De nieuwsbrief werd gemist. Dat merkte ik uit de vele reacties in de afgelopen maanden. Het is erg leuk om die nieuwsbrief wekelijks te maken, maar het kost ook tijd. Ik ga opnieuw passen en meten om toch regelmatig met bespiegelingen en verdieping te komen op het politiek-economische nieuws. Er speelt meer dan genoeg. Deze week: de klus voor de twee kersverse staatssecretarissen, de ouderwetse arbeidsmarktadviezen en de Brexit. Veel leesplezier!

Rondpompmachine

Het toeslagencircus moet worden afgeschaft, vindt menigeen. Dat is gemakkelijker gezegd dan gedaan. Voor je het weet, beland je in een ingewikkelde koopkrachtoperatie.

Frans Weekers sneuvelde, Eric Wiebes strompelde er doorheen en Menno Snel ging weer onderuit. Het afbreukrisico van dit staatssecretariaat is nogal hoog. En toch durven Alexandra van Huffelen en Hans Vijlbrief het aan om staatssecretaris van Financiën te worden. Lef kan hun niet ontzegd worden.

Vijlbrief doet de belastingen, Van Huffelen de toeslagen. Van haar wordt verwacht dat ze de problemen met de kinderopvang oplost. Én dat ze met plannen komt hoe het toeslagencircus grondig kan worden aangepakt. Daarvoor zal ze zeer nauw moeten samenwerken met collega Vijlbrief, want je kunt belastingen en toeslagen wel splitsen in de uitvoering, maar ze zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

De taak voor Van Huffelen werd in een Kamerdebat over de toeslagenaffaire duidelijk gemaakt door premier Mark Rutte (toen overigens haar naam nog niet bekend was). Op het Kamerbrede verzoek om de toeslagen terug te dringen, zei hij:

Even voor het beeld: van de 8 miljoen huishoudens krijgen er inmiddels 5 miljoen een toeslag. In totaal gaat het om 7,5 miljoen toeslagen, want sommige gezinnen krijgen bijvoorbeeld een zorgtoeslag én een kinderopvangtoeslag. (Zie IBO-rapport.)

De zorgtoeslag is de meest gebruikte, voor 4,7 miljoen huishoudens. Per gezin gaat de kinderopvangtoeslag om groot geld. Gemiddeld krijgen huishoudens €5000 aan kinderopvangtoeslag. Zoals Rutte zegt, als je dat ineens afschaft - wat dezer dagen nogal een populaire opvatting is - dan heeft dat gigantische inkomenseffecten. Lage en middeninkomens raken hun steun kwijt. Als dat geld wordt teruggeploegd naar verlaging van zorgpremies of goedkoper maken van kinderopvang dan profiteren vooral hogere inkomens daarvan.

Met dat dilemma zit bijvoorbeeld ook vakbond FNV die zich sinds kort ook roert op het terrein van belastingen:

Vicevoorzitter Tuur Elzinga stelt voor de zorgtoeslag en de kinderopvangtoeslag af te schaffen. Zijn pleidooi is: maak zorg en kinderopvang goedkoper. Om de inkomensgevolgen te repareren moet het hoogste tarief van de inkomstenbelasting dan maar omhoog. Dat belooft nog een ingewikkelde operatie te worden.

Iets soortgelijks betogen zorgeconomen Wynand van de Ven en Erik Schut deze week in het FD. Zij richten zich specifiek op de zorgtoeslag. Hun voorstel: schaf die af en verlaag de maandelijkse zorgpremie met €85. Dan is de zorgpremie niet meer gemiddeld €120 maar €35. Om inkomenseffecten te repareren en de zorgverzekeraars van het misgelopen premiegeld te voorzien, komen ze vervolgens wel met een maatregelen die mij wat ingewikkeld in de oren klinkt:

Oftewel: iedereen betaalt €85 premie minder. Maar vervolgens moet iedereen een bedrag aan de fiscus betalen dat afhankelijk is van zijn inkomen, want berekend op basis van de oude zorgtoeslag. Overigens is het niet hun voorstel om dit ieder jaar weer opnieuw te berekenen, zo laat Schut desgevraagd weten:

Hoe ingewikkeld zo'n operatie is, blijkt ook wel uit het gedegen plan dat econoom Robin Fransman bedacht. Hij maakt zich al langer druk om de 'rondpompmachine', hij schijnt dat woord zelfs gemunt te hebben. In economenblad ESB stelt hij ook dat je de toeslagen niet zomaar ineens kunt schrappen. Om de effecten te compenseren heeft hij een reeks compenserende maatregelen bedacht:

1. Lonen omhoog, met name Wettelijk Minimumloon

2. Introductie uitkeerbare heffingskorting, een korting op de belasting die vooral lagere inkomens helpt. Is de korting hoger dan de verschuldigde belasting dan wordt het restant uitbetaald (een negatieve belasting)

3. Invoering van een vlaktaks

4. Verhoging van uitkeringen

5. Verlaging zorg- en sociale premies

6. Uniform tarief kinderopvang

Dit is een wel erg korte samenvatting van een uitgebreid voorstel. Maar ik wil alleen maar laten zien dat het nog een hele klus wordt om toeslagen af te schaffen. En dat met een gefragmenteerde politiek.

Lees mijn column over de rondleiding die de staatssecretarissen kregen in de kelder van de fiscus. Kijk mijn video over de megaklus die ze te wachten staat.

Brrrrrexit

Het is er dan eindelijk van gekomen. De Britten zijn weg. Maar van Brexit zijn we nog niet af. En de nieuwe verhoudingen in de Europese Unie moeten zich nog zetten.

Bij Jinek werd deze week aan correspondent Suse van Kleef gevraagd hoe vaak ze het woord 'Brexit' in de mond had genomen. Tienduizenden keren, schatte ze. Want niet alleen op tv moest ze steeds weer over de Brexit praatte, ook in haar sociale kring ging het nergens anders over de afgelopen jaren.

Op 23 juni 2016 hielden de Britten een referendum over vertrek uit de EU. Op 31 januari 2020 was het dan eindelijk zover. Het Europees Parlement zwaaide de Britten deze week nog uit met een tranentrekkende 'Auld lang syne'. Laat dat maar aan het EP over om met gevoel voor pathetiek een statement te maken.

Maar van de Britten zijn we nog lang niet af. Want de Britten stappen weliswaar uit de EU, een definitief handelsakkoord moet nog worden gesloten. We zijn het eens over de scheidingsvoorwaarden, maar wat wordt onze nieuwe relatie? Premier Boris Johnsons heeft zich al meermaals optimistisch uitgelaten over dit onderhandelingsproces, maar ja, dat deed hij ook over de scheidingsdeal.

Het is nog allerminst duidelijk welke eisen Johnson op tafel gaat leggen en hoe hij het spel met tegelijkertijd de EU en de VS wil spelen. De Britten willen de controle terug. Dus dat zal betekenen dat niet alles meer volgens de EU-regels gaat. Welke voorwaarden gaan ze dan stellen aan de nieuwe handelsbetrekkingen met de EU? Dat belooft nog een lange (en wellicht saaie) aangelegenheid te worden.

Daarbij moet worden bedacht dat de Britten niet weg zijn. Ze zijn weliswaar geen EU-lid meer, maar het is nog altijd een buurland waarmee we allerlei betrekkingen hebben. DWDD bracht dagelijks een lied dat van toepassing was op het vertrekkende Verenigd Koninkrijk. Daarbij leek het wel alsof de Britten er na 31 januari niet meer zouden zijn, maar net als Noorwegen, Zwitserland of de Verenigde Staten is het land er straks nog steeds en hebben we er politieke en economische betrekkingen mee.

En dan moet het stof in de EU nog neerdalen. Voor Nederland is de vraag hoe tegenwicht kan worden geboden tegen de dominante Duits-Franse as. Nederland heeft al het voortouw genomen in een nieuw verbond, de zogenaamde Hanze-liga. Met voornamelijk noordelijke en Baltische probeert Nederland een bondje van vele kleintjes te vormen. Dat wordt bij de grote EU-landen lang niet altijd in dank aangenomen.

Opvallend genoeg kijkt Nederland ook naar Italië. Dit vertelde premier Mark Rutte tijdens de persbriefing in Davos, vorige week bij het World Economic Forum. Ik vond het opvallend.

Dat beloven spannende tijden te worden voor de diplomatie in Europa. Vermoedelijk zal minister Wopke Hoekstra een toontje lager moeten zingen met zijn voortdurende kritiek op de overheidsfinanciën van Italië. Dat zal de nieuwe vriendschap immers geen goed doen.

Was will der Werknemer?

De commissie-Borstlap heeft vergaande adviezen voor de arbeidsmarkt. Van links tot rechts wordt de analyse gedeeld, maar niet alle maatregelen. Waar zit de vernieuwing?

Toen de commissie-Borstlap met haar langverwachte rapport kwam, zat ik in Davos bij het World Economic Forum. Van afstand volgde ik de hoofdlijnen en pas bij thuiskomst ben ik goed gaan lezen. Dat Borstlap stelt dat de flexibilisering van de arbeidsmarkt is doorgeschoten, was niet verrassend. Dat hij met een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering kwam voor alle werkenden ook niet. Maar bij lezing vroeg ik me af: is Borstlap niet erg conservatief?

Tegen de zin van de vakbonden in morrelt Hans Borstlap aan de zekerheden van het vaste contract. Daarin moet meer flexibiliteit komen, zodat werkgevers gemakkelijker terug kunnen in het aantal uren. Vast wordt iets minder vast. Maar verder is de centrale boodschap: het dienstverband wordt weer de norm.

De commissie wil het aantal zzp'er vergaand indammen. Hugo-Jan Ruts van Zipconomy concludeerde verbijsterd dat het aantal zzp'ers gedecimeerd zal worden. Hij vroeg ze aanvankelijk af of de commissie zich dat realiseerde. En ja hoor, dat bleek precies de bedoeling.

Nog even de techniek. Hoe maakt Borstlap onderscheid tussen werknemers en zelfstandigen? Daarmee worstelen achtereenvolgende bewindslieden. Vandaar de VAR die vervangen werd door Wet DBA die vervolgens in de ijskast belandde, en nu de poging van minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken om zzp'ers in tariefgroepen in te delen.

Borstlap komt het oude criterium van de gezagsrelatie. Werk je onder gezag van je opdrachtgever, dan ben je geen zzp'er. Dat doet nogal denken aan de Wet DBA die voor veel partijen om die reden onwerkbaar was. De commissie voegt er nog een criterium aan toe:

Oftewel, als een zzp'er regulier werk doet dat ingebed is in een organisatie dan is het geen zelfstandige maar een werknemer. Als het zo simpel was om het verschil tussen zzp'ers en werknemers te definiëren, waarom is dit ei van Columbus dan nu pas gevonden? Helemaal zeker van zijn zaak blijkt Borstlap niet te zijn, want hij gooit er nog een lompe maatregel bovenop die in één klap een einde moet maken aan het gekibbel over zzp-schap:

Ja, dat is lekker makkelijk. Alle twijfelgevallen zijn gewoon werknemer. Zo kan ik het ook.

Na lezing vroeg ik me af waar nu de vernieuwing zit? Borstlap deelt werkend Nederland op in drie contractvormen: werknemer, uitzendkracht en zzp'er. Ruimte voor vernieuwing is er niet, het ziet eruit als terug bij af. Voor Borstlap is het belangrijker de gaten te dichten die er zijn ontstaan. Minder van belang is om te denken vanuit de toekomst van werk. Hoe willen we zelf gaan werken?

Een week eerder toonde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) aan dat steeds minder mensen autonomie hebben in hun baan. Dat kan leiden tot burn-out. Maar zou dat niet ook een reden zijn voor veel mensen om te gaan zzp'en?

Borstlap brengt de zzp-kwestie geheel terug tot een fiscaal ding. Zzp'ers genieten fiscale voordelen en betalen niet meer aan sociale voorzieningen. Dat suggereert dat mensen louter vanwege deze financiële voordelen voor het zzp-schap kiezen. Ik waag dat te betwijfelen voor grote groepen zzp'ers. Uit onderzoek blijkt toch vaak dat zzp'ers de verworven vrijheid zo waarderen?

Het leidde bij Martijn Arets, expert op het gebied van de platformeconomie, tot de verzuchting:

Song of the week - Bye bye Britten

Podcast

Luister hier onze wekelijkse podcast Kwestie van Centen. Presentatie: Herman Stam. Over mijn belevenissen in Davos. Ook op Spotify en iTunes.

Meer info

Mij inhuren als spreker? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail naar [email protected]

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/