Ik zou iedere week wel over de Brexit kunnen schrijven. Toch richt ik mijn vizier nu even op Rome, waar een controversieel begrotingsakkoord is gesloten. Dreigen Griekse toestanden? En is er eindelijk beweging rond de AOW? En hebben we daar ook iets aan? Tot slot: hoe groen is Rutte 3? Zijn het mooie woorden of volgen er ook daden? Rekenmeesters kunnen in ieder geval (nog) niks met ons klimaatbeleid. Veel leesplezier!

Griekse toestanden?

DE EUROCRISISKRIEBELS ZIJN WEER terug. Het alweer eventjes geleden, maar nu zien we weer bange beleggers die zich zorgen maken over het financiële beleid van een euroland. Ondanks dat de Europese Centrale Bank de markt van Italiaans staatspapier in belangrijke mate beheerst, knalde de rente toch omhoog. Eerst gebeurde dat al bij het aantreden van de populistische regering, nu reageren de markten op het begrotingsakkoord dat Lega en de Vijfsterrenbeweging hebben bereikt.

Zijn het al Griekse toestanden? Nee, daarvoor is het nog te vroeg. De situatie is nu wel heel anders. Bij Griekenland vielen enorme lijken uit de kast. En toen al die rommel moest worden opgeruimd, bleek hoe zwak de Griekse economie en de Griekse instituties waren. Herstel bleek onwaarschijnlijk moeilijk.

In Italië is geen sprake van onverwachte tegenvallers. Hier wordt moedwillig een financieel beleid ingezet dat haaks staat op de Europese afspraken. In theorie kan de Italiaanse coalitie altijd nog terugkrabbelen. Desondanks ziet Karel Lannoo, directeur van de Brusselse denktank CEPS, wel parallellen met Griekenland. Hij kijkt daarbij met name naar de manier waarop Matteo Salvini, leider van Lega opereert:

Aanvankelijk was er veel gedoe over de aanstelling van een minister van Financiën. De president verijdelde dat een uitgesproken eurohater op die post kwam. Als compromis is nu de partijloze Giovanni Tria minister van Financiën. Aan hem de niet benijdenswaardige taak om beide coalitiepartijen in het gareel houden. Lega wil belastingen verlagen, Vijfsterren wil geld uitgeven. Dat het beoogde begrotingstekort van 0,9% uit beeld was, moest ook Tria wel toegeven. Daarom trok hij een streep bij -2%. Maar Lega en Vijfsterren zijn gewoon over zijn rode lijn heengegaan.

Je ziet dat de Italiaanse begroting er helemaal niet zo gek voorstond. Het land kampt met een krankzinnig hoge staatsschuld, maar het begrotingstekort was eigenlijk niet zo'n probleem. Terwijl Frankrijk worstelde om binnen de 3%-norm te komen, zat Italië daar al lang onder. Maar ja, vanwege die staatsschuld van circa 130% van het bbp, moet het land wel streven naar begrotingsevenwicht. En die Brusselse opdracht slaat het land nu in de wind.

In het beste geval is het Italiaanse begrotingsakkoord inzet van onderhandelingen met Brussel. Dat stelt Carsten Brzeski, econoom van ING:

Ik help het hem hopen. Zoals Lannoo opmerkt, is Salvini niet zo Europa-gezind. Ik moet nog zien wat Italiaans-Brusselse besprekingen opleveren. Het lastige voor de Europese Commissie is dat al te zeer tegen de haren van deze Italiaanse coalitie instrijken niet handig is in aanloop naar de Europese verkiezingen. In allerlei landen doen partijen mee die wel sympathie hebben voor de eigengereide koers van Lega en de Vijfsterren.

Brzeski ziet 'een Belgische oplossing' als uitweg, daarbij verwijzend naar een stuk van FT Brussels Briefing. De Europese Commissie en de Belgische regering waren het oneens over de begroting voor 2016/2017. Maar uiteindelijk durfde de Commissie niet vast te stellen dat België de regels schond. Daarvoor ontbrak 'voldoende robuust bewijs', zo luidde de toverformule. Brzeski:

Een bejaarde hand...

VOOR DE FNV IS er niks belangrijkers dan dat minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken beweegt op de AOW. Die vermaledijde verhoging van de AOW-leeftijd moet tot stilstand worden gebracht, zo vindt de vakbond. Liefst een bevriezing op 66 jaar, maar die kans is al verkeken. Op 1 januari aanstaande gaat de AOW-leeftijd naar 66 jaar en 4 maanden en dat kan niet meer worden tegengehouden.

In maart meldde De Telegraaf al dat Koolmees bereid zou zijn de verhoging te vertragen. Onder Rutte 1 was de leeftijd naar 67 jaar gebracht in 2023, onder Rutte 2 moest dat al in 2021 worden bereikt. Dat vertragen zou in 2021 weliswaar €1,1 miljard kosten (zo berekende het CPB eerder), maar deze optie was voor Koolmees bespreekbaar.

In het uitgelekte conceptakkoord dat eind mei in De Telegraaf stond, eiste de polder een uitstel met vier jaar. 67 jaar zou dan in 2025 een feit zijn. Het lek in de Volkskrant deze week bevestigde dat Koolmees hiertoe bereid zou zijn, al ontkennen betrokkenen dit.

Maar stel even dat het klopt, wat schieten we ermee op? Knap weinig.

Het klinkt heel sympathiek om de huidige oudere werknemers enigszins te ontzien. Zij konden zich onvoldoende voorbereiden op het tempo waarmee de pensioenleeftijd nu omhoog gaat. Maar het zet geen zoden aan de dijk. Een beperkte groep oudere werknemers krijgt dan niet met 67 jaar AOW, maar met 66 jaar en 8 maanden. Of op 66 jaar en 4 maanden in plaats van 66 jaar en 8 maanden.

Er is niet heel veel op tegen, als het vakbonden en hun leden zo dwars zit. Maar is het geld dan nuttig besteed? Zijn mensen met een zwaar beroep hiermee echt geholpen? Mij lijkt van niet. Het is pure FNV-symboliek om hun eigen achterban zoet te houden.

Het werkelijke probleem is helaas veel breder en ingewikkelder. Hoe zorg je ervoor dat álle werknemers gezond en liefst met plezier de eindstreep gaan halen? Dat vergt veel meer dan wat rommelen met de AOW-leeftijd. Als Koolmees de FNV deze fopspeen geeft, komen de werkgevers weer heel gemakkelijk weg. Die zijn in veel gevallen hun oudjes liever kwijt dan rijk. Niet voor niets stond in het uitgelekte conceptstuk ook het voorstel om allerlei vervroegde uittredingsregelingen weer van stal te halen.

De verhoogde AOW-leeftijd vergt een enorme investeringen van werkgevers (en bewustwording en medewerking van werknemers). Nu loopbanen zo lang worden, kunnen we niet op de oude voet verder. Ik heb het al vaak betoogd, maar doe het nog maar eens een keer. Want de AOW-discussie leidt de aandacht af van waar het werkelijk om draait. Oudere werknemers zijn steeds onmisbaarder op de werkvloer. Werkgevers moeten zich dat realiseren en navenant investeren in die oudere werknemers. Ik ben benieuwd of dit besef ook is doorgedrongen als het pensioenakkoord eindelijk af is.

Lees mijn zaterdag-column over de AOW-totempaal waar de FNV rondjes om danst hier (Telegraaf) of hier (Blendle).

Groenst

KABINET RUTTE 3 NOEMT zichzelf 'het groenste kabinet ooit'. Want dit kabinet wil echt de afspraken van 'Parijs' gaan halen. Dat betekent 49% minder CO2 in 2030 en 95% minder in 2050. Nogal een klus, maar premier Mark Rutte en minister Eric Wiebes doen hun uiterste best om heel ambitieus over te komen.

Die ambities hebben om te beginnen tot een gezellig Hollandsch vergadercircus geleid. Honderd organisaties mochten meedenken aan vijf klimaattafels. Onder de bezielende leiding van Ed Nijpels, ooit als minister ook heel erg voor het klimaat.

De vijf tafels hebben plannen afgeleverd die samen de opstap naar een Klimaatakkoord moeten vormen. Vrijdag kwamen doorrekeningen van het Planbureau voor de Leefomgeving en het Centraal Planbureau uit. Zij moesten berekenen of de Parijse klimaatdoelen gehaald zullen worden met de plannen en wat dit alles gaat kosten.

Uitslag: geen idee.

Het Centraal Planbureau vertelt dit in 12 pagina's, het Planbureau voor de Leefomgeving heeft er 260 pagina's voor nodig. Maar het komt erop neer dat de plannen veel te vaag zijn om door te rekenen. Geen idee dus of met de ideetjes de klimaatdoelen worden gehaald, laat staan dat we weten wat het burgers en bedrijven gaat kosten. Terwijl het CDA waarschuwt voor een Fortuyn-revolte omdat burgers niet pikken dat zij opdraaien voor de klimaatkosten, is de coalitie helemaal niet in staat om duidelijk beleid uit te zetten. Misschien moet het CDA zich daar eerst druk om maken.

De rapporten van CPB en PBL staan vol dodelijke zinnetjes. Zoals deze van het CPB:

Het PBL kan er nog wel enig begrip voor opbrengen. Je kunt het kerstkalkoen moeilijk vragen zichzelf te bereiden:

Subsidies bedenken kan iedereen, maar wie legt zichzelf nu vrijwillig een belasting op? Voorzitter Ed Nijpels en de verantwoordelijken in het kabinet, Rutte en Wiebes, bleven vrijdag opvallend laconiek. Ze gaven niet de indruk dat ze een enorme zeperd hadden begaan. Vrolijk gaan we weer verder met vergaderen en groene ballonnetjes bedenken.

PBL waarschuwt er ondertussen voor dat het hondsmoeilijk wordt. Of in PBL-terminologie: 'een zeer complexe puzzel'. De klimaatdoelen moeten kosteneffectief worden gehaald, tenminste dat is de opdracht van het kabinet. Verder moet de echte vervuiler worden belast, dus moet gekeken worden welke maatregelen de meeste zoden aan de dijk zetten. Is dat echt het gasvrij maken van huizen waar de installatiebranche en de bouwbranche zo enthousiast over zijn. Dat zal toch niet iets met commerciële belangen te maken hebben?

En dan staan we als Nederland ook nog eens niet alleen. Twee illustratieve voorbeelden van het PBL:

En:

Gelukkig is Wiebes een enorme bèta. Complexe puzzels zouden aan hem wel besteed moeten zijn. Misschien moet híj de puzzel leggen in plaats van dat aan de puzzelstukjes zelf over te laten. Anders weten we bijna zeker dat gevestigde belangen zichzelf gaan ontzien en de rekening bij de burgers wordt neergelegd.

Song of the week - La vita è bella