Internationale verwikkelingen domineren de economische week. Italië blijft een zorgenkind. En Trump zet, met steun van datzelfde Italië, de verhoudingen op scherp in de G7. Ondertussen houdt in ons eigen land de pensioen- en AOW-discussie voorlopig nog niet op. Veel leesplezier deze week. Liken en reageren wordt zeer op prijs gesteld. Reclame maken mag: deel dan mijn profielpagina waar alle nieuwsbrieven te lezen zijn en je een abo kunt nemen.

All's is well that ends well...of toch niet?

DE PANIEK WAS SNEL over toen er alsnog een regering kwam in Italië. President Sergio Mattarella blokkeerde Paolo Savona als minister van Financiën omdat die te eurosceptisch zou zijn. Toen brak de pleuris uit: een constitutionele crisis en bijbehorende reacties op de financiële markten.

De president vond de 81-jarige euroscepticus geen gevaar op de post Europese Zaken en toen was de crisis alsnog beslecht. Met bijbehorende reactie op de financiële markten. All's well that ends wel...

Toch niet. Want de oorspronkelijke plannen van de onwaarschijnlijke coalitie van Lega en Vijfsterrenbeweging staan nog gewoon overeind. De beide partijleiders zijn zelf tot de regering toegetreden dus ze kunnen hoogstpersoonlijk hun verkiezingsbeloftes uitvoeren.

Nu de crisis is bezworen dreigt niet meer het onmiddellijke gevaar van nieuwe verkiezingen die de euro als inzet zouden hebben gehad. Maar de strijdlust van Lega en Vijfsterren tegen de zittende macht in Brussel en de Europese regels is er nog altijd. Nog steeds hebben de twee partijen plannen (pensioenhervorming terugdraaien, invoering basisinkomen, verlaging belastingen) die zoveel geld kosten dat ze onmogelijk binnen de begrotingsregels kunnen worden uitgevoerd. En ze zijn nog steeds van plan nieuwe schuldpapieren in te voeren die een pseudo-euro kunnen gaan worden in Italië.

Dat betekent dat bijvoorbeeld de analyse (leestip!) van de Brusselse denktank Bruegel van voor de plotse Romeinse crisis nog steeds actueel is:

Uiteindelijk concluderen de auteurs dat de kans op een euro-exit bestaat maar klein is. Ze denken dat de regering zal moeten inbinden als duidelijk wordt met welke risico's hun beleid gepaard gaat. En de president kan weer om de hoek komen kijken. In de Italiaanse grondwet is namelijk verankerd dat de regering zich aan de Brusselse begrotingsregels moet houden. Dat zou opnieuw tot een botsing tussen president en regering kunnen leiden.

Ondertussen heeft Italië nog altijd een staatsschuld van 132% van het bruto binnenlands product, een van de hoogste staatsschulden ter wereld. Is dat houdbaar binnen de eurozone? Het lijkt erop van niet. Afgelopen maandag was ik dan ook ineens verzeild geraakt in een discussie met hoogleraren Jaap Koelewijn en Harald Benink die een lans braken voor schuldkwijtschelding. "Dat is politiek verkeerd, maar economisch gezien onontkoombaar", aldus Koelewijn bij het BNR Economenpanel.

Dat het politiek verkeerd is, lijkt me een understatement. Het is een verschrikkelijk slecht idee waarbij fout gedrag wordt beloond. In het geval van Italië is het niet zo dat Duitse en Franse banken massaal dat land vol schulden hebben gestoken zoals in het geval van Griekenland. Hier is het de eigen bankensector die steeds weer de eigen regering uit de brand hielp door staatsobligaties te blijven kopen. Inmiddels is daar de ECB als reddende engel bijgekomen.

Op de vraag: wat anders? moest ik het antwoord schuldig blijven. Ja, hopen en bidden. De Italiaanse zaak laat zien hoe vast het europroject zit en hoe inherent kwetsbaar het is. Het ene jaar juichen de Europese politici dat de populisten zijn verslagen en sorteren ze voor op een verdere integratie. Het andere jaar steekt de eurocrisis ineens weer de kop op en is elk optimisme verdwenen. Een simpel antwoord is er niet, maar aan alles voel je dat dit niet goed kan gaan.

(Luister hier mijn bijdrage aan Spijkers met Koppen en kijk hier mijn video.)

AOW-leeftijd stijgt snel....dat was precies de bedoeling

ACTUARISSEN ZIJN DOORGAANS VEEL slimmer dan ik. Een beetje wiskundig goochelen met demografie gaat al snel mijn pet te boven. Maar als actuaris kun je het ook té ingewikkeld maken.

Daan Kleinloog en Tobias Bastian, partner bij actuarieel adviesbureau Sprenkels & Verschuren, lieten in het FD een bommetje afgaan. Ze hebben berekend dat de AOW-leeftijd op dit moment veel te hard stijgt. De AOW-leeftijd gaat harder omhoog dan de levensverwachting. Wat deze twee actuarissen betreft hoeft de AOW-leeftijd niet al in 2021 naar 67 jaar maar pas in 2022.

Ze hebben de contante waarde van de AOW berekend. En zo de kosten van de AOW op 66 jaar dit jaar vergeleken met de kosten van de AOW op 67 jaar in 2021. Wacht, ik laat ze zelf even aan het woord:

En dan volgt deze grafiek:

Oftewel: de AOW zou 2% duurder worden als die op 66 jaar zou blijven staan in 2021. Maar vervolgens bespaart het kabinet juist 5% doordat de AOW-leeftijd niet 66 jaar blijft, maar 67 jaar wordt. Per saldo een besparing van 3%. Dat leidt bij de heren actuarissen tot de conclusie:

Tja, waarom nou zo moeilijk doen? Wat de actuarissen zeggen is: de levensverwachting stijgt op dit moment minder snel dan de AOW-leeftijd. Inderdaad, klopt als een bus. Want dat was namelijk ook de bedoeling!

De AOW-leeftijd wordt zodanig vastgesteld dat er een gemiddelde AOW-periode van 18 jaar en 3 maanden is. Daar zitten we nu nog niet, dus groeien we daar naartoe. Vorig jaar was de levensverwachting van een 65-jarig 20,3 jaar. Ga je op je 66e met AOW dan resteren dus gemiddeld nog 19,3 jaar. We kruipen nu dus stapje voor stapje naar die 18,3 jaar toe en daarvoor kan het niet anders of de AOW-leeftijd stijgt iets sneller dan de levensverwachting.

Overigens baseert de wet zich daarbij niet op de levensverwachting nu, maar die inhaalslag is gebaseerd op de levensverwachting tussen 2000 en 2009. Zo staat dat in de wet, legt Marcel Lever van het CPB uit:

Als we in 2021 aangekomen zijn op het punt dat de inhaalslag is afgerond (en dus een AOW-periode van gemiddeld 18,3 jaar resteert) dan begint de AOW-leeftijd pas één op één mee te stijgen met de levensverwachting. Tot die tijd gaat het een beetje sneller, dat hebben de twee actuarissen scherp gezien....en dat was precies de bedoeling.

Houdt het dan ooit op?

KOMENDE WEEK VERGADEREN DE bestuurders van de Europese Centrale Bank. De grote vraag is of ze nu eindelijk besluiten de geldkraan dicht te draaien. Sinds begin 2015 koopt de ECB voor tientallen miljarden per maand (staats)obligaties op om de inflatie op te krikken. Dat beleid lijkt amper te hebben geholpen en als het al hielp is het nu wel uitgewerkt.

Het opkoopprogramma is al teruggeschroefd tot €30 miljard per maand omdat de ECB anders te veel staatsschuld van eurolanden op de balans zou hebben staan. De zelfopgelegde limieten waren wel zo'n beetje bereikt. En formeel loopt het tot september 2018, dus zo langzamerhand moet er wel duidelijkheid komen of het inderdaad dan ook stopt.

Dat onze eigen Klaas Knot tegenstander is van deze stimuleringsoperatie is gevoeglijk bekend. Deze week deed hij dan ook opnieuw een kritische duit in het zakje. Stop nu, zo luidde zijn boodschap tijdens een hoorzitting in de Tweede Kamer:

En hij voegde daar nog aan toe dat de huidige aankopen eigenlijk geen effect meer hebben:

Hoe interessant de mening van Knot ook mag zijn, de uitspraken van ECB-hoofdeconoom Peter Praet diezelfde dag waren veel belangrijker. Hij behoort tot de inner circle van president Mario Draghi. Als die de reacties wil peilen op een beleidswending stuurt hij Praet erop uit. In een toespraak zei de hoofdeconoom:

Praet was positief over de economie en hij wees er ook op dat de inflatie oploopt. Dat was aan de ECB te danken, zo leek het wel:

Nu is het zo dat de inflatie in de eurozone op 1,9% staat. Dat is exact de ECB-doelstelling. Alleen is dat voornamelijk door stijgende energieprijzen veroorzaakt. Normaliter kijkt de ECB daarom naar de kerninflatie die is geschoond voor dergelijke tijdelijke effecten. Het FD tekende dan ook uit de mond van ABN Amro-econoom Nick Kounis op dat Praet wel erg handig gebruik maakt van de cijfers:

Ach, kan het schelen. Als Draghi een ongeloofwaardige argumentatie bedenkt om eindelijk met dat opkoopprogramma te stoppen, dan zij dat zo. De hardliners binnen de ECB zullen er niet over klagen. Er staat inmiddels een bedrag van meer dan 40% van de omvang van de eurozone-economie op de ECB-balans. Het is een keer mooi geweest.

Houdt het dan ooit op? (2)

NICK KOUNIS HEEFT OVERIGENS natuurlijk wel gelijk. Zoek in onderstaande grafiek het effect van het opkoopprogramma. Succes!

Volgens oud-DNB-president Nout Wellink was het Draghi dan ook helemaal niet te doen om inflatie, maar om Italië. Dat land zat met zijn schuldenlast en toen schoot de ECB te hulp. In de Kamer zei Wellink vorige week:

Nou, dat vond de woordvoerder van de ECB niet leuk:

Song of the week

Quote de la semaine