Daar is er weer eentje: een gloednieuwe nieuwsbrief. Veel Europa deze keer. Hoe is de redding van Griekenland in zijn werk gegaan? Er verscheen deze week een rapport dat vernietigend oordeelde. En verder goed nieuws over de vaste baan. Of toch niet? Lees het hieronder. Like de nieuwsbrief, reageer en tip 'm aan vrienden en collega's!

Arme, arme Grieken

De crisis begon toen duidelijk werd dat de Griekse regering had gelogen over de financiële situatie. Het gemelde begrotingstekort van circa 6% bleek uiteindelijk meer dan 15% te zijn (Eurostat had ruim een jaar nodig om dit helemaal uit te pluizen). Maar toen is er keihard ingegrepen. Het doel was om het tekort snel terug te dringen. Vooral het primaire saldo (dat is begrotingssaldo exclusief rentelasten) moest de plus in.

Volgens de Europese Commissie komt Griekenland volgend jaar uit op een primair overschot van 3,5%, zo meldde Brussel onlangs bij de najaarsramingen. Maar goed, de ramingen voor Griekenland zaten er keer op keer naast omdat vaak de wens de vader van de gedachte was.

De Europese Rekenkamer stelt dat Griekenland zó hard moest ingrijpen dat de economie (en dus de Grieken zelf) er zwaar onder leed. De economie kromp met een kwart. Vergelijk de recessie daar eens met die van hier:

Omdat Griekenland in de euro zit, kan het land zijn munt niet devalueren. Het kan dus geen economische klap opvangen op deze manier. En dus was het recept: interne devaluatie. Dat klinkt technisch, maar is in feite het jezelf bewust goedkoper (en dus armer) maken om de concurrentiepositie te verbeteren. Wat via een eigen munt pijnlozer kan, moet nu op de pijnlijkste manier.

Dat hielp de begroting er wel bovenop, maar de economie niet, luidt de conclusie van de Rekenkamer. En de Europese Commissie bleek ook nog eens niet bereid kritisch naar de eigen aanpak te kijken. Evalueren, daar deed Brussel niet aan. Het IMF deed dat wel en dat leverde prompt ruzie met de Commissie op. In Brussel wilde en wil niemand toegeven dat de verkeerde koers is gekozen.

Concreet effect van de rap krimpende economie is dat de staatsschuld niet onder controle kwam. Die drukken we uit in percentage van het bruto binnenlands product. Met een krimpende economie liep die schuld als percentage dus steeds verder op. Je ziet dat mooi als je de staatsschuld van Griekenland in procenten afzet tegen de staatsschuld in euro's:

De daling in 2012 was de beperkte schuldafschrijving ten koste van private investeerders. Dat gaf eenmalig verlichting. Maar je ziet dat de trend van de stijgende staatsschuld daarna gewoon doorzet.

Nu kun je de Griekse tragedie niet geheel in de schoenen schuiven van de Europese politiek. De Grieken waren er zelf ook bij. Maar de Rekenkamer stelt dat Brussel onvoldoende rekening hield met de reële mogelijkheden in het land. Er werd veel gevraagd wat uiteindelijk onhaalbaar bleek.

Het IMF constateerde al veel eerder dat ten onrechte alle aandacht uitging naar de bezuinigingen. De Griekse economie was zo'n ramp dat eigenlijk alle inzet gericht had moeten zijn op structurele verbeteringen. Nu was die aandacht er ook wel, maar het was onvoldoende. Nu krabbelt de Griekse economie op uit een heel diep dal, de werkloosheid is gierend hoog, de armoede is fors toegenomen, de staatsschuld rijst de pan uit en de structurele hervormingen van de economie en van de belasting-inning is nog altijd niet geslaagd.

De Rekenkamer kan niet anders dan droogjes constateren dat we vermoedelijk niet al ons geld terug zullen krijgen.

(Collega Ruud Mikkers had de primeur van dit rapport. Lees zijn verhaal hier (Telegraaf) of hier (Blendle).)

Flex is norm

HET AANTAL VASTE BANEN groeit weer. In het derde kwartaal kwamen er 57.000 bij (ten opzichte van een jaar eerder). Ook het aantal flexbanen met zicht op een vast contract nam toe, met maar liefst 77.000, zo meldde het Centraal Bureau voor de Statistiek deze week. CBS-econoom Peter Hein van Mulligen twitterde enthousiast:

Mooi nieuws. Want ondanks de groeiende populariteit van flex en zzp wil het overgrote deel van werkend Nederland nog altijd de zekerheid van een vast contract. Maar kan de vlag nu uit? Is het lek boven? Dat is zeer de vraag.

In dat kader is het deze week verschenen rapport De flexibele schil, het kan anders van TNO interessant. Werkgevers roepen voortdurend dat ze best meer vaste contracten willen uitdelen, maar dan moet eerst het ontslagrecht versoepeld worden en de loondoorbetaling bij ziekte ingekort. Het nieuwe kabinet is dat van plan. Maar zal daarmee alles definitief veranderen? Ik twijfel daaraan. Het rapport van TNO bevestigt namelijk dat donkerbruine vermoeden:

Dan verwijst TNO ook naar ontslagrecht en loondoorbetaling en merkt op dat maar moet blijken wel effect het regeerakkoord zal hebben. En dan komt het:

Flex is de norm. En dat is niet in het belang van werkgevend Nederland. Zouden die werkgevers daar wel voldoende bij stilstaan? TNO constateert dat werkgevers zijn doorgeslagen in het maken van een flexibele schil in hun bedrijven. Daarbij realiseren ze zich niet dat flexwerknemers minder binding voelen met het bedrijven, minder loyaal zijn, minder innovatief.

Uiteindelijk zijn natuurlijk vooral de betrokkenen zelf de dupe. In flexwerkers wordt minder geïnvesteerd, ze krijgen minder scholing en maken daardoor minder kans op doorstroming naar een betere baan. Gelukkig realiseren sommige werkgeversorganisaties dat wel. Zo hadden mijn collega Ertan Basekin en ik onlangs een interessant gesprek met Jurriën Koops, directeur van uitzendbrancheclub ABU. Het woord 'doorgeslagen' wilde hij niet in de mond nemen, maar verder gaf hij volmondig toe dat de flexibilisering te ver is gegaan:

Natuurlijk heeft hij een belang. De uitzendsector ervaart grote concurrentie van andere flexvormen die buiten hun omgaan. Maar hij heeft verder gewoon een steekhoudend verhaal. Mensen worden te zeer als kostenpost gezien, betoogt hij:

Als de rest van werkgevend Nederland dit nu ook eens erkent, misschien dat de verhoudingen in de polder dan wat tot rust kunnen komen. Het is alvast een begin dat met de ABU een zeer invloedrijk lid van VNO-NCW met dit verhaal naar buiten durft te komen. (Lees het interview hier (Telegraaf) en hier (Blendle).)

Uitsmijtertje van Koops ging over de onverzekerde zzp'ers van Deliveroo (waar deze week actie werd gevoerd). Niet voor niets doet Sociale Zaken onderzoek naar deze nieuwe vorm van app-werknemers. Koops zei:

EMF

IN DE EUROPESE POLITIEK WERKT het zo dat als er maar lang genoeg over een idee gesproken wordt het vanzelf geaccepteerder raakt. In Brussel heb je met zoveel politici uit zoveel landen te maken dat plannen werkendeweg concreet worden. Of sluipenderwijs, zo je wilt.

Op diezelfde manier vindt nu ook de discussie over de toekomst van de eurozone plaats. Eerst heeft de crisis in noodtempo structurele veranderingen in gang gezet die zonder die crisis ondenkbaar waren. Zo ging in the heat of the moment de zogeheten 'no bail out'-clausule overboord. Elkaar redden was volgens de verdragen niet de bedoeling.

Totdat Griekenland wankelde. In april 2010 was in grote lijnen besloten het land met één-op-één-leningen te hulp te schieten. Een maand later hadden de regeringsleiders bedacht dat er een tijdelijk noodfonds moest komen, het EFSF (European Financial Stability Facility). En in december 2011 werd besloten dat er een permanent noodfonds zou komen, het ESM (European Stability Mechanism).

Nu is de Europese politiek toe aan de vervolgstap. Het ESM moet worden omgevormd tot het EMF, het Europees Monetair Fonds. Je merkt aan alles dat die gedachte steeds meer gemeengoed wordt. ESM-directeur Klaus Regling begon er deze week ook al over in een toespraak:

Let op dat 'as well as other tasks'. Hier is een baas van een Europese instelling bezig zijn eigen territorium uit te breiden. Hij ziet het politieke momentum en grijpt het met beide handen aan. Opvallend ook hoe Regling zijn ESM in het rijtje 'creditors' schaart. De leningen aan Portugal, Ierland en andere landen kwamen van het Internationaal Monetair Fonds, de eurolanden en de Europese Commissie. Noodfonds ESM zou een administratiekantoor zijn, de club die de financiering rondbreit. Ik heb het dan ook altijd vreemd gevonden dat Regling standaard aanschuift bij persconferenties na de eurogroep waar Jeroen Dijsselbloem als voorzitter en een eurocommissaris het woord voeren.

Inmiddels willen Angela Merkel, Emmanuel Macron en Jean-Claude Juncker een Europees Monetair Fonds. In Nederland is het nog stil rond dit idee. Het regeerakkoord spreekt zich tegen heel veel veranderingen voor de eurozone uit, maar het EMF blijkt onbesproken. De Raad van State gooit dit voorstel nu wel in het Haagse debat. In De staat van de euro doen de adviseurs van het kabinet voorstellen voor de toekomst van de eurozone. Net als het kabinet is de Raad van State sceptisch over veel Brusselse hersenspinsel, maar het EMF ziet de raad wel zitten:

Daarmee gaat de eurozone zijn eigen IMF'je bouwen:

Het wordt dan gemakkelijker om over financiële steun te beslissen. Het EMF wordt veel zelfstandiger dan het ESM nu is. En - zo gaat dat in het Brusselse - de taken van deze nieuwe instelling kunnen vervolgens moeiteloos worden uitgebreid:

ESM-baas Regling heeft ook nog wel wat ideetjes. Je zou dat nieuwe EMF de mogelijkheid kunnen geven steun te geven aan een land dat in plotselinge economische nood is. Ierland bijvoorbeeld, aldus Regling, als de Brexit-onderhandelingen mislukken en de Ieren een economische schok moeten verwerken.

Hier zit precies mijn argwaan. Het lijkt een aardig idee. Maar wat zijn de consequenties? De beslissing over financiële steun wordt op grotere afstand geplaatst van de nationale politiek. NRC Handelsblad sprak staatsraad Age Bakker van de Raad van State hierover:

Vervolgens wordt het pallet aan mogelijkheden voor dit Europees Monetair Fonds steeds verder uitgebreid. Nee hoor, geen permanente financiële transfer van noord naar zuid. Alleen maar een 'complementary unemployment insurance'. Oftewel: de noordelijke landen gaan meebetalen aan het falende economische beleid van het zwakke zuiden.

En dan heb ik het er nog niet over gehad dat hiermee ook definitief het IMF eruit gewerkt is. Niet voor niets hebben Commissie en Frankrijk een hekel aan de positie die het IMF heeft binnen de steunoperaties. Ze vinden het strenge IMF maar lastig. Die frustreert de mogelijkheden van Europese handjeklap zoals de Fransen zo gewend waren.

Welk gevoel resteert? Argwaan, pure argwaan. Hier moeten voor Nederlanders alle alarmbellen afgaan.

(Lees mijn column over dit onderwerp hier (Telegraaf) of hier (Blendle). Jean Wanningen schreef een analyse voor Follow The Money).

Linkjes

1. BITCOIN IS NIET DE moeder aller bubbels, betoogt Joost van Kuppeveld in het FD. Voordat je denkt dat hij hiermee een enthousiast stukje heeft geschreven over de bitcoin-manie, nee, dat is absoluut niet het geval. Er blijft geen spaan heel van al die gekkigheid. (Leestip.)

2. YANIS VAROUFAIS WAS JARENLANG academicus en belandde in de crisis plotseling in de Griekse politiek. Hij sloeg wild om zich heen, maakte zich onmogelijk, al had hij inhoudelijk best een punt (zie eerste item). Maar de wildebras was niet handhaafbaar.Panicos Demetriades was ook jarenlang academicus en belandde in de crisis plotseling bij de Cypriotische centrale bank. Het ene moment was hij professor in het Verenigd Koninkrijk, het andere moment was hij president van de centrale bank van Cyprus. Hij sloeg niet wild om zich heen, stelde zich coöperatief op, werd gerespecteerd binnen de ECB en maakte het drama rond de Cypriotische spaarders van nabij mee. Maar de realist was ook niet handhaafbaar. De Cypriotische president wilde greep op de banken, ten faveure van zijn Russische vriendjes en de onafhankelijke centrale bankier moest wijken. Demetriades schreef er een onthutsend boek over. Ik sprak Demetriades onlangs. (Lees hier (Blendle) het interview.)

3. WAT HEBBEN WE EIGENLIJK aan onze multinationals? Deze week inventariseerde ik de werkgelegenheid bij Shell, Philips, Unilever en AkzoNobel. Conclusie: die gewilde hoofdkantoren worden alleen maar kleiner. Productie is uitbesteed of verhuisd naar het buitenland, er zijn talloze reorganisaties doorgevoerd met bijbehorende ontslagen. (Lees het artikel hier (Telegraaf) of hier (Blendle).)En dan te bedenken dat het kabinet €1,4 miljard uittrekt om deze concerns ter wille te zijn. De grote beursgenoteerde bedrijven denken namelijk beter toegang te hebben tot de internationale kapitaalmarkt als Nederland geen dividendbelasting meer heft. Het FD dook in deze materie en vroeg zich af wat het belang van dergelijke hoofdkantoren nog is voor onze economie. Ze zijn 'onbewezen belangrijk' voor ons land, luidt de stelling. We weten er eigenlijk verrekte weinig over, maar toch zijn ze van groot belang. (Lees het artikel hier.)

Song of the week