Het is er bijna: het regeerakkoord. Lang op gewacht, nu al grotendeels uitgelekt en dinsdag (zeer waarschijnlijk) eindelijk gepresenteerd. Het werd tijd. Ik ben toch nog benieuwd, vooral naar de afspraken over de arbeidsmarkt, want daarover is nog niet zoveel bekend. De verrassing tot nu toe was dat er toch nog het nodige gaat verschuiven op fiscaal gebied (btw, vennootschapsbelasting, hypotheekrente-aftrek). Laat dat regeerakkoord nu maar komen.

Glas halfvol/halfleeg

IK ZAL HET MAAR eerlijk zeggen: ik ben er nog niet over uit wat ik nu van de fiscale plannen van de nieuwe coalitie moet maken. Het lage btw-tarief gaat omhoog om daarmee een verlichting van lasten op arbeid te financieren. De juiste richting, maar is het genoeg? De hypotheekrente-aftrek wordt versneld afgebouwd en gecompenseerd via een lager eigenwoningforfait. Opnieuw de juiste richting, maar is het genoeg?

Het is het eeuwige glas halfvol/halfleeg-dilemma. Moet je blij zijn met de halve stap die wordt gezet? Of is het een gemiste kans (om met staatssecretaris Eric Wiebes te spreken) dat niet de hele stap wordt gemaakt?

Wat me niet lekker zit met de verhoging van het lage btw-tarief van 6% naar 9% is dat het niet leidt tot een beter belastingstelsel, een belastingsysteem dat eenvoudiger en minder verstorend is. Een logischer stap zou zijn - zo vindt ongeveer elke fiscalist - om de twee btw-tarieven te uniformeren tot eentje. De ondernemer is af van de administratieve rompslomp van twee tarieven (konijnenvoer 6%, caviavoer 21%). Het hoge tarief kan dan omlaag. En er worden vele miljarden vrijgespeeld voor verlaging van de inkomenstenbelasting.

Natuurlijk is dat veel ingrijpender. Ondernemers in het lage tarief worden dan ook veel meer geraakt dan nu. Het 6%-tarief zou dan namelijk naar 15% of 16% gaan. Maar er zit tenminste een logisch verhaal achter, een structurele verbetering. En dat belastinghervorming pijn doet voor sommige groepen is onvermijdelijk. 

Hetzelfde geldt voor de versnelde afbouw van de hypotheekrente-aftrek. Die zou in stapjes van 0,5 procentpunt per jaar omlaag gaan van 52% naar 38%. Nu wordt die afbouw versneld naar 3 procentpunt per jaar. Zo past de aftrek straks in het nieuwe vlaktaks-systeem, zo is de gedachte. Ook een impopulaire maatregel, maar de afbouw van de hypotheekrente-aftrek is wel nodig om de fiscale stimulans van je in de (hypotheek)schulden te steken te verminderen. 

Maar waarom niet doorgepakt? Waarom niet net iets verder gaan en de eigen woning overhevelen naar box 3 waar alle andere vermogensbestanddelen (zoals beleggingen en spaargeld) al zitten? Zoals werkelijk alle economen en fiscalisten al jaren in koor roepen? Opnieuw: die ingreep had huishoudens geraakt, maar die leidde dan tenminste tot een structurele verbetering van het fiscale stelsel.

Deskundigen worstelen hiermee, merkte ik toen ik vrijdag een paar fiscalisten belde. Terwijl de een zich erover beklaagde dat grote structuurverbetering er niet komt, was de ander positief verrast dat er toch meer op fiscaal gebied ging gebeuren dan verwacht. Want ook dat laatste is waar: even leek het erop dat aanpak van het belastingstelsel helemaal tot taboe zou worden verklaard.

Moeten we dan maar blij zijn met dit halflege glas? 

Loongolf - the sequel

KIJK EENS AAN, DE werkgevers worden op hun wenken bediend. Als vakbonden en economen schermen met statistieken over achterblijvende cao-lonen wijzen werkgevers er steeds op dat je je daar niet blind op moet staren. Het gaat over de totale beloning, zeggen zij dan. Dus ook de incidentele beloning en de werkgeverslasten. En dan is het plaatje - volgens de werkgevers dan - ineens heel anders.

NOT!

De Rabobank zette het deze week maar weer eens op een rij. Daarbij keken de Rabo-economen naar de reële loonvoet. En wat is dat dan?

Hiermee kunnen de werkgevers niet anders dan tevreden zijn. Alles wordt meegeteld, dus dit geeft het eerlijke plaatje. En dan gaat het erom hoe lonen, prijzen en arbeidsproductiviteit zich tot elkaar verhouden. Daarbij vergelijkt de Rabo de stijging van de arbeidsproductiviteit met de stijging van de reële loonvoet, dus gecorrigeerd voor de prijsontwikkeling. De redenering is de volgende:

Oftewel: als de reële loonvoet even snel stijgt als de arbeidsproductiviteit dan blijft de verhouding tussen bedrijfswinsten en lonen gelijk. Kapitaal en arbeid krijgen dan elk hun fair share. En wat blijkt? Ook bij deze vergelijking klopt de kritiek van vakbonden en veel economen nog steeds als een bus: arbeid verliest het al jarenlang van kapitaal.

Omdat een plaatje meer zegt dan duizend woorden:

Dat belooft dus een zeer spannend cao-jaar te worden. De FNV eist niet voor niets 3,5% extra loon. Gezien bovenstaand plaatje nog niet eens zo'n exorbitante looneis. Natuurlijk, dit is een gemiddelde, cao-onderhandelingen zijn maatwerk. Maar 'door de bank' genomen moet een procent of 3 er toch wel in kunnen zitten? (Oeps, daar citeerde ik per ongeluk werkgeversvoorman Hans de Boer.)

Het knettert nu al in de bouw, terwijl de onderhandelingen nog niet eens begonnen zijn. De sector draait als een tierelier, er is een schrijnend tekort aan personeel, maar de bouwwerkgevers hebben nu alvast duidelijk gemaakt dat de lonen gematigd moeten blijven. 

FNV Bouw slaat vandaag terug. Cao-onderhandelaar Hans Crombeen is niet te spreken over de zuinige instelling van bouwwerkgevers:

Personeelstekorten

HET IS BIZAR HOE snel er na de crisis alweer personeelstekorten ontstaan. Maakten we ons een, twee jaar geleden vooral druk om de hoge werkloosheid, nu begint de krapte op de arbeidsmarkt alweer problematisch te worden.

Verpleeghuizen, ziekenhuizen, bouwbedrijven, metaalbedrijven, automatiseerders behoren tot de organisaties die steeds moeilijker aan personeel kunnen komen. De krapte heeft nog lang niet de intensiteit gehaald van voor de crisis, maar het gaat wel rap die kant op. Het UWV maakt dat inzichtelijk met een schaarste-indicator:

Arbeidsmarktdeskundigen menen dat de huidige (en aanstaande) krapte anders van aard is dan voor de crisis. Nu laat immers de vergrijzing zich voelen. Om mensen zo lang mogelijk aan het werk te houden is eerst de vut/prepensioen afgeschaft en later ging de pensioenleeftijd omhoog. Maar die rek is er nu uit. Dat betekent dat grote groepen oudere werknemers de komende jaren met pensioen gaan. Dat zal de krapte aanzienlijk verergeren.

Het karakter van de schaarste is ook anders. Het ziet ernaar uit dat er een veel grotere mismatch ontstaat. Want terwijl zich tekorten voordoen bij bijvoorbeeld ict'ers zijn mensen met een administratieve opleiding overbodig geworden. De automatiserings- en robotiseringgolf zorgt ervoor dat er beroepen verdwijnen en beroepen in opkomst zijn. Dat leidt ertoe dat schaarste zich voordoet terwijl er ook grote aantallen mensen langs de zijlijn staan.

(Ik schreef er dit verhaal over.)

Euroluchtkastelen

NA EUROPESE COMMISSIE-VOORZITTER Jean-Claude Juncker hield ook de Franse president Emmanual Macron onlangs zijn Europa-speech. Ik mag van sommigen niet zeggen dat het een eurofiele toespraak was, want dan ben ik zelf een eurofoob. Zo zie ik mezelf helemaal niet, dus hou ik het er maar op dat het een zeer pro-Europees verhaal was.

Mij interesseert in het bijzonder de plannen met de eurozone. Maar daarover bleef Macron een tikkie vaag om bondskanselier Angela Merkel niet te veel voor de voeten te lopen bij de vorming van een nieuwe regering. Maar het is bekend wat Macron met de eurozone wil: vergaande politiek-economische integratie, een eigen minister van Financiën en een gezamenlijk budget waarmee lidstaten financieel worden geholpen bij het doorvoeren van structurele hervormingen en om bij te springen als een land in een recessie belandt.

Het is absoluut niet de bedoeling om financiële lasten van het zwakke zuiden af te wentelen op het sterke noorden, zo bezwoer de Franse president. Mij valt dan meteen één zinnetje op:

Macron wil niet de schulden uit het verleden met het rijke noorden delen. Nee, dat moest erbij komen dat we in gezamenlijkheid de staatsschulden van bijvoorbeeld Frankrijk en Italië gaan dragen. Niet die van het verleden, maar blijkbaar wel die van de toekomst, denk ik er dan in al mijn scepsis meteen achteraan. En die schulden zullen er in ruime mate zijn.

Belangrijker nog dan Macron en Juncker bashen vind ik dat we premier Mark Rutte aansporen zelf eens met een goed verhaal over de toekomst van de Europese Unie te komen. Hij lacht alles altijd maar weg. Wie last heeft van visie moet naar de oogarts. Heel. Erg. Grappig. Meneer de minister-president. Maar met zo'n slap verhaal komt u niet weg. Let op uw zaak als Macron en Merkel samen de Europese trein weer in beweging zetten.

(Ik schreef er deze column over. Collega Nausicaa Marbe liet zich ook niet onbetuigd.)

Wie gelooft het CBS

IN EEN EERDERE NIEUWSBRIEF schreef ik al over de kritiek op de statistieken van het CBS die je veelvuldig op sociale media kunt lezen en die mijn inbox vaak bereiken. Zo is er argwaan over de verandering van de werkloosheidsstatistiek waardoor het aantal werklozen plotseling een stuk lager is. Als je een baan hebt van 1 uur per week tel je niet meer als werkloos, terwijl je voorheen minstens 12 uur per week moest werken om uit de werkloosheidsstatistieken te vallen.

Wat rondbellen met deskundologen leidde uiteindelijk tot een verhaal over dit wantrouwen. Niet om dat ik zelf per se twijfel aan de cijfertjes. Soms kun je twisten over definities, maar meestal zijn de CBS'ers zelf de eersten om toe te geven dat elke definitie iets arbitrairs heeft. 

Nee, mij fascineert vooral dat onbehagen en dat wantrouwen. Dat gaat echt niet alleen maar om in complotten denkende trollen op twitter. Daarmee zou je dat sentiment te kort doen. Voorzitter Reinier Castelein van vakbond De Unie zei het zo:

Voor het artikel heb ik ook de baas van het CBS, Tjark Tjsin-a-Tsoi, geïnterviewd. Tot mijn blijde verrassing gaf hij volmondig toe dat dit wantrouwen een serieus issue is voor het CBS. Hij begrijpt dat mensen zich soms onvoldoende herkennen in gemiddeldes. Dan gaat het gemiddeld heel goed met Nederland, maar met dat individu bijvoorbeeld niet. Het CBS wil hieraan tegemoet komen door steeds dieper in de cijfers te duiken zodat er een rijker geschakeerd beeld ontstaat. Niet alleen dé werkloosheid presenteren, maar ook het verschil tussen jong en oud, tussen de regio's, tussen kortdurend en langdurig.

Of dat alle ontevredenheid wegneemt, betwijfel ik. Zolang te veel mensen de economische voorspoed nog niet in hun portemonnee zien en zolang te veel mensen in werkonzekerheid verkeren zal deze scepsis blijven bestaan. Ik ben razend benieuwd hoe het komende kabinet deze onzekerheid en dit onbehagen denkt weg te gaan nemen.

(Lees hier het artikel bij Blendle.)

Eigen risico

IN DEZE VIDEO WOND ik mij erg op over het politieke gedoe over het eigen risico. Gemierenneuk op de vierkante millimeter, wat mij betreft.

Song of the week

JOURNALISTIEK GEZIEN DRAAIDE het dezer dagen (en ook de komende) vooral om het aanstaande regeerakkoord. Het moet er nu maar eens komen. Maar verder hield de dood van Eberhard van der Laan en van Tom Petty mij bezig. Prachtige verhalen en anekdotes over Van der Laan gehoord, gezien en gelezen. Toch nog één keertje dat magistrale optreden laten zien? (Vanaf 2.10.)

En dan is dit uiteraard song of the week. Tot volgende week!