- Achter de cijfers
- Posts
- Martin Visser - Editie #15: over extreme flex, Ruttes rol in Berlijn en een manke Macron
Martin Visser - Editie #15: over extreme flex, Ruttes rol in Berlijn en een manke Macron
De Duitse politieke crisis beheerst de internationale media. Want de sores van Angela Merkel gaat niet alleen haar eigen land aan. Ook de Europese Unie kan tot stilstand komen zolang de problemen niet zijn opgelost. Ondertussen kreeg haar Franse collega deze week een Brussels standje. We beginnen met de kluseconomie. Is er sprake van extreme flex?
Kluseconomie
HELAAS WAS DELIVEROO NIET aanwezig bij de hoorzitting die de Tweede Kamer onlangs hield over de kluseconomie. Op het laatste moment verhinderd. Maar Benelux-baas Mathieu de Lophem krijgt op 6 december een herkansing. Dan houdt de Kamer speciaal voor Deliveroo een tweede ronde.
De discussie rond de gig economy, oftewel de kluseconomie, gaat over meer dan alleen de maaltijdbezorgers van Deliveroo. Maar het bedrijf weet wel veel kritische ogen op zich gericht, omdat de bijna 2000 fietsers eerst een dienstverband hadden en nu vrijwillig over moeten stappen naar het zzp-schap.
Volgens mij heeft staatssecretaris Menno Snel van Financiën dan best een goede case in handen. Hetzelfde werk doen als zzp'er dat je eerst in dienstverband deed? Is dat geen schijnzelfstandigheid? Zijn deze riders nu echt ineens ondernemers geworden? Ik geloof er niets van.
Snels voorganger Eric Wiebes stopte met de handhaving van de Wet DBA die toezag op het misbruik van zzp-schap. Maar de handhaving is niet helemaal stilgelegd. Kwaadwillenden zou Wiebes blijven aanpakken. Het ministerie bevestigt wel dat deze aanpak onder opvolger Snel gecontinueerd wordt, maar wil niet zeggen of er met speciale aandacht naar Deliveroo gekeken wordt.
Omdat er nogal wat te doen was om het vage begrip 'kwaadwillenden' heeft Wiebes dat concreet omschreven. Volgens mij zitten daar wel wat haakjes in om Deliveroo scherp aan de tand te voelen. Dit schreef Wiebes eerder aan de Kamer:
"Kwaadwillend is de opdrachtgever of opdrachtnemer die opzettelijk een situatie van evidente schijnzelfstandigheid laat ontstaan of voortbestaan, omdat hij weet - of had kunnen weten - dat er feitelijk sprake is van een dienstbetrekking (en daarmee een oneigenlijk financieel voordeel behaalt en/of het speelveld op een oneerlijke manier aantast). Wij richten de handhaving nu eerst op de ernstigste gevallen: situaties waarin partijen evident buiten het wettelijk kader treden. Het gaat daarbij dus niet om een zelfstandige professional bij wie er ruis is over de gezagsrelatie. Het gaat wel om gevallen waarin opdrachtgevers opereren in een context van opzet, fraude of zwendel. Daarbij kunt u denken aan situaties waarin sprake is van listigheid, valsheid of samenspanning en situaties die leiden tot ernstige concurrentievervalsing, economische of maatschappelijke ontwrichting of waarin het risico aanwezig is van uitbuiting."
Van fraude en zwendel lijkt me geen sprake. Maar van opzettelijke concurrentievervalsing mogelijk wel. En je kunt met gemak betogen dat er sprake is van schijnzelfstandigheid omdat er eerst met dienstverbanden werd gewerkt.
Overigens leverde Deliveroo voorafgaand aan de hoorzitting best een interessante position paper in. Het bedrijf schrijft dat het niet uit de voeten kan met de twee keuzes die er nu zijn op de arbeidsmarkt: óf een star dienstverband met zekerheden voor de werknemers óf een flexibel zzp-schap zonder enige zekerheid.
"Wat is het dilemma? De Nederlandse wetgeving kent maar twee smaken in de arbeidsverhouding: loondienst of zelfstandig. Daarmee ontstaat er een gedwongen uitruil tussen de flexibiliteit waarom wordt gevraagd en meer sociale zekerheid die men verdient. Deliveroo zou graag de mogelijkheid hebben om riders meer bescherming te bieden. Maar zodra een opdrachtgever een freelancer extra voorzieningen biedt, kan die worden gezien als werknemer."
Arbeidseconoom Ronald Dekker heeft weinig genade voor deze opkomende kluseconomiebedrijven. In een lezenswaardig en vlijmscherp blog zet hij ze weg als 'ontduikers en 'ontwijkers' en schetst hij de grote nadelen van deze nieuwe ontwikkeling: het leidt niet tot extra werkgelegenheid en de onzekerheid treft vooral groepen mensen die juist gebaat zouden zijn met meer zekerheid:
"Met ruim 2 miljoen werkenden met een lage opleiding en met ong. 1,5 miljoen uitkeringsgerechtigden (WIA, WW en Bijstand) is er dus een groep van ruim 3 miljoen (potentiële) werkenden die steeds vaker te maken krijgen met de verrommelde arbeidsvoorwaarden van de platformeconomie. En dat is geen toeval, maar doelbewust ondernemersgedrag. Veel business modellen in de platform economie ontlenen hun concurrentiekracht enkel en alleen aan het uitkleden van arbeidsvoorwaarden, soms tot aan de meest extreme variant: het simpelweg ontkennen van werkgeverschap."
Zijn conclusie is duidelijk:
"Klussificering is de extreme variant van flexibilisering, en komt bovenop de al decennia bestaande trends van flexibilisering en uitbesteding van laagbetaald werk met alle gevolgen van dien voor de meest kwetsbaren in onze samenleving. Het stopt niet, niet vanzelf."
Ruttes rol in Duitse breuk
De Süddeutsche Zeitung kreeg stukken in handen aan de hand waarvan de krant kon reconstrueren hoe het was misgegaan tussen Angela Merkel van de CDU en Christian Lindner van de FDP. Relevant om te weten is dat de auteur, Cerstin Gammelin, jarenlange ervaring had in Brussel. Ze weet dus goed waar het in de discussie over de toekomst van de eurozone over gaat.
Volgens deze reconstructie zou het heel specifiek zijn misgegaan op het zogeheten stabiliteitsmechanisme. Dat klinkt saai en technisch, maar er gaat een principieel debat achter schuil. In de lange reeks voorstellen van de Franse president Emmanuel Macron is dit één van de onderdelen. De eurozone zou een eigen budget moeten hebben om landen die in economische problemen raken te hulp te schieten. Tegenstanders zien dat als een verdere uitbouw van de eurozone als transferunie.
Eigenlijk wilde de FDP sowieso al van het noodfonds ESM af, waarmee failliete landen gesteund worden. Dat standpunt was al afgezwakt. Maar daarbij nog zo'n eurozonebudget accepteren dat de mogelijkheden van financiële steun aan landen nog verder zou vergroten, ging Lindner een stap te verder.
"Merkel akzeptierte den Kompromiss zwar, Lindner aber nicht. Er will plötzlich Passagen des niederländischen Koalitionsvertrages übernehmen, der den Stabilitätsmechanismus ablehnt."
De liberalen legden de tekst van 'Vertrouwen in de toekomst' op tafel. Daarin wordt vooral opgesomd wat Rutte III níet wil in Europa. Lindner zwaaide in Berlijn met dit zinnetje uit ons regeerakkoord:
"Het kabinet is geen voorstander van een stabilisatiemechanisme (fiscal capacity) op EMU-niveau om de gevolgen van economische schokken op te vangen."
Voor de Nederlandse politiek is het heel relevant te weten dat Merkel blijkbaar wél bereid is zo'n eurozonebudget in te voeren. En het is duidelijk waar zo'n instrument toe kan leiden. Ik schreef er vorige week ook al over naar aanleiding van een speech van ESM-baas Klaus Regling. Die wil ook zo'n stabiliteitsmechanisme en noemde dat binnen één alinea ook een rainy day fund en een werkloosheidsverzekering.
Oftewel: stap één op weg naar een Europese WW, waarbij sterke landen betalen voor het falende economische beleid van zwakke landen. Als Merkel wel tot een coalitie kan komen met de SPD, onder leiding van de zeer EU-gezinde Martin Schulz dan kan Rutte zijn borst nat maken in Brussel bij de onderhandelingen over de eurozone.
Manke Macron
DE VERWACHTINGEN ZIJN HOOG, nu de resultaten nog. De Franse president Emmanuel Macron heeft een ambitieuze agenda voor Frankrijk én voor Europa. Hij heeft vergaande ideeën over de politieke integratie van de eurozone. Maar daarvoor is wel een goed functionerende Frans-Duitse as nodig. Het duo Merkel-Macron leek op stoom te komen, maar de laatste week is Merkel vooral even met haar eigen besognes bezig.
Zonder Merkel geen Macron. Maar de Franse president moet ook aan Brussel laten zien dat het hem menens is met de hervorming van de eigen economie en het op orde brengen van de begroting. Want een man met praatjes zonder daden, daar kopen we niks voor.
De Franse zelf zijn supertrots dat ze hun begroting in het gareel aan het krijgen zijn. Rijkelijk laat, zou ik vanuit Nederlands perspectief zeggen. Maar bijvoorbeeld de baas van de Franse centrale bank, François Villeroy de Galhau is niettemin zeer tevreden, zo zei hij een interview:
"De begroting voor volgend jaar is klaar, het tekort komt voor het eerst in tien jaar tijd onder de 3% uit. Frankrijk is vandaag een betrouwbare economische partner voor Nederland en Europa.”
Dat feestje werd deze week verstierd door de Europese Commissie. Zes landen voldoen volgend jaar mogelijk niet aan de Brusselse normen en Frankrijk is daar een van.
De Franse trots is ook een tikkie overdreven. Het begrotingstekort komt volgens de raming inderdaad onder de 3% uit: op 2,9%. En daar blijft het tekort dan ook hangen. Wat zou er in vredesnaam gebeuren als er een nieuwe recessie komt? Frankrijk (en een reeks andere landen) zijn nog helemaal niet klaar voor een volgende crisis.
Ook die vraag legden mijn collega en ik voor aan Villeroy de Galhau. Opmerkelijk genoeg wordt dan meteen naar Europa gekeken:
"We moeten het dak repareren als de zon schijnt. Dat geldt niet alleen voor Frankrijk, maar voor heel Europa. Daarom moeten we nu de economische unie versterken."
Het is wel duidelijk waar Frankrijk zijn heil van verwacht.
Te lage lonen
In de voorlaatste langetermijnraming ging het Centraal Planbureau nog uit van een stijging van de contractlonen bij bedrijven met 2,3% gemiddeld per jaar in de komende kabinetsperiode. Het regeerakkoord drijft die lonen op. Nu gaat het CPB uit van een gemiddelde van 3,1% over diezelfde periode. In bovenstaande grafiek zie je de uitsplitsing per jaar.
Waarom de lonen ineens harder zouden stijgen door het regeerakkoord?
"De contractlonen bij bedrijven stijgen gemiddeld met 0,8%-punt per jaar ten opzichte van het basispad, terwijl de inflatie met gemiddeld 0,6%-punt toeneemt. De verhoging van het lage btw-tarief en andere indirecte belastingen zorgen direct voor hogere inflatie, en leiden via onderhandelingen tot hogere lonen. Daarnaast leidt de bestedingsimpuls van extra overheidsbestedingen en lastenverlichting tot daling van de werkloosheid waardoor de druk op lonen en prijzen toeneemt."
Lang leve de btw-verhoging! Die verhoging van het lage btw-tarief van 6% naar 9% gaat overigens pas in per 2019, dus ik moet nog maar zien of de daarmee gestegen inflatie meteen in datzelfde jaar tot hogere looneisen leidt. Mij lijkt een verwachte loonstijging met 3,5% in 2019 nogal fors. (Maar als ie toch komt, zeggen we er geen nee tegen natuurlijk ;-)
Maar goed, is deze geraamde loonstijging reëel? Collega Ertan Basekin vroeg het verschillende cao-experts. En hun eensluidende antwoord is: nee. Zoals arbeidseconoom Pieter Gautier:
"De krapte op de arbeidsmarkt neemt toe, maar ik zie nog geen flinke loonstijgingen. Bovendien zijn er nog genoeg sectoren en bedrijven waarmee het slecht gaat. Zij kunnen de lonen niet fors verhogen."
We zitten in een rare twillight zone. Aan de ene kant veel jammerklachten van werkgevers die niet aan mensen kunnen komen (bouw, zorg, transport). Aan de andere kant nog een leger inactieven die beschikbaar zijn en de loonstijging beperkt houden.
Ook minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken constateert inmiddels dat de lonen minder hard stijgen dan was gehoopt. "Maar dat heeft ook te maken met de lagere inflatie", aldus de minister. Is dat zo? In september was de inflatie 1,5% en in oktober 1,3%. Inderdaad ietsje lager, maar die 1,3% is wel exact de verwachting van het CPB voor 2017.
Wordt ongetwijfeld vervolgd bij het Kamerdebat over de begroting van Sociale Zaken over 3,5 week.
Song of the week
BEETJE ANDERS DAN ANDERS. Geen gewoon liedje dat op de een of andere manier gelinkt is aan de actualiteit. Maar muzieknieuws. Het vermaarde jazz- en klassieklabel ECM Records heeft besloten de hele catalogus op Spotify te zetten. Dat is ontzettend goed nieuws voor muziekliefhebbers. Want nu zijn al die parels van Arvo Pärt, Keith Jarrett, Jan Garbarek, Pat Metheny en Mathias Eick via streaming luisterbaar.
Het label staat voor de allerbeste opnamekwaliteit. En dus lieten ze Spotify (en andere streamingdiensten) lange tijd links liggen. Maar nu zijn ze toch overstag:
"Although ECM’s preferred mediums remain the CD and LP, the first priority is that the music should be heard."
Ik ben blij, want nu zijn bijvoorbeeld ook prachtwerken van Kenny Wheeler en John Surman op Spotify te horen.
Reply