Daar is ie weer: de wekelijkse nieuwsbrief. Deze week vooral veel aandacht voor het rapport van het Centraal Planbureau over de verhoging van de AOW-leeftijd. Deliveroo wordt vervolgd. En de song of the week bezingt de Brexit. Vind je 'm leuk? Like de nieuwsbrief en maak er ongegeneerd reclame voor. 

Federaal Europa

MARTIN SCHULZ WILDE NA zijn verkiezingsnederlaag eerst niet deelnemen aan een nieuwe Duitse regering, maar is inmiddels om. Na het klappen van de onderhandelingen tussen Angela Merkel en de liberalen moet Schulz' SPD er wel aan te pas komen.

Met de switch van liberalen naar sociaal-democraten komt ook de Europa-discussie geheel op zijn kop te staan. De liberale FDP wilde juist afdwingen dat in een regeerakkoord werd vastgelegd met welke vormen van politiek integratie Duitsland níet zou instemmen. Met eurogelovige Schulz in de driver's seat zal de inzet vooral zijn hoe ver Duitsland wél wil gaan.

En dat is ver. Schulz gaf in een partijbijeenkomst donderdag aan wat zijn inzet is. Er moet een federaal Europa komen met een grondwettelijk verdrag. Elk land mag erover stemmen en wie tegenstemt, die hoepelt maar op. In de optiek van Schulz is dat moed tonen.

Het is maar hoe je het bekijkt. Voor scepsis en kritiek is in het wereldbeeld van Schulz weinig ruimte. Met onvrede onder de bevolking van veel lidstaten houdt hij geen rekening. Het is in or out. Wil je zijn EU niet, dan sodemieter je maar op. Ik kan er geen andere woorden voor bedenken.

Met de ervaring van het Franse en Nederlandse nee in 2005 tegen die vorige grondwet, geeft me dit een heel nare smaak in de mond. Gaat deze wind nu waaien in de Europese discussie over de toekomst? Dan kunnen premier Mark Rutte en minister Wopke Hoekstra hun borst natmaken.

Werken tot je 92ste

ALS FUTUROLOGEN GELIJK KRIJGEN en de mens straks 110 jaar wordt, zal de AOW-leeftijd uitkomen op bijna 92 jaar. Met deze constatering zette CPB-directeur het debat over de AOW-leeftijd wel weer op de kaart. Het Centraal Planbureau en pensioeninstituut Netspar kwamen met een interessant rapportje over langer doorwerken. Daarbij schetsen ze onder meer de consequentie van de manier waarop de AOW-leeftijd wordt verhoogd.

Toen de AOW-leeftijd nog taboe was, bleef het aantal gewerkte jaren constant en nam het aantal pensioenjaren toe. Met dank aan de gestaag stijgende levensverwachting konden pensionado's steeds langer van hun pensioen genieten. De verhouding werk/pensioen sloeg dermate uit het lood dat de oudedagsvoorziening overduidelijk onbetaalbaar werd,

Het taboe is er alweer een tijdje af. De AOW-leeftijd is verhoogd en door het laatste kabinet ook nog eens versneld verhoogd. Binnen enkele jaren moet die leeftijd op 67 jaar zitten en daarna stijgt die mee met de levensverwachting van 65-jarigen. Nu is het aantal werkjaren flexibel geworden en het aantal pensioenjaren vast. De AOW-leeftijd stijgt zodanig mee dat er gemiddeld 18 jaar en 3 maanden pensioen resteren.

Laura van Geest bij BNR: 

Ik ben van 1971. En volgens de rekentool van de Sociale Verzekeringsbank krijg ik op 11 januari 2041 AOW. Ik ben dan 69 jaar en 6 maanden. De jaren daarna zal de AOW-leeftijd alleen maar verder stijgen, als de levensverwachting omhoog blijft gaan.

Ik heb even wat zitten fröbelen met CBS-cijfers en dat levert dit plaatje op. Let op: basis is de levensverwachting van 65-jarigen. In 1957, toen de AOW inging, zullen minder mensen die leeftijd hebben bereikt dan tegenwoordig. De stippellijn is fictief, ik heb de trend doorgetrokken, maar je ziet dan wel goed wat er gebeurt.

Het opmerkelijke is dat het CPB deze systematiek, die nog vrij jong is, ter discussie stelt. Vandaar dat bizarre voorbeeld van doorwerken tot je 92ste. Het Planbureau vraagt zich hardop af hoe logisch is dat de stijging van de levensverwachting één op één in je werktijd gaat zitten en dat de pensioenperiode is vastgezet:

Overigens worstelde Ko Suurhoff ook mee. In 1956. Hij diende de Wet inzake een Algemene ouderdomsverzekering in, later de Algemene Ouderdomswet (AOW) geheten. Ook toen al was er discussie over de leeftijd van 65 jaar. Moest de AOW nu aansluiten bij de pensioenregelingen die er al waren? Of moest meteen al rekening worden gehouden met de stijgende levensverwachting? Ik citeer uitgebreid uit de Memorie van Toelichting. Het is leuk leesvoer.

Je kunt wel ouder worden, maar als de 'prestatiecurve' niet even hard meegroeit, dan is het niet logisch - zo vond Suurhoff destijds - om de AOW-leeftijd op te krikken.

Gezond naar eindstreep

IN HET DEBAT OVER de dividendbelasting koppelde de oppositie de kosten van de afschaffing (€1,4 miljard) steeds aan andere beleidsterreinen. Voor de discussie vind ik dat niet zo zuiver. Alsof onderwijsgeld wordt gebruikt om grote bedrijven te pleasen. Alsof dat geld bij de laagste inkomens is weggehaald om het aan Shell en Unilever te geven.

Dat heet framing. Het mag natuurlijk wel, maar zuiver is het niet. In onderwijs wordt extra geld gestoken, Nederlandse burgers krijgen lastenverlichting. Doen alsof alle goede doelen er bekaaid afkomen omdat het grootbedrijf zo nodig een cadeautje moeten krijgen, is pure retoriek. En toch ga ik die vermaledijde €1,4 miljard nu ook ergens aan koppelen. Let op.

Het hierboven besproken rapport van het CPB en Netspar ging niet alleen over de verre toekomst, de tijd waarin we allemaal 110 jaar worden. Nee, het belangrijkste punt wordt gemaakt over het hier en nu. De AOW-leeftijd gaat zo snel omhoog dat werkgevers en oudere werknemers zich er nog amper op voorbereid hebben. Veel oudere werknemers komen in de knel en vrezen dat ze niet in goede gezondheid de eindstreep zullen halen.

De meest besproken oplossingen zijn: 1) vervroegde AOW mogelijk maken 2) specifieke regeling voor zware beroepen 3) AOW-leeftijd koppelen aan aantal gewerkte jaren. Het CPB zet door alledrie de oplossingen een streep: 1) AOW gaat navenant omlaag zodat deze maatregel voor lage inkomens geen soelaas biedt, zij zakken door het minimuminkomen 2) zware beroepen zijn niet te definiëren (49% van de werkenden vindt van zichzelf dat hij of zij een zwaar beroep heeft) 3) uitvoeringstechnische problemen (al werkt het CPB deze optie eigenlijk amper uit).

Verrassend genoeg suggereert het Planbureau wel om de versnelde verhoging van de AOW-leeftijd terug te draaien. Op de langere termijn maakt dat voor de overheidsfinanciën niets uit, want de verhoging an sich gaat wel door, alleen het tempo gaat omlaag. Op korte termijn kost het wel geld:

Het nadeel hiervan is dat het politiek niet handig is. Het taboe is eindelijk ervan af en dan kom je deels weer op je schreden terug. Een ander nadeel is de stimulans om iets te doen aan het aan het werk houden van ouderen wordt verminderd. En dus suggereert het CPB:

Met die €1,1 miljard in gedachten die een tragere stijging van de AOW-leeftijd zou kosten zou dat nou eens een mooi bedrag zijn om als tijdelijke impuls voor extra omscholing en bijscholing in te zette. Dan gaat er heel wat meer urgentie vanuit dan de slappe zinnetjes die het kabinet er nu aan wijdt in het regeerakkoord.

Maar ja, dat geld is niet begroot. Of, wacht eens even... We hebben nog die €1,4 miljard voor de dividendbelasting, die lastenverlichting met onbewezen nut. Zullen we dat geld eens inzetten voor de oudere werknemer? Daar kunnen werkgevers onmogelijk op tegen zijn. Als zij geld hebben om de oudere werknemer weer helemaal up to date te brengen, hoeven ze ook niet meer te klagen over de tekorten op de arbeidsmarkt.

(Bekijk hier mijn video over dit onderwerp.)

Veilige banken

Het gaat om zogeheten gewogen kapitaal. Daarbij worden verschillende delen van de balans anders gewogen. Hypotheken dreigden een zwaardere weging te krijgen dan er nu uiteindelijk is uitgekomen. Nederlandse banken hebben relatief veel hypotheken op hun balans. De hypotheekrenteaftrek en de geringe eisen voor eigen geld zorgen voor een relatieve hypotheekschuld in Nederland.

De banken vonden toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) aan hun zijde bij deze lobby. Ook DNB vond het niet logisch dat Nederlandse hypotheken té zwaar gewogen zouden worden, want onze hypotheken kennen vanouds lage wanbetaling. Het voelt vreemd dat de toezichthouder en de banken op één lijn zitten in hun lobby tegen te zware kapitaaleisen.

DNB is trots op het bereikte resultaat, zo blijkt uit een interview van het FD met de twee DNB-onderhandelaars.

Nu de internationale eisen rond zijn, treedt een passage uit het regeerakkoord in werking:

Dit klinkt onschuldiger dan het is. Onder Rutte II was besloten dat Nederlandse banken een leverage ratio van 4% moesten aanhouden: eigen vermogen is dan 4% van het balanstotaal. Daarmee was Nederland strenger dan de Europese norm van 3%. Zo hoopte Nederland een goede basis te hebben om internationaal te lobbyen voor die 4% - in de ogen van talloos veel economen nog steeds uitzonderlijk laag. In de tussentijd had Nederland dan veiliger banken dan de rest van de wereld. 

Maar Rutte III laten dat nu weer los. Nu PvdA is ingeruild voor CDA, D66 en CU vindt de VVD een lagere ongewogen kapitaaleis weer prima. Oftewel: Nederlandse banken ontspringen de dans in de internationale onderhandelingen over kapitaaleisen en krijgen als beloning lagere buffereisen van het kabinet. 

Deliveroo

DELIVEROO KREEG DEZE WEEK een privé hoorzitting in de Tweede Kamer. De twee aanwezige directeuren kregen het flink te verduren van de Kamerleden. Tot zzp-liefhebbers van VVD en D66 aan toe zijn kritisch over de keus van de maaltijdbezorgdienst om fietsers niet langer in dienst te nemen maar als zogenaamde zelfstandige ondernemers te laten bezorgen.

Volgens Europa-directeur Philip Padberg is het zzp-model logisch:

Hij wilde onduidelijkheid en vooroordelen over de risico's van de riders wegnemen, maar zaaide vervolgens weer veel verwarring. Het was volgens Deliveroo namelijk een misverstand dat fietsers onverzekerd rondrijden, zo had het bedrijf die ochtend in de Telegraaf en bij BNR laten weten. Maar in de Kamer legde Padberg uit dat er geen verzekering is voor (inkomens)schade van de fietsers bij een ongeluk. Ze moeten een beroep doen op de zorgplicht van Deliveroo. En dan maar hopen dat de aansprakelijkheidsverzekering van Deliveroo wil uitbetalen. Het bleef nogal hangen in de hoorzitting.

Zelf ben ik benieuwd of de Kamerleden ook gevolg geven aan hun ongenoegen. Ik merkte er nog weinig van. Dat was inspiratie voor mijn wekelijkse column. Lees die hier (Telegraaf) of hier (Blendle).

Song of the week

EEN GROTE CRISIS TUSSEN de EU en de Britten is ternauwernood voorkomen. Er is een akkoord over fase 1, nu door naar fase 2. De Brexit gaat (vooralsnog) gewoon door. Met een beetje geluk wordt het toch een zachte in plaats van een harde exit.