- Achter de cijfers
- Posts
- Martin Visser - Editie #13: over handelbare Halbe, risiconemende Mark Rietman en de zondeval
Martin Visser - Editie #13: over handelbare Halbe, risiconemende Mark Rietman en de zondeval
Daar is nieuwsbrief #13 alweer. Opnieuw veel financieel-politieke zaken: de dividendbelasting blijft maar dooretteren en de Paradise Papers zagen het levenslicht. Vind je de nieuwsbrief leuk en informatief? Like en deel 'm. Een beetje reclame maken onder collega's en vrienden mag best, verwijs ze naar deze link.
Paradise papers
DE FINANCIËLE CRISIS WAS voor de internationale politiek om bankregels aan te scherpen, buffereisen te verhogen, toezicht te verbeteren en nog meer op de financiële sector gerichte maatregelen. Maar er gebeurt sinds 2008 nóg iets. Zwartsparen en belastingontwijking worden steeds harder aangepakt. Vooral Frankrijk is daar van begin af aan, in G20-verband, is daar een drijvende kracht achter geweest.
Ik heb nooit helemaal begrepen wat zwartsparen en belastingontwijking te maken had met de crisis. Maar goed, zo'n politiek momentum komt niet heel vaak voorbij. En de strijd tegen zwartsparen en belastingontwijking voelt voor veel politici veiliger dan het aan banden leggen van machtige banken. Met de aanpak van zwartsparen en belastingontwijken waren meestal andere landen in het vizier en werd de aandacht afgeleid van de (financiële) problemen in eigen land.
En dus trok de wereld (bijna) eendrachtig ten strijde tegen België, Luxemburg en Zwitserland om het bankgeheim te kraken en tegen Bermuda en de Kaaimaneilanden om belastingontwijking moeilijker te maken. Vooral in dat laatste debat zat Nederland altijd wat ongemakkelijk op zijn stoel te wippen. Want formeel is Nederland dan wel geen belastingparadijs, maar in de ogen van veel buitenlanden schurken we er verdacht dicht tegenaan.
Ik kan me nog herinneren dat Nederland in mei 2009 plotseling op een Amerikaanse lijst van belastingparadijzen was beland. Voor precies één dag. Want toenmalig minister Wouter Bos van Financiën vond het 'voltrekt onterecht' en Nederland zette al zijn diplomatieke kracht in om van de lijst te komen:
"Elke associatie met Nederland als belastingparadijs, als land waar dingen gebeuren die niet mogen, verwerpen wij. Nederland loopt voorop als het gaat om transparantie."
Deze week lekten de Paradise Papers uit. Het zoveelste lek waarmee opnieuw getoond wordt hoe rijken en grote bedrijven in de gelegenheid worden gesteld om aan tax planning te doen, zoals ze het zelf noemen, of aan het minimaliseren van hun belastingen. Of ontwijking zo je wilt.
De officiële lijn van Nederland is nu dat ook wij belastingontwijking onwenselijk vinden. In de talloze brievenbusmaatschappijen zal worden gesnoeid. Enkele jaren geleden deden voorstanders van het tropische fiscale klimaat in Nederland nog vooral hun best om critici ervan te overtuigen dat ook een brievenbus voor veel werkgelegenheid zorgt.
Nu is de toon van het regeerakkoord radicaal anders:
"We willen een eind maken aan de situatie dat firma’s zich alleen op papier in Nederland vestigen om belastingvrij miljoenen te kunnen rondpompen."
Nederland kan ook bijna niet anders. De internationale druk is de laatste jaren zo toegenomen. En in Europees en in Oeso-verband worden steeds verdergaande afspraken gemaakt die de positie van Nederland bijna-belastingparadijs onmogelijk maken.
Maar het buitenland is één ding, de eigen bevolking is misschien nog wel veel belangrijker. Al die geheime afspraken met grote bedrijven, al die gunstige regelingen voor buitenlandse giganten, ze worden niet meer gepikt. Goed voor ons vestigingsklimaat? Goed voor de werkgelegenheid? Het zal allemaal wel. De balans is doorgeslagen. Veel Nederlanders willen gewoon eerlijke belastingen.
(Kijk hier EenVandaag terug, waarin ik commentaar mocht leveren op de uitgelekte Paradise Papers.)
Cadeautje
DE AFSCHAFFING VAN DE dividendbelasting is inmiddels een vervelend kiezeltje in de schoen van het kabinet, of beter van premier Mark Rutte. Zouden de coalitiegenoten tijdens de formatie-onderhandelingen gedacht hebben dat geen haan ernaar zou kraaien?
Het is typisch zo'n maatregel waar je in een nieuw regeerakkoord in eerste instantie overheen leest. Als de grote lijnen in de media zijn uitgevent en de oppositiepartijen en belangenorganisaties hun eerste reacties hebben gegeven, ontstaat er ruimte om naar de details te kijken.
De dividendbelasting lijkt zo'n detail. Behalve als het in de loop der weken zo'n groot politiek nummer wordt. En terecht wat mij betreft. Om drie redenen: 1) het kost €1,4 miljard 2) de effectiviteit is onbewezen 3) het stond in geen enkel verkiezingsprogramma.
De algemene onderbouwing klinkt logisch. Schaf de dividendbelasting op, ten gunste van buitenlandse beleggers. Dat maakt het voor Nederlandse bedrijven gemakkelijker om buitenlands kapitaal aan te trekken. En het Nederlandse beursklimaat wordt aantrekkelijker voor buitenlandse bedrijven. Conclusie: goed voor ons vestigingsklimaat en dus goed voor economie en werkgelegenheid.
Dan resteert alleen nog de vraag of het effect dusdanig positief is dat het een inkomstenderving van €1,4 miljard rechtvaardigt.
Dit verhaal zou zoveel geloofwaardiger zijn geweest als een of meer partijen dit plan in het verkiezingsprogramma had gezet. Dan was er discussie mogelijk geweest tijdens de campagne en dan had het Centraal Planbureau er destijds al over kunnen oordelen.
Om nu alsnog aan te dragen dat dit idee echt niet nieuw is en al sinds 2008 leeft bij bedrijven en in de Tweede Kamer (dat jaar was er bijvoorbeeld een hoorzitting over dit thema) is niet sterk. Werkgeversorganisatie VNO-NCW wijst hier bijvoorbeeld op en ook Shell stelt al jaren hiervoor te lobbyen.
Als het al zo lang belangrijk wordt gevonden (zelfs door de vezels van premier Rutte) waarom liet de VVD dan drie verkiezingsprogramma's passeren - die van 2010, van 2012 en van 2017? Waarom kwamen de belastingadviescommissies-Van Weeghel en -Van Dijkhuizen dan niet met adviezen hierover?
O ja, en waarom hebben we in al die jaren geen aantoonbare negatieve effecten gezien van onze vermaledijde dividendbelasting van 15%?
De oppositie dacht al snel beet te hebben, maar pas toen Rutte het plan zo overdreven en slecht onderbouwd verdedigde ontspoorde het compleet. Rutte beriep zich op een geloof dat het werkt, VVD-fractieleider Klaas Dijkhof noemde het een gok en andere coalitiegenoten maakten duidelijk dat het niet hun idee was.
Omdat er geen onderbouwing was, heb ik die zelf maar gehaald. Ik emailde circa twintig hoogleraren van uiteenlopende universiteiten en van uiteenlopende specialisaties. Tien reageerden. Slechts eentje vindt het een goed idee. Dit onderzoek sloeg in als een bom. (Of als een #BAM.)
Eerlijk gezegd heb ik mijzelf ook dagenlang het hoofd gebroken over de logica van het voorstel. Als Rutte dit zó graag wil, wat is dan de rationale erachter? In landen waar wij een belastingverdrag mee hebben, kunnen buitenlandse beleggers de belasting vaak verrekenen. Voor hun maakt het dus niks uit. Schaffen we de dividendbelasting af, dan spekken we buitenlandse schatkisten.
Welk deel van de €1,4 miljard bij buitenlandse beleggers en welk deel bij buitenlandse overheden terecht komt, is niet bekend. Staatssecretaris Menno Snel van Financiën weet het ook niet, zo zei hij tijdens de Financiële Beschouwingen.
Stukje bij beetje wordt duidelijker waar het om draait: Unilever, Brexit en Trump.
Unilever heeft nu twee hoofdvestigingen, Londen en Rotterdam. Het voedingsmiddelenconcern staat op het punt om er voor eentje te kiezen. Het Verenigde Koninkrijk heeft geen dividendbelasting en dus is een Brits aandeel aantrekkelijker dan een Nederlands aandeel.
"De afschaffing van de dividendbelasting is mogelijk een cadeau aan Britse aandeelhouders."
Dat zei een ingewijde in de Telegraaf. Daarmee zou de kans dat Unilever in Rotterdam blijft groter worden. Minister Wopke Hoekstra van Financiën zei er donderdag tijdens het debat niets over. Premier Rutte wilde ook niet op deze zaak ingaan. In Haagse kringen is evenwel duidelijk dat Unilever de meest concrete en dringende aanleiding is.
Het iets bredere verband is Brexit en Trump. Nederland wil dolgraag bedrijvigheid uit het Verenigd Koninkrijk lokken. Als ons belastingregime concurrerend is met die van de Britten is dat een pre. In de Verenigde Staten gaat mogelijk de verrekening op de helling waardoor Amerikaanse beleggers straks duurder uit zouden zijn. Dat kan ook een argument zijn, al is de uitkomst van het politieke debat over het belastingplan van Trump nog erg onzeker.
Hoekstra en Snel gooiden onze nationale parels nog in de strijd. De Tweede Kamer zou toch ook niet willen dat we onze multinationals gaan kwijtraken aan een buitenland? Overnames zijn immers gemakkelijker bij een lage koers en moeilijker bij een hoge koers, aldus Snel:
"Als je de cost of capital lager maakt door de dividendbelasting af te schaffen, gaat de waarde van de aandelen omhoog. Dat is ook waar. Is dat dan fijn? Ja, dat is fijn als je je aandelen genoteerd wilt hebben in Nederland. Maakt dat uit voor de belegger? Ja, dat maakt uit voor de belegger. We hebben het over overnames gehad; dat is ook al eerder gewisseld. Op het moment dat een bedrijf nu eigen aandelen wil inkopen — er is al een bedrijf genoemd dat met een vijandige overname zat en dat best graag had willen doen — is dat duurder als je daar dividendbelasting over moet betalen."
Hoekstra deed ook een duit in het zakje:
"Ik wil er ook nog even op wijzen dat de wereld te klein was toen een bedrijf als Akzo door buitenlandse beleggers overgenomen dreigde te worden. We zijn allemaal van mening dat we het tafelzilver dat we op dat gebied hebben, goed moeten beschermen."
Het blijft een bewijs uit het ongerijmde. Want ook Hoekstra moest erkennen dat er geen doorslaggevend onderzoek is dat de positieve effecten onderbouwt:
"Het is wel vaker zo dat je bij heel lastige onderwerpen in het leven en ook in de politiek tot beslissingen moet komen op basis van incomplete informatie, dus dat je niet precies alle risico's kent. Dat is het proces dat zich heeft afgespeeld de afgelopen zomer. De minister-president, toen nog informateur, en de andere partijen die erbij betrokken zijn geweest, hebben op basis van die informatie gemeend dat het verstandig was — niet voor de buitenlandse beleggers, niet voor de buitenlandse schatkisten — om met deze maatregel te komen. Ik vind dat een verdedigbaar verhaal."
De oppositie wil nog een hoorzitting organiseren. En premier Rutte moet zich in de Kamer nog verdedigen over de berichten dat hij gezwicht zou zijn voor een lobby van Shell, Unilever, AkzoNobel en Philips. Volgende week verder...
(Lees hier of hier (Blendle) mijn column over de dividendbelasting. Ook RTL Z ging op zoek naar de ware reden voor de afschaffing van de dividendbelasting, kijk hier.)
Ich bin ein Europhiler
WEET JE NOG DAT aan Halbe Zijlstra werd gevraagd of hij zich ook zo hard ging opstellen in het buitenland als hij als fractieleider in de Haagse politiek had gedaan? Hij zei toen:
"De afgelopen jaren als fractievoorzitter heb ik een scherp politiek profiel neer moeten zetten. De komende jaren zullen mensen hopelijk een andere kant van mij zien."
Daar blijkt geen woord aan gelogen. Want wat blijkt? Halbe Zijlstra, onze kersverse minister van Buitenlandse Zaken, is een eurofiel! Nou ja, een klein beetje dan. Wie had dat gedacht. Hij sprak deze week EU-ambassadeurs in Den Haag toe en liet daarbij zijn niet eerder getoonde pro-Europa-gezicht zien. Om helemaal warm van te worden.
"Ik ben ervan overtuigd dat de Europese landen het in de geopolitieke werkelijkheid van de 21e eeuw alleen niet redden. Landen zijn geen eilanden, althans niet in figuurlijke zin. Voor mij is dat de primaire bestaansreden voor Europa. Samen sterker, samen beter."
Zelfs de Eerste en Tweede Wereldoorlog werden er nog bij gehaald, een argument dat doorgaans alleen verstokte Europa-lovers hanteren:
"Naast deze geopolitieke werkelijkheid is er een tweede fundamentele dimensie van onze Unie: de waarden die we delen en die we hoog in het vaandel hebben staan. Dit heeft uiteraard veel te maken met ons gedeeld verleden. Onze gewelddadige geschiedenis. Die culmineerde in twee Wereldoorlogen waarin we onszelf bijna wisten te vernietigen. Ik realiseer me dat voor de jongere generaties de woorden Never again, Nie wieder Krieg, plus jamais ça een andere betekenis hebben dan voor ons. Of voor onze ouders."
Halbe ontpopte zich zelfs als polyglot. Frans Timmermans, iss dein Herz aus!
"Ik zeg dit zonder enige aarzeling: we moeten Frans Timmermans en de Commissie onvoorwaardelijk steunen bij hun inspanningen om de Europese waarden te verdedigen en te beschermen."
In Brussel kende ze rubberen Rutte al, nu gaan ze ook handelbare Halbe of zachtaardige Zijlstra leren kennen.
Song of the week
Linkjes
MARIEKE BLOM, HOOFDECONOOM VAN ING Nederland, is het niet helemaal eens met mijn zuurpruimerij over de lastenverlichting die eigenlijk geen lastenverlichting is. Ze vindt het maar gek dat ik de belastingtruc van Rutte III een sigaar uit eigen doos noem. Lees haar column hier.
Nog iets:
Ik berekende hoeveel spaarders dit jaar kwijt zijn aan geldontwaarding. De Nederlandsche Bank heeft uitgebreide statistieken over spaarsaldi en gemiddelde rentes. Beetje rekenen en er rolde een gemiddelde spaarrente van 0,57% (op een vrij opneembare spaarrekening van ING, Rabo of ABN inmiddels al 0,05%) uit, tegen een inflatie van 1,4% resulteert dat in een waardeverlies van €3,5 miljard euro. (Dat is hier te lezen.)
Ik liet me voor dit verhaal inspireren door deze reclamespot:
Losers die sparen rijden in een saaie middenklassebak, beleggers die -zoals acteur Mark Rietman- wel van een beetje risico houden, scheuren weg in stoere sportwagen. De AFM zegt dergelijke reclame-uitingen scherp in de gaten te houden. Je ziet maar weer eens waartoe het beleid van ECB-baas Mario Draghi ons probeert te verleiden.
Toegift
WAT WAS DE PVDA blij met mijn verhaal over de dividendbelasting. Niet vaak gaat PvdA-Kamerlid Henk Nijboer op de foto met De Telegraaf. Deze keer maakte hij een uitzondering.
Reply