Terug van weggeweest. Het maken van een nieuwsbrief blijkt nogal intensief te zijn. Vanwege allerlei drukte was ik er even tussenuit. Maar hier is de nieuwsbrief weer, deze keer geheel in het teken van Europa. 

In eigen land gebeurde er ook genoeg (woensdag gehaktdag oftewel Verantwoordingsdag in de Kamer, een nieuwe samenwerking tussen VNO-NCW en MKB-Nederland en een nieuwe welvaartsmeting door het CBS), maar het leek me aardig wat politiek-economisch nieuws uit de EU op een rij te zetten. Van de nieuwe Italiaanse munt tot de mogelijke uitbreiding van de EU met zes landen. 

Veel leesplezier! Likes en reacties zijn van harte welkom.

Italië begint eigen munt

ITALIË KRIJGT EEN NIEUWE regering bestaande uit de twee uitersten op het politieke spectrum: de Vijfsterrenbeweging en Lega Nord. Het doet Brussel beven, en terecht. Wat deze combinatie op kan leveren? Veel euroscepsis en marchanderen met de Europese regels. Als deze combinatie een lang leven beschoren is, dan wordt het feest in Europa.

In de reeks aan nieuwe plannen valt eentje in het bijzonder op: de introductie van mini-BoT's. Dat klinkt onschuldig (want technisch), maar dit plan zou kunnen leiden tot de invoering van een nieuwe munt naast de euro. Een BoT is kortlopend schatkistpapier, Buono ordinario del Tesoro, een treasury. Een variant op de staatsobligatie. Maar deze mini-BoT's gaat de nieuwe regering inzetten als betaalmiddel. (Lees hierover onder andere de Financial Times, ZeroHedge en een eerder nieuwsbericht van Reuters.)

De regering geeft dit nieuwe schatpapier uit in kleine bedragen, in euro's genoteerd. Als daarmee een bedrijf wordt betaald door de overheid, heeft dat bedrijf in de toekomst recht op een uitbetaling in euro's. Het is dus een IOU. Deze schuldpapieren zijn er straks niet alleen electronisch maar ook op fysiek papier. De ontvangers kunnen er vervolgens weer anderen mee betalen. Zolang zij hun eigen overheid kredietwaardig genoeg vinden, zullen ze de BoT's accepteren.

De koers van de BoT zal vermoedelijk geen 100%, maar iets onder de nominale waarde liggen. Die koers is dan feitelijk de koers van de Italiaanse parallelle munt ten opzichte van de euro. Zie hier stap één op weg naar een nieuwe munt. Niet voor niets waarschuwde de vertrekkende minister van Financiën Pier Carlo Padoan voor dit plan:

De Griekse minister van Financiën Yanis Varoufakis wilde dit in eigen land ook al introduceren. En toen de Amerikaanse staat Californië failliet was, greep die ook terug op dit instrument. Het is dus een zeer slecht teken. Of de Italiaanse staat verklaart zichzelf min of meer failliet omdat die liever met dit papier aan de financiële verplichtingen voldoet dan met euro's. Of de nieuwe regering zet hiermee de eerste stap op weg naar de uitgang, de euro-exit.

Juncker, man van het volk

EEN STEM OP VIKTOR Orbán is een stem op Jean-Claude Juncker. Dat klinkt belachelijk. En toch is het zo.

Juncker is de ras-Europeaan. De voorzitter van de Europese Commissie is de belichaming van de Europese gedachte. De Hongaarse premier Orbán lapt Europese waarden juist aan zijn laars met zijn pogingen om de persvrijheid en de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht te beknotten.

Toch is dit democratie op z'n Europees. Bij de vorige Europese verkiezingen wilden de fracties in het Europees Parlement graag een Spitzenkandidat, een kandidaat-Commissievoorzitter die automatisch die topjob zou krijgen als zijn fractie de grootste werd. De Europese Volkspartij (een soort reuze-CDA) was zoals altijd de grootse en leverde Jean-Claude Juncker.

Een meerderheid van het Europees Parlement is dik tevreden over deze procedure. EVP-leider Manfred Weber zei dat laatst nog in de Volkskrant. Wat hem betreft wordt dit geslaagde experiment bij de komende verkiezingen voortgezet:

Dat regeringsleiders als Angela Merkel en François Macron liever zelf de Commissievoorzitter aanwijzen, deert Weber niet. Wie deze machtsstrijd gaat winnen?

Juncker als man van het volk. Zo had ik het nog niet eerder gezien. Doorgaans wordt hij vooral als technocraat beschouwd, iemand van de achterkamertjes, een man die zich weinig gelegen laat liggen aan het volk en de ontevredenheid van dat volk met het Europese project. Maar nee hoor, volgens oppereuroparlementariër Weber heeft het volk gesproken en zelf Juncker gebaard.

De man dus die in dezelfde politieke familie zit als Orbán. Gezellig samen in de EVP. Ook al kapittelt Juncker als Commissievoorzitter de Hongaarse premier om diens nationale beleid, in de EVP hokken ze samen. Webers kritische noten over Orbán worden dan ook op slag ongeloofwaardig. Hij beweerde toch dat de Hongaren die op diens conservatieve Fidesz-partij hadden gestemd, ook een stem uitbrachten op de Commissievoorzitter? Dat is toch hoe de stem van het volk werkt? Nederlanders die Wim van de Camp zo'n gezellige motormuis vinden en hem hun stem toevertrouwen, willen eigenlijk Juncker. En idem dito voor Hongaren die de partij van Orbán steunen.

De redenering van Weber is je reinste flauwekul. De Europese fracties zijn een allegaartje (zo zitten D66 en VVD samen in de club van Guy Verhofstadt, bepaald geen even grote liefhebbers van de Unie) die voor de nationale kiezer volkomen onherkenbaar zijn. Europarlementariërs die voorstander zijn van de Spitzenkandidat-procedure gaat het dan ook om de macht, niet om het volk.

Die manier van baantjes vergeven lijkt democratisch, maar brengt de Europese democratie geen stap dichterbij. Alsof in Nederland de Eerste Kamerleden echte mensen van het volk zijn omdat ze getrapt via de Provinciale Staten zijn verkozen? En dan kennen wij Nederlanders sommige senatoren in ieder geval nog. De internationale politiek is voor de meeste kiezers een grote onbekende.

Dat zal ook echt niet zomaar veranderen. De verbinding tussen nationale politici en hun kiezers is altijd lastig, laat staan die tussen internationale politici en het electoraat. Verschillen in cultuur en taal vormen een te grote barrière. Dat betekent niet dat de EU een zinloos project is. Maar wel dat dromerijen over directe Europese democratie volkomen irreëel zijn. Doen alsof Juncker de man is die het volk zelf gewild heeft, is daarvoor het beste bewijs. Dat is een gotspe.

Nederland als netto-ontvanger

NEDERLAND BETAALT DE EU geen geld maar is per saldo een netto-ontvanger. Met die prikkelende conclusie zet PvdA-europarlementariër Paul Tang twee Europese debatten op scherp. Die over de EU-begroting en over belastingontwijking, twee oeverloze politieke discussies.

Deze week bracht hij berekeningen naar buiten waaruit blijkt dat de Nederlandse nettobetaling aan de Europese Unie verschrompelt bij de diefstal aan bedrijfsbelasting van andere EU-landen die Nederland op zijn geweten heeft als gevolg van ons *ahum* gunstige fiscale klimaat. Nederland brengt jaarlijks een paar miljard naar Brussel toe voor subsidies aan armlastige Roemeense boertjes en voor snelwegen in uithoeken van Europa. Maar tegelijkertijd stoot ons land de buren €11,2 miljard aan belastinginkomsten uit de mond.

Lekker dan, een Nederlandse europarlementariër die de eigen onderhandelingspositie over de komende begroting ondermijnt. Alsof de strijd om de centen al niet moeilijk genoeg gaat zijn. Met het vertrek van de Britten valt een grote nettobetaler weg. Daardoor dreigt onze bijdrage aan Europa al te stijgen. En dan komt daar ook nog bovenop dat de Nederlandse korting van een miljard dreigt te verdwijnen, omdat we die destijds kregen als compensatie voor het feit dat ook de Britten een korting hadden. Dubbele pech dus.

Komt Tang, in het Europees Parlement rapporteur op het terrein van belastingontwijking, er even tussendoor. Mij lijkt dat je die twee dingen uit elkaar moet houden. Natuurlijk zullen de Nederlandse fiscale praktijken gevolgen hebben voor onze onderhandelingspositie. Sinds het uitbreken van de bankencrisis staat belastingontwijking hoog op de internationale politieke agenda. Maar Nederland weet van geen wijken. Het huidige kabinet zegt er iets aan te gaan doen.

Maar als we dit meerekenen, wat betrekken we dan nog meer in de onderhandelingen over de EU-begroting? Heeft iemand al eens uitgerekend wat het Franse protectionisme de buurlanden kost? Of het gebrek aan economische hervormingen in grote delen van Zuid-Europa? Wat te denken van het beleid van de Europese Centrale Bank dat Nederlandse spaarders en pensioenfondsen straft met een rente van bijna 0% om de Italianen tegemoet te komen? Mij lijkt dit een heilloze weg. De onderhandelingen over de EU-begroting zijn al ingewikkeld genoeg.

Blijft staan dat Tang de vinger op een pijnlijke waarheid legt. Hij zuigt de cijfers niet zomaar uit zijn duim, maar baseert zich op recent onderzoek van Daniel Zucman, een van de meest vooraanstaande wetenschappers op het gebied van belastingontwijking. Uit zijn onderzoek blijkt Nederland lekker meedoet in het spelletje. Via 'belastingparadijs' Nederland lopen nog vele tientallen miljarden Amerikaanse winsten:

Het kabinet is van plan er nu echt iets aan te gaan doen. Het imago van Nederland in het buitenland heeft eronder te lijden. En - minstens zo belangrijk - het is fnuikend voor de binnenlandse belastingmoraal. Steeds meer mensen vragen zich af waarom zij de volle mep aan belastingen betalen terwijl multinationals en brievenbusmaatschappijen juist via Nederland belastingen ontlopen.

Staatssecretaris Menno Snel van Financiën is het menens, zo zei hij in een interview met NRC Handelsblad:

Nu nog maar zien dat Snel ook echt uitvoert wat het kabinet in het regeerakkoord belooft. Want na tien jaar politiek druk op het allerhoogste internationale niveau blijkt Nederland nogal koppig en vasthoudend te zijn. De toon van Snel is in ieder geval bemoedigend. Maar ondertussen is de VVD al aan het tegensputteren. Eerst maar eens zien hoever de staatssecretaris komt.

Balkanburen

Song of the week