Hallo, hier een extra nieuwsbrief. Hierin staat natuurlijk lang niet alles wat de Prinsjesdagstukken te bieden hebben. Maar in vogelvlucht komen wel relevante financieel-economische thema's voorbij. Wat zei de koning in zijn Troonrede over ons chagrijn? Waar blijft nou die loongolf? En is Rutte 3 nou een lastenverlichtingskabinet? (Spoiler: nee.) Likes, reacties en reclame maken, het is allemaal toegestaan en het wordt op prijs gesteld. Veel leesplezier bij deze extra editie! (Vergeef me eventuele tikfouten.)

Troonrede

KONING WILLEM-ALEXANDER HAD deze Prinsjesdag tenminste weer wat te melden. Vorig jaar zat er nog een demissionair kabinet en was de koning na 1664 woorden Troonrede wel uitgepraat. Dit keer had hij 2588 woorden nodig om alle ambities van kabinet-Rutte 3 toe te lichten. Hij had het er maar zwaar mee in de warme Ridderzaal.

Zoals verwacht zat het mantra van dit kabinet er nadrukkelijk in: mensen moeten merken dat het weer goed gaat in Nederland:

Er zat ook een expliciete verwijzing in naar het motto van Rutte 3, Vertrouwen in de toekomst:

Je merkt dat bij dit kabinet het Sociaal en Cultureel Planbureau leidend is en niet het Centraal Planbureau. Er moet vooral veel gevoeld en ervaren worden. De stemming in het land moet beter. En de verbondenheid moet groter.

Daar is overigens ook wel iets voor te zeggen. Het chagrijn is nog altijd vrij groot, terwijl de economische crisis al geruime tijd achter ons ligt. Het leidt ertoe dat er zelfs geen geloof in cijfers is. Als het kabinet koopkrachtverbetering belooft, denkt menigeen: eerst zien dan geloven.

Verder hebben de heftige debatten over migratie en integratie het er ook niet gezelliger op gemaakt. Nu is gezelligheid geen doel in zichzelf, maar ik merk dat ik persoonlijk de vinnigheid en heftigheid van de discussies aardig beu begin te worden.

Gelukkig registreert het SCP niet alleen het geklaag in Nederland, maar rapporteert het bureau ook over de enorme welvaart waarin we leven. Niet voor niets geeft de gemiddelde Nederland zijn eigen leven een heel dikke voldoende.

Waar blijft de loongolf?

BOVENSTAANDE KOP HEB IK gekopieerd uit mijn nieuwsbrief van vorig jaar. Nog altijd is die actueel. Niet voor niets onderzoeken economen van het Centraal Planbureau (CPB) momenteel hoe het kan dat de lonen zo achterblijven bij de economische ontwikkeling. Dit rapport wordt in december verwacht. Voorlopig vindt de CPB het nog raadselachtig.

Vorig had het CPB in de Macro-Economische Verkenning veel aandacht voor de problemen bij werkgevers. De krapte op de arbeidsmarkt werd nijpender en nijpender, zo luidde toen de boodschap. Nu kijkt het CPB naar de andere kant: de werknemerskant:

De problematiek wordt enigszins verhuld door de ramingen. Het CPB heeft een stevige 2,9% in de boeken gezet voor de cao-loonstijging bij bedrijven in 2019. Dan lijkt het tenminste nog wat.

Denk die raming van 2019 even weg en het plaatje is om te janken. Bij een aanhoudende economische groei van circa 3%, een werkloosheid van 3,5% en de bijbehorende personeelstekorten is dit een mager beeld.

Zet dat af tegen de inflatie, dan krijg je de reële loonontwikkeling. Door de extreem lage inflatie in 2014, 2015 en 2016 hielden werknemers van de karige cao-loonstijging nog wel wat over. Maar dat was meer dan nodig om voorgaande jaren te compenseren.

Interessant is dat het CPB in een 'box' in de Macro-Economische Verkenning al vooruit loopt op dat onderzoek naar achterblijvende lonen. In die box kijkt het CPB naar de groei van de economie en van het reëel beschikbaar inkomen (dus gecorrigeerd voor prijsstijgingen). Dat levert het volgende interessante plaatje op:

Het CPB schrijft:

Lekker dan.

Dat komt voor een belangrijk deel door hogere belastingen en hogere premies, maar op de tweede plaats staat achterblijvende lonen.

Lastig

IK GEEF HET MAAR meteen toe: ik kan er geen touw meer aan vastknopen. Krijgen we nu lastenverlichting volgend jaar of toch niet? Volgens het regeerakkoord krijgen huishoudens in 2019 een lastenverlichting van €2 miljard (zie tabel M, pagina 63). Volgens de berekeningen van het CPB na het regeerakkoord krijgen gezinnen in 2019 juist een lastenverzwaring van €700 miljoen (zie tabel 1.7, pagina 7). In het Centraal Economisch Plan is dit cijfer weer geactualiseerd en komt het CPB juist weer uit op een lastenverlichting van €900 miljoen (zie pagina 62).

En is dit nu inclusief of exclusief het basispad? En wat zit er dan in dat basispad? Je kunt echt door de bomen het bos niet meer zien.

Gelukkig ben ik niet alleen. Ook de Raad van State begrijpt er zo langzamerhand geen biet meer van, zo staat in het vandaag verschenen advies over de Miljoenennota (zie Septemberrapportage Begrotingstoezicht 2018):

Het gaat deze keer ietsje beter, maar nog altijd kan de Raad van State er maar moeilijk chocola van maken:

Beste Raad van State, I feel your pain.

Ik ben zonder overdrijven al enkele weken in contact met het Centraal Planbureau om te begrijpen wat er nu gebeurt. Krijgen we nu een belastingverlaging of niet? En waarom veranderen die cijfertjes steeds? Eerlijk antwoord? Ik begrijp het nog altijd niet.

Terwijl het CPB in maart dus stelde dat gezinnen een lastenverlichting krijgen van €900 miljoen, staat nu in de Macro-Economische Verkenning dat er een lastenverzwaring aankomt van €800 miljoen. Navraag bij het CPB leert dat dat te maken heeft met de 'herijking' van een en ander. Nou, schiet mij maar lek.

Toch zullen we het met deze cijfers moeten doen. Dat zegt ook de Raad van State. Want als je je verlaat op de Miljoenennota word je pas echt het bos in gestuurd:

Oftewel: lees het CPB en vergeet de Miljoenennota. En dan zie je de ongemakkelijke waarheid:

Lastenverlichting ammehoela. Of in de nettere woorden van de Raad van State:

Maar waar komen die prachtige koopkrachtplaatjes dan vandaan? Hoe kunnen de lasten stijgen en de koopkracht ook? Dat komt door de toeslagen. Ook dat zet het CPB netjes op een rij:

Tegenover €800 miljoen aan hogere lasten staat voor €1,1 miljard aan hogere toeslagen. In mijn column van morgenochtend (bij deze dus een sneak preview) concludeer ik dan ook:

Met als resultaat, kijk en huiver: