Komkommertijd? Ik merk er nog weinig van. Deze week weer pensioenrumoer (houdt het dan nooit op?). Moeten er nu wel of niet gekort worden? Verder veel discussie over de nieuwe Facebook-munt Libra. In de krant schreven we opnieuw over de middenklasse. Kan de hardwerkende Nederlander nog aan een eigen huis komen? Veel leesplezier deze week!

Korten of niet korten?

Het scenario dat de pensioenonderhandelaars juist wilden voorkomen komt met rasse schreden dichterbij: kortingen op pensioenen.

Een totale spraakverwarring deze week. Benne van Popta, voorzitter van metaalfonds PMT, zei:

Pure misleiding van een pensioenbestuurder die beter moet weten. Er is nooit een politieke belofte geweest om niet te korten. En als meneer Van Popta dat niet snapt, is de vraag hoe geschikt hij is voor zijn job. Maar reken maar dat hij dat heel goed begrijpt, maar hier aan een staaltje pensioenpopulisme doet.

Bij het sluiten van het pensioenakkoord zijn er specifieke toezeggingen gedaan. In het oude stelsel moeten de fondsen minstens een dekkingsgraad van 104,3% hebben. Dat betekent dat ze tegenover elke honderd euro pensioenverplichting €104,30 in kas hebben. Een klein buffertje dus.

Omdat in het nieuwe pensioenstelsel die buffers niet meer verplicht zijn, is de kortingsgrens verlaagd, naar 100%. Dus pensioenfondsen moeten minstens evenveel in kas hebben als hun pensioenverplichtingen zijn. En door die absolute ondergrens zakken de pensioenfondsen nu:

Al die grote fondsen hebben herstelplannen moeten indienen. En binnen tien jaar moet de boel weer op orde zijn. Na vijf jaar is er een tussentijds controlemoment en voor de twee metaalfondsen is dat per 1 januari 2020. Als dan de gemiddelde dekkingsgraad over de afgelopen twaalf maanden onder de 100% zit, moet er gekort worden. Bij ABP en Pensioenfonds Zorg en Welzijn is dat moment 1 januari 2021. (Kleine complicatie zijn de nieuwe rekenregels van de commissie-Dijsselbloem die mogelijk nu al impact hebben voor ABP en PFZW.)

Van meet af aan was duidelijk dat de nieuwe ondergrens 100% was. Ook bij meneer Van Popta. En ook bij Tuur Elzinga, vicevoorzitter van vakbond FNV. In een dubbelinterview met voorzitter Han Busker zeiden zij bij het sluiten van het pensioenakkoord dat kortingen niet uit te sluiten zijn. Maar de inkt van dat akkoord is nog niet droog of Elzinga zei:

Nu is het spel dus weer op de wagen. Na jaren van doorschuiven van problemen moeten de problemen dus wéér doorgeschoven worden? Willen deze pensioenbestuurders het nieuwe stelsel werkelijk opzadelen met de financiële sores van het huidige stelsel?

Korten of niet korten? (2)

Moet de rekenrente dan maar worden aangepast? Door de zin van pensioenkortingen ter discussie te stellen, ligt dat debat ook weer op tafel.

Hiermee is ook weer die vermaledijde rekenrente-discussie losgebarsten. Want bij de dalende rente ligt de oorzaak. Die zorgt ervoor dat de pensioenverplichtingen maar blijven stijgen. Voor een pensioenfonds valt daar niet tegenop te beleggen.

Ik wil die discussie niet weer helemaal over doen, want het is een herhaling van zetten. Een paar opmerkingen:

• Op de balans staan de beleggingen tegen marktwaarde. Daar staan de pensioenverplichtingen tegenover. Die moeten dus ook tegen marktwaarde worden gewaardeerd. De enige manier om toekomstige verplichtingen tegen marktwaarde contant te maken is de marktrente.

• Klagen dat de Europese Centrale Bank die rente kunstmatig verlaagt, mag natuurlijk. Vergeet niet dat de trend sowieso dalend is, de ECB geeft een extra zet aan een beweging die al gaande was. Maar zeggen dat de ECB de veroorzaker is en de rekenrente dús hoger moet worden vastgesteld, is wel heel creatief boekhouden. Of de ECB nu wel of niet de oorzaak is, de rente ís laag. Je kunt twisten over de oorzaak, maar de uitkomst is een feit. Met hogere rentes werken is de werkelijkheid ontkennen.

• Waarom hebben voorstanders van een hogere rekenrente het nooit over de kunstmatig hoge beleggingsrendementen? Als de rente daalt, stijgen de obligatiekoersen navenant. Pensioenfondsen hebben dus torenhoge rendementen geboekt op obligaties. Waarom wordt dat dan niet kunstmatig genoemd? Gaan we die beleggingsresultaten dan ook anders waarderen? En dan heb ik het nog niet eens op het opjagende effect van de lage rente op andere beleggingen. In de zoektocht naar rendement is er een vlucht in aandelen en vastgoedbeleggingen met stijgende koersen tot gevolg. Oftewel: de lage rente stuwt niet alleen de verplichtingenkant van de balans, maar ook de beleggingskant.

Kijk mijn video over de kortingsdiscussie hier. Lees mijn column over FNV's Tuurtje Nooitgenoeg hier.

Libra

Is Facebook-munt Libra nou een groot gevaar? Of is het een enorme vondst? Politici en centrale banken zijn als de dood.

Veel kritiek deze week op de Libra, de munt van Facebook en enkele andere grote bedrijven zoals Mastercard en Paypal. De Amerikaanse minister van Financiën Steven Mnuchin maakt zich grote zorgen:

Vanwege de omvang van de betrokken bedrijven zou de Libra al snel een concurrent van de dollar en de euro kunnen worden. En hoe voorkom dat er een soort schaduw-monetair stelsel ontstaat buiten het bereik van de centrale banken? En is er ook nog het privacy-probleem. Facebook heeft nu eenmaal een belabberde reputatie.

Financieel specialist Theo Kocken gebruikte onlangs grote woorden:

De Libra wordt ondersteund door een mandje valuta en obligaties. In die zin is de munt dan ook geen crypto, want die hebben niet zo'n fundament. Kocken vreest dat de Libra op een zeker moment losgezongen raakt van dat mandje waardoor de waarde een eigen leven gaat leiden. Het is een als-dan-redenering, maar wel iets om over na te denken.

Ook financieel journalist Maarten Schinkel vreest het ergste:

Allemaal begrijpelijke zorgen. Misschien lukt het nu nog om de Libra onder toezicht te houden, maar wat als Facebook de mazen in de financiële wetten weet te vinden en een eigen monetair systeem bouwt? Deze grote bedrijven blind vertrouwen lijkt me naïef.

Toch is het tegengeluid ook verfrissend. Econoom Wim Boonstra van de Rabobank, en groot kenner van de werking van geld en geldcreatie, is veel positiever. Hij ziet potentie voor de munt omdat die een veilig betaalsysteem bereikbaar maakt voor landen die dat nu ontberen. Hij vraagt zich, enigszins provocerend, af waarom het Internationaal Monetair Fonds niet zelf met zo'n initiatief is gekomen:

Wim Boonstra was deze week te gast op onze redactie. Met hem maakten we deze video. En in de DFT-podcast ging hij uitgebreid in op crypto's en de Libra. Luister de podcast op de site, via Spotify of iTunes. Dit uitlegverhaal van RTL Z is ook heel informatief.

Een eigen huis

Hoe bereikbaar is een eigen woning voor de middenklasse? Uit onderzoek blijkt dat het voor middeninkomens steeds lastiger wordt om een huis te kopen.

Deze week verscheen deel 2 van de serie 'Middenklasse in de knel'. Vorige week trapte collega Martijn Klerks af. Hij bracht in kaart hoe middeninkomens klem zitten door steeds hogere lasten. Collega Ruben Eg zoomde in op de huizenmarkt en zette de economen van Rabobank aan het rekenen.

Conclusie: een eigen huis is voor de middenklasse steeds onbereikbaarder. De inkomens stijgen domweg veel minder hard dan de huizenprijzen. Ondertussen zijn de regels rond hypotheken - met goede redenen overigens - veel strenger gemaakt. Rabo-econoom Nic Vrieselaar:

De gekkigheid van voor de crisis is weer helemaal terug, zo blijkt uit de cijfers. Daarvoor is gekeken naar de gemiddelde huizenprijs gedeeld door het modale inkomen. Oftewel: hoeveel jaarsalarissen is Jan Modaal kwijt aan een huis? En dan zitten we weer boven de piek van voor de crisis:

Steeds meer politieke partijen zeggen zich zorgen te maken over de middenklasse. Een goede reden om die problemen stuk voor stuk in kaart te brengen. Dat gaan we dan ook doen in de rest van de serie 'Middenklasse in de knel'. Deze week schreef ik daarover:

Lees mijn column over de middenklasse-serie hier.

Song of the week - Pensioenkortingen dreigen