerd van bekend en minder bekende winkelmerken die waren omgevallen in de periode van 2011-2015. Die lijst was indrukwekkend lang. Ik kan dat overzicht niet meer vinden online, maar op een andere site vond ik iets vergelijkbaars:

In die jaren was het aantal faillissementen veel hoger dan in normale jaren. Niet gek natuurlijk, want Nederland beleefde in de nasleep van de eurocrisis een tweede dip. De huizenmarkt zakte weg en de werkloosheid liep op. De detailhandel had het heel zwaar:

Nu zie je iets vergelijkbaars gebeuren. De stapeling van de lockdowns van de coronacrisis, de nasleep van coronaschulden en daarna de extreme inflatie in de energiecrisis doen ondernemers de das om. Dat betekent niet dat dit de enige oorzaken zijn van de problemen. Nee, er was al jaren een structurele trend gaande van dalende verkopen in fysieke winkels naar online verkoop. Die trend krijgt in economisch moeilijke tijden een extra impuls en zorgt ervoor dat er nu meer winkeliers in de problemen komen dan anders.

Je ziet dat het aantal fysieke winkels langzaam maar gestaag daalt. Daar zitten niet alleen faillissementen achter. In Nederland stoppen de meeste bedrijven ‘vrijwillig’, dat zijn zogeheten stoppers. De lockdowns hebben een extra impuls gegeven aan online verkopen. De omzetten van webwinkels gingen heel hard omhoog tijdens corona, al is die boost er inmiddels wel weer uit.

De structurele trend zie je bij nagenoeg alle winkeltypes. Maar sommige springen eruit. Nederland telt 69% minder cd-winkels dan in 2010, 47% minder speelgoedwinkels en 46% minder schoenenwinkels. ABN Amro analyseerde deze week specifiek de modebranche en berekende dat er sinds de coronacrisis inmiddels 10% minder kledingwinkels zijn. Zo snel kan het gaan.

In deze macrocijfers herken ik mijn eigen koop- en winkelgedrag helemaal. De Sinterklaas-cadeautjes komen inmiddels allang niet meer uit de fysieke winkel. Eind november zitten we thuis ‘s avonds achter de pc de zak van Sinterklaas bij elkaar te sprokkelen. Mijn kleding koop ik grotendeels online. Soms tot mijn eigen irritatie. Want daar zit je dan met vier schoenendozen met allemaal niet passende schoenen. Moet je weer retourpakketten maken en die wegbrengen. Online kopen lijkt zo handig en efficiënt, maar is het lang niet altijd.

En op een zeker moment kocht ik alleen nog maar boeken online. Tot ik besloot dat ik de sympathieke boekhandelaar in mijn woonwijk graag wilde steunen. Niet alleen uit sympathie, maar ook omdat er nu eenmaal niks leukers is dan rond te snuffelen in een boekenwinkel. En als ik alles alleen maar online blijf kopen, dan zorg ik er zelf voor dat ook die mooie boekenwinkels in Nederland hun deuren moeten sluiten. Dat zou toch ondenkbaar zijn?!

(Lees hier mijn column over mijn winkel-nostalgie, lees ook het achtergrondverhaal van collega Henrico Pit en bekijk de reportage van EenVandaag.)

Podcast - Kwestie van Centen

Winkelketens Shoeby en Big Bazar zitten in zwaar weer. Kijken we naar faillissementen in slow motion? Robbert Ophorst en ik bespreken de problemen in de winkelstraat met retailverslaggever Henrico Pit. „Doordat we steeds meer online kopen daalt het aantal winkels gestaag.” „De lockdowns, de coronaschulden en de hoge inflatie geven deze structurele trend een extra duw.” Hoe gaan binnensteden veranderen als er minder winkels zijn? Veel lokale besturen maken zich druk over de leefbaarheid van het stadscentrum. Luister de nieuwste aflevering van ‘Kwestie van Centen’ hier. Ook op Spotify en iTunes.

Wil je mij als spreker?

Wil je mij boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail. of lees mijn profiel bij Sprekershuys of mail. Rechtstreeks kan ook: mail mij.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/