- Achter de cijfers
- Posts
- Martin Visser - Editie #5: gelekte Miljoenennota, AirBnB-belasting en een juichende Juncker
Martin Visser - Editie #5: gelekte Miljoenennota, AirBnB-belasting en een juichende Juncker
Opwinding deze week onder eurofielen en onder eurosceptici over de troonrede van Juncker. Waarom slaat deze man zo door? Verder lekte de Miljoenennota uit via de Telegraaf. Wat brengt Prinsjesdag ons? En hoe bouwt Rutte-3 daar op voort?
Delen doe je niet voor je lol
RONDOM DE DEELECONOMIE hangt een aureool van idealisme. Tegenwoordig hechten we niet meer zo aan bezit, we delen liever, zo luidt de zoetsappige interpretatie van de opkomst van AirBnB, Spotify, Snapcar en allerlei andere app's waarmee je spullen kunt ruilen en delen. Vooral jongeren zouden geen status meer ontlenen aan bezit.
ING-econoom Senne Janssen kon alle zalvende woorden over de deeleconomie niet meer aanhoren en schreef er een analyse over. Conclusie: we delen niet uit idealisme, maar omdat a) de technologie deze nieuwe manier van consumeren mogelijk heeft gemaakt, b) er door verstedelijking steeds minder ruimte is en c) de crisis ons naar deze goedkope alternatieven heeft gedwongen.
"Mensen zullen altijd spullen willen bezitten, aldus een grote meerderheid van de respondenten op de ING Vraag van Vandaag (internetpeiling, 50.000 respondenten, gewogen naar leeftijd en geslacht). Verrassing: juist de zogenaamde millennials onderschrijven deze stelling. Ja, ze kopen minder auto’s, maar dit is vooral omdat ze er geen geld voor hebben en – voor grootstedelijke jongeren – omdat autobezit op dit moment in hun leven niet handig is. Maar het beeld dat zij van autobezit hebben is niet fundamenteel veranderd: de auto heeft voor hen nog altijd status."
We hoeven ook niet meer te delen omdat de fiscus ons dan niet ziet. Staatssecretaris Erik Wiebes (Financiën) zei deze week in de Tweede Kamer dat hij onderzoekt hoe geldstromen van consument naar consument in de nieuwe deeleconomie belast kunnen worden. Geen leuke boodschap, maar wel een teken dat ook de overheid de deeleconomie inmiddels serieus neemt.
Overigens passen de huurinkomsten die u krijgt via AirBnB al prima in ons fiscale stelsel. Die inkomsten dient u namelijk gewoon op te geven. Verhuurt u uw hele huis, dan is 70% van de huur gewoon belast. (Lees het maar even na op de site van de Belastingdienst.)
Gelekt
COLLEGA WOUTER DE WINTHER legde ook dit jaar weer de hand op de Miljoenennota. Officieel komt die pas dinsdag op Prinsjesdag maar het stuk van minister Jeroen Dijsselbloem (Financiën) ligt nu al op straat.
Het belangrijkste nieuws is dat het kabinet vertrekt met een koopkrachtplus voor iedereen. Dat is wel zo prettig afscheid nemen. Niet alleen werkenden, maar ook gepensioneerden en uitkeringsgerechtigden gaan er komend jaar op vooruit.
Het Centraal Planbureau handhaaft de raming van eerder deze zomer: de economie groeit dit jaar met 3,3% en volgend jaar met 2,5%. Minister Henk Kamp (Economische Zaken) hoopt stiekem op meer. Misschien wordt het wel 4% dit jaar, zo jubelde hij op voorhand.
Ik wil niet de zuurpruim uithangen - de economie van Nederland staat er nu goed voor - maar de grote klus voor het nieuwe kabinet wordt vooral hoe een stevige groei bereikt kan worden in de komende jaren. Als de inhaalgroei van na de crisis weer geweest is en we terugzakken naar de structurele groei die echt wel wat lager ligt.
Dan gaat het over moeilijk grijpbare zaken als kennis, innovatie, leven lang leren. Dat bekt misschien niet lekker voor een nieuwe regeringsploeg maar daar gaat het nu wel om. Hoe overleven we de groeiende mismatch op de arbeidsmarkt, hoe zorgen we ervoor dat de 60-plusser meekomt, hoe begeleiden we mensen uit een uitstervend beroep naar nieuwe beroepen?
De verkiezingsprogramma's waren op dat vlak hoopgevend. Ze besteedden er weinig woorden aan, maar ze hadden bijna allemaal ideeën over scholingsfondsen en benoemden het belang van kennis. Ik ben benieuwd hoe ze dat gaan uitwerken. En hoe ze de halsstarrige en ouderwetse polder daarin meekrijgen.
(Lees hier waarom een derde van de banen bij banken gaan verdwijnen.)
Bankrun
OP 14 SEPTEMBER 2007 STONDEN Britten in de rij voor de bankkantoren van Northern Rock. Een heuse bankrun was een feit. Dat was het moment waarop voor iedereen zichtbaar was dat de Amerikaanse bankencrisis in Europa was aangekomen.
Het is alweer tien jaar geleden en we kunnen stellen dat we er min of meer van zijn hersteld. Tenminste, in ons land. De Grieken zullen daar anders over denken. En Italië heeft zijn bankencrisis nog altijd niet opgelost.
Ik sprak er deze week Karel Lannoo over. Hij is al jaren directeur van de Brusselse denktank CEPS, die zich vooral op financieel-economische onderwerpen richt. Hij vond de optimistische woorden van voorzitter Jean-Claude Juncker van de Europese Commissie nogal contrasteren met de constatering dat het allemaal nogal lang had geduurd. Niet veel om trots op te zijn, aldus Lannoo.
„Het heeft tien jaar geduurd om uit de crisis te komen. Ik kan niet genoeg blijven benadrukken dat dat echt heel, heel lang is.”
Volgens Lannoo hebben we een deel van de recessie te danken aan de trage aanpak van de bankproblemen:
"We kregen een langdurige economische neergang. Het heeft allemaal veel te lang geduurd en daardoor heeft de economie het heel lang slecht gedaan. In Europa ontstond ook een politieke crisis omdat de bankencrisis het grote verschil in kredietwaardigheid tussen Noord- en Zuid-Europa liet zien."
In een interview met de Vlaamse krant De Tijd blikt ECB-bestuurder Peter Praet ook terug op het begin van de bankencrisis:
"Ik had in september 2007 op de Nationale Bank in Brussel een vergadering met Europese collega’s. Een collega van de Bank of England moest in allerijl weg omdat er problemen waren met Northern Rock, waar de klanten in wachtrijen op straat stonden om hun spaargeld af te halen. Dat was beangstigend. Ik had nooit gedacht dat zoiets opnieuw mogelijk was. Ik herinner me dat ik tegen mijn vrouw zei: ‘Ik hoop dat we in België geen bankencrisis krijgen, want zoiets duurt tien jaar.’"
Praet vindt het 'triestig' dat de bankencrisis zo traag is aangepakt.
"Omdat het niet nodig was. De hervormingen hadden sneller gekund. Daarom zijn de kosten voor de maatschappij veel hoger dan wat had gekund: het weegt op onze groei. Het duurde zo lang omdat we onder meer niet de juiste Europese instellingen hadden om de crisis te bedwingen."
Misschien nog aardig om even terug te kijken naar de reactie van Europa destijds. In september 2008 (dus een jaar ná de bankrun) dacht Juncker (toen eurogroepvoorzitter) dat er nog niets aan de hand was. Dat trage besef van de enorme bankproblemen is kenmerkend gebleken voor de aanpak van de crisis:
(De Tijd heeft een prachtig overzicht gemaakt van tien jaar crisis.)
Juichende Juncker
ALS WE HET DAN TOCH over Juncker hebben... Deze week hield hij zijn jaarlijkse State of the Union. Op de hem kenmerkende slaapverwekkende wijze schetste hij een vergezicht voor de Europese Unie. Was hij aan het begin van dit jaar nog bescheiden en schetste hij vijf scenario's voor de EU waaruit de regeringsleiders mochten kiezen, deze keer keer zette hij zelf de koers uit.
Hij sprak van een zesde scenario:
"Vandaag wil ik u mijn visie geven: mijn eigen 'scenario zes', zogezegd. Dit scenario is gebaseerd op tientallen jaren ervaring uit de eerste hand. Ik heb altijd voor het Europese project geleefd en gewerkt. Ik heb zowel goede als slechte tijden meegemaakt. Ik heb aan alle kanten van de vergadertafel gezeten: als minister, als premier, als voorzitter van de eurogroep, en nu als voorzitter van de Commissie. Ik was erbij in Maastricht, Amsterdam, Nice en Lissabon, bij de ontwikkeling en uitbreiding van de Unie. Ik heb altijd voor Europa gevochten. Ik heb bij tijd en wijle geleden met en voor Europa en er zelfs voor gewanhoopt. Bij voor- en tegenspoed heb ik mijn liefde voor Europa nooit verloren."
En dat zesde scenario overtrof alle andere, want hij gaat all the way wat Europese integratie betreft. Uitbreiding van de EU, toetreding van alle EU-landen tot de euro, een minister van Financiën voor de EU, meer landen in de Schengen-zone, het afschaffen van een vaste voorzitter van de Europese Raad (macht van lidstaten naar Commissie), het zat er allemaal in.
Nadat Marine le Pen en Geert Wilders tweede zijn geworden in respectievelijk de Franse en Nederlandse verkiezingen zijn Juncker en de andere Europa-believers in de winning mood. Dat gevoel van euforie is ze van harte gegund hoor, maar lopen ze niet al te hard van stapel? Walsen ze nu niet over alle euroscepsis heen die er wel degelijk nog is? Ik denk dat Juncker en de zijnen op deze manier eerder meer scepsis organiseren.
Vandaag schreef Martin Sommer er in de Volkskrant over. Hij waarschuwt ervoor dat wij in een Frans Europa terecht komen. Ook de Franse president Emmanuel Macron heeft zeer vergaande plannen met de eurozone.
"Het is na tien jaar eurocrisis niet gelukt van Fransen of Italianen Duitsers of Nederlanders te maken. Dan maar andersom, zal men hebben gedacht, dan moeten Nederlanders en Duitsers maar Fransen worden. Qua wijn en restaurant is dat zeker een goed idee. Maar het raakt aan een realiteit waarover niet gesproken wordt: Duitsland en Nederland presteren gewoon beter, hun instellingen zijn betrouwbaarder en werken sneller, en een afspraak is een afspraak."
Ik deel zijn terughoudendheid over de al te voortvarende ideetjes van Juncker van harte. Zeker als je de intentieverklaring leest die bij deze speech hoort. Juncker schrijft daarin aan voorzitter Estland en aan het Europees Parlement wat hij precies van plan is. Daaruit wordt ook duidelijk dat Juncker wel degelijk een aparte euro-begroting wil, weliswaar ondergebracht bij de Europese Commissie en niet bij de eurogroep (zoals Macron wil). Hij kondigt aan voor het einde van 2018 te komen met:
"Het pakket Economische en Monetaire Unie, waaronder voorstellen voor de omvorming van het Europees Stabiliteitsmechanisme tot een Europees Monetair Fonds, voor de invoering in de EU-begroting van een speciaal begrotingsonderdeel voor de eurozone voor (1) bijstand inzake structurele hervormingen op basis van het steunprogramma voor structurele hervormingen van de Commissie, (2)een stabiliserende functie, (3) een achtervangmechanisme voor de bankenunie, en (4) een convergentie-instrument om aan lidstaten met een derogatie pre-toetredingssteun te verlenen op hun weg naar de invoering van de eenheidsmunt, en voor de integratie van de inhoud van het Verdrag inzake stabiliteit, coördinatie en bestuur in de economische en monetaire unie in de EU-wetgeving, rekening houdend met de passende flexibiliteit die in het stabiliteits- en groeipact is ingebouwd en die sinds januari 2015 door de Commissie wordt vastgesteld."
Dat mij linke soep. Dit zal leiden tot een nog grotere en nog structurelere stroom geld van sterke eurolanden naar zwakke. Lees van Nederland en Duitsland naar Frankrijk en Italië. En ook nog geld naar landen die nu nog niet voldoen aan de criteria van de euro, maar met een beetje financiële steun misschien wel de euro ingerommeld kunnen worden.
Beseft Juncker dan niet dat de euro tot nu toe eerder voor meer divergentie zorgen dan voor meer convergentie? Dat verzin ik niet, dat zegt de ECB. De euro is als monetair experiment nog verre van geslaagd, dan lijkt me deze vergaande plannen zeer onverstandig. Voor Nederland zelfs gevaarlijk.
Linkjes
LEES DE RECONSTRUCTIE VAN Lise Witteman en mij van het mislukte polderoverleg hier of hier (blendle). Ik maakte er deze video over (op een bad hair day ;-).
Ik mocht optreden in een reportage van EenVandaag over de deeleconomie: kijk hier.
In mijn wekelijkse videocolumn bespreek ik de risico's van Junckers plannen voor Nederland:
Volgende week
DINSDAG IS HET PRINSJESDAG. Een beetje rare Prinsjesdag dit jaar, want waarschijnlijk weten we enkele weken later pas écht wat er volgend jaar staat te gebeuren, als de kabinetsformatie klaar is. Desondanks wordt dat weer stevig doorlezen en -tikken. En we maken uiteraard video's die op onze site te zien zijn.
Een dag eerder komt de vakbond traditiegetrouw met zijn cao-eisen. Alle ogen gezicht op de looneis. Gaan de vakbonden er stevig in? CNV nam alvast een voorschot in het FD. Piet Fortuin van CNV Vakmensen zegt
"dat in 2018 de eisen voor loonsverhogingen van drie tot vier procent per jaar of tien procent voor drie jaar zullen zijn".
Reply