Daar is ie weer: de wekelijkse nieuwsbrief. Met een gevarieerd aanbod, van besneeuwde toppen in Davos tot warmtepompen. Van vage zzp-constructies tot informatieve grafieken over de arbeidsinkomensquote (geen zorgen, ik leg het allemaal uit). Komende week ben ik in Davos. Dus ik moet nog even zien of ik aan een reguliere nieuwsbrief toekom, want dat wordt een heel volle week. Veel leesplezier! Likes en reacties stel ik op prijs.

Oh oh Davos

KOMENDE WEEK VERZAMELEN WEER zo'n 3000 topmensen uit het bedrijfsleven, premiers, presidenten, ministers, topacademici en vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties zich in Davos. Voor eventje het hoofddorp van de wereld. Vorig jaar waren alle ogen gericht op het World Economic Forum omdat Donald Trump kwam, dit jaar is het weer een 'gewone' aflevering van het WEF.

Voor de tweede keer mag ik daarbij aanwezig zijn. Ik schrijf 'mag', omdat je niet zomaar naar binnen komt als journalist. Vorig jaar was ik wel even zoet om De Telegraaf voor het eerst na vele jaren geaccrediteerd te krijgen. Per land is het aantal journalisten gemaximeerd, dus eentje erbij betekent ook eentje eraf. Dat ik voor de grootste krant van Nederland schrijf én multimediale producties maak bleek een warme aanbeveling.

Van dinsdag tot en met vrijdag cirkelen al die hotshots rond in het congresgebouw van Davos en in de talrijke hotellobby's en andere evenementruimtes in de rest van het dorp. Er wordt volop genetwerkt, ceo's en politici hebben hun agenda's inmiddels ramvol laten plannen voor 'bilateraaltjes' en er zijn lezingen en discussiepanels. Steeds rond een maatschappelijk thema. Dit jaar: 'Globalization 4.0: Shaping a Global Architecture in the Age of the Fourth Industrial Revolution'. Daar kun je tenminste lekker veel kanten mee op.

Het imago van het World Economic Forum is luxe en elitair. Ter geruststelling, dat luxe valt reuzemee. Er wordt zo hard ge(net)werkt dat er voor luxe dineetjes eigenlijk geen tijd is. Wining and dining is echt niet de reden waarom deze 3000 mensen zich een paar dagen in dat gat in Zwitserland laten opsluiten. Elitair dan? Absoluut. Hier komt de crême de la crême van het bedrijfsleven en de internationale politiek.

Vorig jaar zorgde dat voor kortsluiting in mijn hoofd, zo schreef ik dan ook in mijn column:

Ongetwijfeld zijn de bedoeling van al die bedrijfsbobo's goed. Ik wil best aannemen dat de bazen van Shell, Unilever en DSM oprecht betrokken zijn bij maatschappelijke ontwikkelingen. Maar vier dagen alleen met goede doelen bezig zijn, beklijft dat de rest van het jaar? En hoe betrek je de samenleving daarbij?

Mijn beeld dit jaar is toch vooral gekleurd door de hele dividendbelasting-saga. De groene goeroe Paul Polman, fervent Davos-ganger, gaat nu het collectieve geheugen in als een dividendtaksdrammer. Koste wat kost wilde hij van die belasting af. En toen media en publiek sentiment zich daartegen keerde, bleek hij niet in staat sportief zijn verlies te nemen. Tot zover de maatschappelijke antenne van een maatschappelijk verantwoorde ondernemer.

In NRC Handelsblad haalt Anand Giridharadas, auteur van het boek 'Winner takes all: the elite charade of changing the world' nog veel harder uit. Hij vindt dat 'Davos' moet worden geannuleerd:

Wat Giridharadas deze Davos-elite kwalijk neemt, is dat die superrijke kliek daar zelf alle maatschappelijke problemen heeft veroorzaakt, waarover die vier dagen zo vroom wordt gepraat:

Hatsikidee. Wat hem betreft is de echte kwestie hoe de rijksten en de grootste bedrijven weer fatsoenlijk belasting gaan betalen. Dat zou een mooie Davos-deal kunnen zijn.

Even kijken in het programma of belastingontwijking een thema is. Over ongelijkheid wordt veelvuldig gesproken. Vooral in relatie tot globalisering. Maar belastingen, staan die op de agenda? O wacht, ik zie het al: 'Rethinking Taxes: Creating a Fair and Balanced System'. Eens kijken in welke grote zaal in het congrescentrum dat prikkelende onderwerp wordt besproken...

O, in de perszaal. Zonder toppers uit het bedrijfsleven.

Klimaatnota

HET KABINET DACHT: ALS we de uitwerking van het klimaatbeleid nou eens overlaten aan meer dan 100 maatschappelijke organisaties, dan slaan we twee vliegen in één klap: we organiseren dan draagvlak voor klimaatbeleid en we krijgen een evenwichtig plan terug. (En misschien dachten de coalitiepartijen en stilletjes bij: en we hebben onze handen dan nog niet gebonden en kunnen altijd terugkrabbelen.)

Maar leidt deze überpolder inderdaad tot die gewenste doelen? Of was het wensdenken? Het draagvlak voor de plannen van Ed Nijpels, de baas van de klimaattafels, is gammel. Er mogen dan wel 100 organisaties hebben meegepraat, veel burgers hebben niet het idee dat er mede namens hen is gepraat. Voelen Nederlanders zich vertegenwoordigd door de ANWB als belangenbehartiger, of zijn ze daar alleen vanwege de wegenwacht lid van? Of vertegenwoordigt de FNV onze klimaatbelangen? Dat was toch een vakbond die over arbeidsvoorwaarden gaat?

De prangende vraag die nu al enkele weken boven de markt hangt, is: wie gaat betalen voor de klimaatambities? Komen vervuilende bedrijven goed weg nu er geen CO2-heffing komt? En is de burger dan de sjaak omdat hij aan de warmtepomp en de electrische auto moet? Niemand die het met zekerheid kan zeggen. Al heeft het er alle schijn van dat de burger inderdaad flinke lasten krijgt en de echte vervuilers handig hebben onderhandeld.

Gelukkig biedt het Centraal Planbureau over een paar maanden uitkomst. Uit de doorrekeningen moet blijken wie welke lasten draagt. Tenminste, premier Rutte suggereert dat het CPB die duidelijkheid zal geven:

Maar kán het CPB de brij aan 600 maatregelen wel financieel doorrekenen? Bij de Rabo denken ze van niet. Ik zocht twee weken geleden contact met Menno Middeldorp, de hoofdeconoom van die bank, en vroeg of het doenlijk was een doorkijkje te geven van de financiële gevolgen van het klimaatakkoord. Hij gaf meteen aan dat er nog heel veel onduidelijk is, maar dat het zeker interessant zou zijn om alle bedragen op een rij te zetten, voor zover Nijpels en consorten daar concreet over zijn.

Die analyse is af. Nu hebben we een eerste indruk voor welke onmogelijke taak het CPB staat:

Maar:

Nou, succes beste CPB'ers:

Oftewel: "Veel van de kosten van het klimaatakkoord zullen ook over drie maanden niet duidelijk zijn", luidt de hoofdconclusie van Middeldorp en zijn mensen.

De afschuifstrategie van de coalitie heeft niet gewerkt. Natuurlijk hoopte Rutte dat hij straks een keurig tabelletje zou krijgen met lasten voor de burgers en lasten voor het bedrijfsleven. Dan zou hij alleen maar wat hoeven schuiven om tot een acceptabel eindplaatje te komen. Maar zo makkelijk is het niet. De politiek moet zelf vol aan de bak. En eerlijk gezegd, zo hoort het toch ook?

Lees mijn verhaal over de Rabo-analyse hier. Ik maakte er ook nog een video over. Deze podcast is ook de moeite waard.

Loongolf

DE EERSTE VLOG DIE Laurens Harteveld, beleidsadviseur van werkgeversorganisatie AWVN, maakte dit jaar beloofde weinig goeds. Hij zette de economische ontwikkelingen voor dit jaar op een rij en sloeg over de lonen alweer een sombere toon aan:

" Werkgevers wijzen op de toenemende onzekerheden op het wereldtoneel, op de arbeidsproductiviteit die ook dit jaar achterblijft en op het feit dat de economische groei lager uitvalt."

AWVN, de aan VNO-NCW gelieerde club die dit jaar betrokken is bij het sluiten van 400 nieuwe cao's, trapt op de rem. Begrijpelijk dat ze de ongekend hoge looneis van de FNV van 5% niet zomaar slikken. Maar gaan de werkgevers nu werkelijk aan alle cao-tafels laten doorklinken hoe pessimistisch ze inmiddels zijn over de economie?

Het kwam Harteveld meteen op een twittersneer van econoom Robin Fransman te staan:

Eerst roepen werkgevers jarenlang dat het economisch herstel nog niet stevig genoeg is voor een flinke loonimpuls. En dan zijn we daar in 2019 eindelijk aan toe en zitten we inmiddels alweer aan het eind van de economische cyclus en is de afkoelende economie reden om de lonen slechts gematigd te laten stijgen. Zo ken ik er nog een paar.

De werkgevers zijn druk bezig om de analyse van economen dat de lonen langjarig onder druk staan te ontkennen. Ze hebben SEO Economisch Onderzoek een ehm... economisch onderzoek laten doen waaruit blijkt dat het reuze meevalt met die onder druk staande lonen.

Daarbij wordt meestal gekeken naar de aiq, de arbeidsinkomensquote. Die geeft aan welk deel van het nationaal inkomen naar werkenden gaat. Hoe lager die aiq hoe meer er naar bedrijfswinsten/aandeelhouders gaat. Hoe hoger de aiq hoe meer er naar werkend Nederland gaat. Diezelfde AWVN-beleidsman twitterde dat we het allemaal niet moeten overdrijven met die dalende aiq, want we zitten keurig op het langjarig gemiddelde:

Dat is net even te gemakkelijk. Want een gemiddelde zegt nog niet zoveel over een trend (nog even afgezien over de oeverloze economen-discussie over hoe je die aiq moet meten, die laat ik voor wat het is). ls ik even provisorisch door Excel een trendlijn laat trekken, dan ziet het beeld er toch net even anders uit:

Als we in 2019 die loonsprong maken die het Centraal Planbureau voorspelt dan zitten we inderdaad dicht tegen het langjarig gemiddelde aan (75,3% gemiddeld, 2019 komt op 74,7%, overigens nog een flink verschil als je dat in loonkosten omzet). Maar de trend is nog helemaal niet gekeerd.

Laten we die aiq even zitten en kijken we naar dit jaar. Gaan de werkgevers nu op de rem staan en sippen over het kerende economische tij? Of betalen ze keurig uit wat het CPB gemiddeld voorziet? Namelijk in het bedrijfsleven een cao-loonstijging met 2,8%. Want pas dan klopt het koopkrachtplaatje van het kabinet.

Gelukkig heeft Harteveld een optimistische baas. Bij het verschijnen van de cao-inzet van de werkgevers liet hij zich in De Telegraaf van zijn meest positieve kant zien. Natuurlijk wil hij ook maatwerk per cao, natuurlijk vindt hij de looneis van 5% ook te gortig. Maar:

En over de voorspelde cao-loonstijging met 2,8% in het bedrijfsleven:

Kijk, now we're talking.

Bumpy ride

EERST WON DELIVEROO EEN rechtszaak, nu verliest de maaltijdbezorger er een. En geen onbelangrijke. Deliveroo won de zaak tegen één enkele rider die vond dat hij weer in loondienst moest. Maar het bedrijf verloor de zaak tegen vakbond FNV die stelt dat alle fietsers in loondienst horen te zijn. Een harde klap voor het bedrijf. Waarmee wel meteen iets meer duidelijkheid is geschapen over de grenzen van het zzp-schap.

Van meet af aan vond ik het een raar verhaal dat Deliveroo eenzijdig kon bepalen dat alle maaltijdbezorgers ineens niet meer in loondienst waren, maar als zzp'er verder zouden gaan. De Wet DBA, die de grens tussen zzp en werknemer regelt, stond in de koelkast, daardoor gebeurde er niks. Ik had eerder al eens in een column geschreven dat er voor de Belastingdienst wel degelijk aanknopingspunten waren om Deliveroo aan te pakken. Maar de betrokken bewindslieden durfden het niet aan. (Zie ook deze video uit november 2017 hierover.)

Maar de FNV durfde wel. En met succes. De rechter keek naar het contract dat de fietsers hadden gekregen van Deliveroo, de zogeheten partnerovereenkomst. En constateerde dat de riders niet konden onderhandelen over tarieven en voorwaarden. En de rechter keek naar de gezagsrelatie. En concludeerde dat die er nog wel degelijk was. Riders kunnen alleen in theorie zich laten vervangen, kunnen wel ritten weigeren maar maken dan weer iets minder kans op een volgende bestelling. De app van Deliveroo is dermate sturend, zo constateerde de rechter, dat je de fietser met geen mogelijkheid vrije ondernemers kan noemen.

De conclusie is volgens de rechtbank Amsterdam wel duidelijk:

Deliveroo gaat in hoger beroep en probeert nu tijd te winnen met een rare uitleg van de uitspraak. Tegen mijn collega Ertan Basekin zei een woordvoerder:

Maar zo werkt het natuurlijk niet. In de uitspraak is de rechter daar al duidelijk over:

Er is hier sprake van dwingend recht. De feitelijke verhouding tussen opdrachtgever en opdrachtnemer bepaalt of er echt sprake is van een zzp-relatie. Welk etiket de betrokkenen er zelf op plakken is niet relevant. Alle fietser van Deliveroo zíjn werknemers, met terugwerkende kracht. Of Deliveroo dat nu leuk vindt of niet, of de riders dat nu leuk vinden of niet.

Ik belde voor de zekerheid nog even met de persrechter. Die was vrij duidelijk. De omzetting van de partnerovereenkomst in een arbeidscontract moet nog wel even gebeuren. In die zin moeten de riders hun vinger opsteken om dat te laten regelen. Maar dat alle fietsers nu al de facto in loondienst zijn, staat buiten kijf:

En ach, als Deliveroo twijfelt, dan komt het bedrijf er wel achter als het pensioenfonds op de stoep staat. En de Belastingdienst. En de cao-partijen met hun verplichte afdrachten aan scholingsfondsen. Dan is er geen ontkomen meer aan.

Bumpy ride (2)

VOOR WIE HEEFT DE FNV dit eigenlij gedaan? In de rechtszaak sprak de vakbond niet namens concrete fietsers. En Deliveroo stelt dat nog geen enkele rider zijn vinger heeft opgestoken om een arbeidsovereenkomst op te eisen. FD-columnist Ed Groot denkt ook dat geen enkele bezorger dit wil:

Het is best mogelijk dat er amper maaltijdbezorgers in loondienst willen werken. Waarom pensioen opbouwen? Waarom WW-rechten opbouwen? Waarom niet een mooie prijs per bezorging in plaats van urenlang beschikbaar zijn tegen het minimumloon? Wie doet de FNV hier dan een plezier mee?

Juist daarom is het zo relevant dat het arbeidsrecht geen keuzemodel is. De FNV zegt wellicht hier op te komen voor die riders. Maar uiteindelijk gaat het om een veel groter belang, namelijk het bewaken van de grenzen van het zzp-schap. Deliveroo kon via deze constructie concurreren met andere bezorgdiensten die hun fietsers niet gedwongen laat zzp'en. Vakbond FNV wil juist voorkomen dat er steeds meer concurrentie op arbeidsvoorwaarden gaat ontstaan. In die zin behartigde de bond niet zozeer het belang van specifiek deze groep riders, maar van alle werkenden.

Het is alleen nogal treurig dat de huidige wetgeving zo onduidelijk is dat alleen de gang naar de rechter enige duidelijkheid kan verschaffen. Dat punt maakt columnist Groot ook: "Niet de rechtbank, maar het kabinet is het juiste adres." Helemaal waar. Maar ja, als de politiek jaar na jaar niet levert, wat dan? (Zie ook mijn video over de actuele zzp-discussie.)

Onder leiding van toenmalig staatssecretaris Eric Wiebes is de Wet DBA, die dit had moeten regelen, ontspoort. De wet staat sindsdien in de koelkast en is er nog altijd niet uitgehaald. Minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken moet ambitieuze wijzigingen rondom zzp'ers uit het regeerakkoord in wetgeving omzetten, maar dat duurt maar en duurt maar.

Al die tijd is het gissen naar de ware aard van de zzp'er. Waar de grens ligt tussen ondernemerschap en werknemerschap is niet duidelijk. Natuurlijk is het bij nieuwe initiatieven zoals de platformeconomie net even wat lastiger. Maar ook 'gewone' bedrijven en zzp'ers kampen met deze aanhoudende onzekerheid. Het wordt nu wel hoog tijd dat de politiek duidelijkheid schept.

Quote de la semaine

John Bercow, voorzitter van het Britse Lagerhuis, in het Brexit-debat.

Song of the week - Macron praat met gele hesjes

Deze song of the week is getipt door een lezer. Wie heeft komende week ook een idee van een popliedje bij een nieuwsfeit? Laat het me weten.