Hier weer een nieuwe nieuwsbrief. Deze keer veel ECB en ook een beetje bordes. Vind je de nieuwsbrief leuk en nuttig? Like hem dan hieronder. Of beter nog: deel hem via sociale media (ook onderaan). Wie weet kun je vrienden en collega's via deze link verleiden ook een abonnement te nemen.

Wile E. Coyote-moment

KOMT HET WILEY E. Coyote-moment naderbij? Peter Vanden Houte, hoofdeconoom van ING België vraagt zich dat af. In een analyse schrijft hij over het unheimische gevoel dat velen hebben bij de gloria op de markten. Wat de beroemde coyote er mee te maken heeft?

Het idee komt van de econoom Hyman Minsky en meestal wordt het dan ook iets serieuzer het Minksy-moment genoemd. Financiële instabiliteit stapelt zich stilletjes op, breidt zich langzaam uit, tot het te laat is. Reden voor paniek is er nu nog niet, maar alertheid is geboden, schrijft Vanden Houte, zeker omdat de schulden in de wereld flink toenemen (zoals ik ook al vorige week schreef).

Zoals verwacht besloot de Europese Centrale Bank de risico's voorlopig nog te blijven toedekken en daarmee het Minsky-moment nog even door te schuiven. ECB-president Mario Draghi kondigde aan dat nog eens negen maanden lang voor €30 miljard aan (staats)obligaties wordt opgekocht.

Hiermee is meteen bewezen dat het lek richting de internationale persbureaus twee weken geleden inderdaad vanuit de ECB-staf kwam. Zo peilt Draghi de temperatuur en de marktreacties en zo worden tegenstanders binnen het ECB-bestuur alvast met hun rug tegen de muur gezet.

Een afbouw van de stimuleringsoperatie ('tapering') mag het niet heten, zo stelde Draghi nadrukkelijk. Het is een openeinderegeling. Mij valt op dat steeds meer analisten openlijk kritisch zijn over deze opkoopoperatie. De financiële markten zijn er maar wat content over, maar de professionele marktwatchers zien er het nut niet (meer) van in.

Draghi laadt de verdenking op zich dat hij voornamelijk politieke redenen heeft om maar eindeloos door te blijven gaan met het stutten van de markten en het steunen van overheden. Die verdenking baseer ik op uitspraken van zijn hoofdeconoom Peter Praet. Hij zei in een interview met college Dorinde Meuzelaar en mij in december vorig jaar dat de ECB toen actief bleef in de markt om de politieke schokken van 2017 te dempen. Over de beslissing destijds om het programma met negen maanden te verlengen zei hij:

Vervolgens verwees hij naar de schokken in 2016:

Met deze redenering kan de ECB tot Sint-Juttemis bezig blijven. Zou Draghi de geld nu open willen houden vanwege het rumoer in Spanje en de verkiezingen in Italië?

(Lees hier de persconferentie van Draghi na.)

Fed - ECB: 0 -1

OM NOG EVEN DE omvang van de operatie van de ECB te plaatsen: de Europese centrale bank koopt veel meer staatsschuld op dan de Amerikaanse. De Franse vermogensbeheerder Amundi zette de opkoopoperatie van de Fed af tegen die van de ECB. Daaruit blijkt dat de ECB veel meer staatsobligaties opkoopt dan de eurolanden uitgeven.

Obligatiestrateeg Bastien Drut:

De Fed kocht nooit meer staatsleningen op dan er in diezelfde periode werden uitgegeven. Vergelijk dat eens met de ECB. Amundi keek naar de periode van augustus 2016 tot en met juli 2017. In die twaalf maanden gaven de eurolanden voor €124 miljard uit aan staatsobligaties. De ECB kocht er in die periode voor €806 miljard.

Nu koopt de ECB nooit rechtstreeks van overheden (want dan zou het 'monetaire financiering' zijn), maar altijd op de zogeheten secundaire markt. Maar je kunt er natuurlijk niet omheen dat de centrale bank zo zorgt voor een soepele financiering van overheden. Iedereen die een verse staatsobligatie koopt van een gammel land als Italië of Portugal weet dat de ECB ook dat papier gretig afneemt.

Het is een beetje ingewikkelde grafiek, maar hier zie je het verschil tussen de impact die de ECB heeft op de markt en de Fed. Het gaat om de stippellijnen. De blauwe stippellijn laat zien wat de Fed koopt in verhouding tot de uitgifte van Amerikaanse staatsobligaties en de groene licht toont hetzelfde voor de ECB. De netto-uitgifte minus de aankopen door de ECB is zwaar negatief, er wordt dus veel meer gekocht dan er wordt uitgegeven.

Overigens heeft de Fed evengoed circa 25% van de Amerikaanse staatsschuld in handen. Maar dat komt omdat de Fed traditioneel al veel obligaties op de balans heeft staan.

Vertrouwen

NATUURLIJK ZIJN DE HIPPE Masocolori's van Hugo de Jonge heel belangrijk, maar minstens zo belangrijk zijn de plannen van het nieuwe kabinet. Mag ik nog even terugkomen op dat motto? 'Vertrouwen in de toekomst'. Ik lees die woorden in de context van de inleiding van het regeerakkoord.

En:

Ik ben het hier van harte mee eens, al realiseer ik me ook dat we op een vaag terrein komen. Want wat moeten we met de ervaring achter de statistiek? Als de cijfertjes uitwijzen dat het goed gaat met ons land, maar kiezers voelen dat niet zo, wat dan?

Ik denk dan ook dat dit kabinet zichzelf een heel lastige opdracht heeft gegeven. Maar wel eentje die spot-on is. Ik schrijf iedere dag over de economie, maar krijg ook iedere dag lezersbrieven. En de Telegraaf krijgt nog wel een veelvoud daarvan. Alle mooie woorden over hoe goed het gaat, slaan dood op de ervaringen van mensen.

Nu zullen sommigen maar wat zeuren, zanikers hou je altijd. Maar ik heb stellig de indruk dat we de crisis zijn uitgerold met een aantal fundamentele onzekerheden. De veranderingen op de arbeidsmarkt zijn groot. De baanzekerheid is absoluut minder geworden. De loonontwikkeling blijft achter, dus de portemonnee correspondeert niet met de prachtige CBS-cijfers over de economie. De pensioencrisis zorgt voor aanhoudende onrust. En dan speelt ook al jaren de discussie rond integratie en immigratie, met de vluchtelingencrisis als katalysator daarvan.

Over dat laatste onderwerp: kijk eens naar deze cijfers. Ik schrik daarvan:

Het Sociaal en Cultureel Planbureau brengt heel goed in kaart waar de boosheid en onrust (immigratie, integratie) onder de bevolking zit, waar de onzekerheid (pensioen, zorg, werk). Kijk de laatste Burgerperspectieven er maar eens op na.

Het zou mooi zijn als Rutte III, nu het economisch beter gaat en er niet zo hardhandig meer hoeft te worden ingegrepen, de gelegenheid aangrijpt om iets aan díe boosheid en onzekerheid te doen. Op sociaal-economisch gebied ziet dat er redelijk positief uit. Zo lees ik het motto 'Vertrouwen in de toekomst'.

SCP-directeur Kim Putters zei er onlangs dit over:

(Lees hier mijn column hierover, of hier bij Blendle.)

Kroontje op het werk

Die laatste tweet schreef om 6 minuten na middernacht. Hij was er wel klaar mee. Asscher zag zijn laatste daad als minister van Sociale Zaken als kroon op zijn werk en had geen behoefte aan de kritische en zuinige reacties.

Goedkope arbeid uit Oost-Europa is volgens de gedachte van de interne markt volkomen logisch, maar in de beleving van mensen niet. Het is al lange tijd een voedingsbodem voor onvrede en anti-Europese sentimenten. Hoe zou het Brexit-referendum zijn verlopen als er geen toevloed van goedkope Polen was geweest?

Maar is er met het akkoord tussen de Europese ministers van Sociale Zaken nu een gelijk speelveld? Ja en nee. Gelijk loon is nu inderdaad het uitgangspunt. Polen en andere Oost-Europeanen moeten conform cao worden betaald. Maar dan volgen een paar maar-en.

De detachering geldt voor een periode van maximaal 18 maanden. In die periode geldt weliswaar het cao-loon, maar sociale premies mogen gewoon in het thuisland worden betaald (veel lager) en pensioenopbouw is er niet. De facto zijn die Oost-Europeanen dus nog stukken goedkoper. En de invoeringstermijn is vier jaar. O ja, de vrachtwagenchauffeurs zijn uitgesloten. Nogal saillant, want juist de Roemeense vrachtwagenchauffeur staat al jaren symbool voor dit dossier.

Daarom reageren de vakbonden ook zo zuinigjes. Het is 'een stapje vooruit', meent vakbond FNV. Dat is pijnlijk, want oud-FNV-voorzitter Agnes Jongerius, thans PvdA-europarlementariër, vindt het nota bene 'een mijlpaal'. CNV-voorzitter Maurice Limmen was net als FNV net zo enthousiast. 'Onvoldoende', luidde zijn kwalificatie.

Leestip is het hoofdredactioneel commentaar van het FD. Dat was keihard. In mijn herinnering haalde de commentator enorm uit naar Asscher, maar bij herlezing viel dat eigenlijk wel mee:

Wat het commentaar juist zo sterk maakt, is dat het zeer inhoudelijk is en alle argumenten opsomt waarom het bereikte Brusselse compromis helemaal niet zo geweldig is. Juist dát maakt het commentaar hard.

162 fantastische dagen

IK ZOU VANDAAG EEN interview hebben met Yanis Varoufakis, hoofdgast van het Brainwash Festival in Amsterdam. Maar hij is ziek... Jammer.

Ter voorbereiding las ik zijn boek 'Volwassenen onder elkaar' en zelden las ik zo'n arrogant boek. In dat boek reconstrueert hij (iets te) minitieus de 162 dagen dat hij minister van Financiën van Griekenland was. Het waren 162 fantastische dagen, maar zijn ministerschap liep uit op een fiasco. Als je dit meebeleeft vanuit zijn hoofd dan krijg je plots een heel ander perspectief op de dingen, Iedereen is dom, iedereen is achterbaks, iedereen heeft ongelijk, behalve... Yanis Varoufakis.

Het rare is dat ik het grotendeels eens ben met zijn analyse. Maar het is een typisch gevalletje van gelijk hebben versus gelijk krijgen. In dat laatste is meneer Varoufakis niet zo goed. En dan druk ik me nog voorzichtig uit. Je kunt wel stellen dat zijn ministerschap is mislukt. Alleen zijn status als BG (bekende Griek) hield hij aan het avontuur over.

Ik ben het met hem eens dat Griekenland in 2010 is gered om te voorkomen dat Duitse en Franse banken zouden omvallen. Die hadden te veel Griekse staatsleningen op hun balans en zouden een faillissement van Griekenland mogelijk niet aankunnen. Nu zit Griekenland opgezadeld met drie leningenpakketten en moet het maar hopen dat het dat geld ooit nog kan terugbetalen. Beter was het geweest meteen toen al Griekse schulden af te schrijven en de getroffen banken te redden. Beter én zuiverder.

Maar dit kun je vinden, dat betekent niet meteen dat Europese politici als een blad aan de boom omdraaien omdat meneer Varoufakis toevallig de verkiezingen heeft gewonnen. De flamboyante Griek dacht dit varkentje wel eens even te zullen wassen en kwam bedrogen uit. Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem legt al snel een rechtstreeks lijntje met premier Alexis Tsipras en dat blijkt een slimme zet. Hij speelt ze uit elkaar en het eind van het liedje is dat Varoufakis niet alleen door de Europese leiders wordt uitgekotst maar ook door zijn landgenoten en partijgenoten.

Dat Griekenland moest worden gered om een nog grotere bankencrisis te voorkomen mag dan een juiste analyse zijn, je kunt niet automatisch zeggen dat die banken daarmee de oorzaak van de Griekse problemen waren. En dat doet Varoufakis wel en dat irriteert me mateloos:

Amper een woord over de welig tierende corruptie, amper een woord over de Griekse spilzucht. Ja, die waren er wel, maar vormden niet de kern van het probleem volgens Varoufakis:

Wat in zijn boek volledig ontbreekt is de fraude die er was gepleegd met de overheidsfinanciën, de truc van Goldman Sachs om de cijfertjes er beter uit te laten zien. Ik kan me nog zo goed herinneren hoe groot de verbijstering in het Brusselse was eind 2009 toen bleek dat het begrotingstekort zoveel groter was dan in de boeken stond.

Ook kan ik me de hoorzitting in het Europees Parlement nog herinneren waar Eurostat-baas Walter Radermacher uitviel naar voorzitter Gerald Corrigan van Goldman Sachs USA. De bankier speelde mooi weer, de Eurostat-baas zat zich op te vreten. Uiteindelijk had statistisch bureau een jaar nodig om de boekhoudkundige bende in Griekenland te ontrafelen. Het begrotingstekort bleek niet 6% te zijn, zoals aanvankelijk gepresenteerd, maar bijna 16%!

Een beetje introspectie en zelfkritiek zou Varoufakis goed hebben gedaan. In het Brusselse onderhandelingsspel en ook in zijn boek.

Song of the week

DEZE WEEK KREEG IK de Song of the Week op een presenteerblaadje. Premier Mark Rutte zei bij Radio 10 dat 'One' van U2 het beste bij zijn nieuwe kabinet past.

Zo romantisch als het nummer klinkt, zo romantisch is het niet. Het gaat meer over de schrijnende kanten van een relatie dan dat het de rozengeur en manenschijn bezingt. Het was dan ook een inkoppertje om Rutte aan de tekst te herinneren, en dat deed menigeen dan ook op de sociale media.

Media

DEZE WEEK WAS IK nog te gast bij EenVandaag. Na een reportage over de financiële positie van mensen met een arbeidsbeperking mocht ik nog iets vertellen over de groepen die er onder Rutte III níet op vooruit gaan. Dat zijn voornamelijk uitkeringsgerechtigden en gepensioneerden. Kijk hier het item terug.

Ook was ik te gast bij Boekestijn en De Wijk, het vrolijkste radioprogramma over het buitenland. Lekker een half uur bomen over de toekomst van de Europese Unie en de rol van Nederland daarin. Daar werd na afloop deze foto gemaakt (schrik niet):