Het is een beetje rare Prinsjesdag. Als het goed is hebben we bijna een nieuw kabinet, maar toch moest het oude kabinet zijn plannen presenteren. En zoveel nieuwe plannen zijn er natuurlijk niet. Maar voor een econoom viel er meer dan voldoende te beleven. Wat viel mij op?

Troonrede

DE TROONREDE IS DIT jaar niet alleen beleidsarm, maar ook woordarm. Vorig jaar telde de troonrede 2164 woorden, dit jaar was het na 1664 woorden klaar.

Inhoudelijk gezien viel me op dat er veel nadruk was voor mensen die niet profiteren van de economische groei. Daarbij stond koning Willem-Alexander zowel stil bij mensen die nog niet merken dat de Nederlandse economie uit de crisis is, als bij mensen die tot de zogenaamde verliezers van de globalisering worden gerekend.

Over die eerste categorie zei de koning:

Over globalisering zei hij:

Voor de verliezers van de globalisering heeft het kabinet inmiddels warme aandacht. Minister Ploumen (Buitenlandse handel) heeft er een ambtelijke werkgroep op gezet, minister Kamp (Economische Zaken) heeft er onderzoek naar gevraagd bij hoogleraren en ook het Centraal Planbureau heeft het thema in zijn vizier.

De aanleiding zijn de debatten rond de Amerikaanse verkiezingen en het Brexit-referendum. Terwijl vaak denigrerend over boze witte mannen wordt gesproken, gaat hierachter wel degelijk een maatschappelijk probleem schuil. Niet voor niets onderzoeken economen al langer wat naast de voordelen ook de nadelen zijn van internationale concurrentie.

Niet voor niets ook spreekt op de Economendag bij De Nederlandsche Bank begin november de vermaarde econoom Dani Rodrik. Hij schrijft hier al zeer geruime tijd over en vindt nu eindelijk weerklank bij beleidsmakers.

Ik ben benieuwd wat het nieuwe kabinet in petto heeft voor zwakkere groepen in Nederland. Hoe kan Rutte-3 die Nederlanders weer meer zekerheid bieden nadat alle noodzakelijke maatregelen van de afgelopen tijd alleen maar zorgden voor extra ónzekerheid. Rutte-3 zal door moeten gaan met het hervormen van de economie (pensioen, arbeidsmarkt, belastingstelsel) en tegelijkertijd een nieuw perspectief bieden. Dat is geen gemakkelijke opgave.

Krapte op de arbeidsmarkt

DE VERANDERINGEN OP DE arbeidsmarkt zijn fascinerend. Keer op keer zeiden voorspellers van Centraal Planbureau en De Nederlandsche Bank: dit jaar daalt de werkloosheid, maar volgend jaar komt die beweging tot stilstand. Ze rekenden er namelijk op dat de arbeidsmarkt niet al die ontmoedigden en schoolverlaters kon absorberen.

Inmiddels erkennen de economen dat de groei van de werkgelegenheid spectaculairder is dan voorzien. Het duurde even voor die op gang kwam, maar nu is die banengroei echt op stoom. Kijk eens naar deze grafiek:

Hierover schrijft het CPB in zijn Macro-Economische Verkenning 2018:

In 2001 was de werkloosheid in Nederland slechts 3,3%. Dat was echt ongekend. Dat we ooit zo'n lage werkloosheid hadden, betekent niet dat dat ook het evenwichtsniveau is waar we automatisch op uitkomen. Maar we zullen zien, het gaat wel heel rap nu.

Maar krapte dreigt. Hoe bizar dat dat zo snel omslaat. Vooral in de bouw en de ict wordt al geklaagd. Het CPB brengt in beeld hoeveel ondernemers last hebben van a) onvoldoende vraag, b) tekort aan arbeidskrachten en c) financiële beperkingen. En wat blijkt? Inmiddels heeft meer dan 15% van de ondernemers last van personeelstekort.

Waar blijft de loongolf?

DE ECONOMISCHE OPLEVING VERTAALT zich nog altijd niet in flink stijgende lonen. Dat is geen unieke Nederlandse kwestie, maar speelt in veel meer landen, schrijft het CPB dat er een 'box' in de Macro-Economische Verkenning aan wijdt.

In Nederland ziet dat er zo uit:

Je ziet dat de verhouding arbeid en kapitaal langzaam maar gestaag verandert. Het aandeel van de lonen daalt van grofweg 80% naar rond de 73%. Bij een steeds lagere werkloosheid is dat opvallend.

Het CPB schaart zich daarmee nadrukkelijk in het kamp van DNB en andere roepers om hogere lonen. Hoe het komt dat de loongroei zo bescheiden is? Het CPB somt de verklaringen op:

1. Globalisering

2. Technologische vernieuwing

3. Daling van de prijs van kapitaalgoederen

4. Toenemende flexibilisering van de arbeidsmarkt

Maar er gloort hoop voor werkend Nederland. Dankzij de toenemende krapte op de arbeidsmarkt kan het niet anders of de lonen zullen eindelijk steviger stijgen:

Hans de Boer, werkgeversvoorman, wordt ook nog van repliek gediend. In De Telegraaf zei hij een tijdje terug dat de lonen niet het probleem zijn, maar de werkgeverslasten. Volgens hem stijgen de lonen hard genoeg, maar komt dat niet bij de mensen aan omdat de lasten steeds verder stijgen. Het CPB merkt droogjes op:

Tot slot

OVER DE MILJOENENNOTA, DE Troonrede en de Macro-Economische Verkenning maakte ik vanmiddag deze video:

Linkjes

DE MILJOENENNOTA KUN JE hier lezen, de Macro-Economische Verkenning 2018 staat hier en het advies van de Raad van State vind je hier.