• Achter de cijfers
  • Posts
  • Achter de cijfers - Editie #50: over niet-betalende vervuilers, ijsberen op de weg en de Brusselse knieval

Achter de cijfers - Editie #50: over niet-betalende vervuilers, ijsberen op de weg en de Brusselse knieval

December 22, 2018

In de laatste dagen voor de feestdagen was er behoorlijk veel nieuws. De klimaattafels werkten naar dit eindpunt toe. Maar gaat de vervuiler straks werkelijk betalen? Verder tekenden Brussel en Rome de vrede. Wie gaf het meeste toe? En staat de Nederlandse economie op het punt om af te koelen? Of gaat het gewoon nog steeds hartstikke goed in ons land? Veel leesplezier, fijne kerstdagen en tot de volgende nieuwsbrief!

IJsberen op de weg

VORIGE WEEK BEGONNEN DE bankeconomen te somberen, deze week namen de voorspellers van het Centraal Planbureau (CPB) en De Nederlandsche Bank (DNB) het stokje over. De economie groeide heel uitbundig in 2017 en in 2018, maar vanaf volgend jaar is het een tandje minder.

Grappig genoeg zitten CPB en DNB aan de uiterste flanken. CPB is het meest optimistisch over volgend jaar, DNB het somberst:

In alle gevallen worden eerdere voorspellingen over 2019 omlaag bijgesteld. Soms wel met een half procentpunt. Dat betekent dat niet alleen het tegenvallende derde kwartaal hiermee wordt verwerkt, maar dat daadwerkelijk een kleine terugval van de economische groei wordt voorzien. De economie draait goed, maar het hoogtepunt is voorbij, aldus het CPB.

Overigens vindt Marieke Blom, hoofdeconoom van ING Nederland, dat je dat niet zo kunt zeggen:

Blom valt op dat de toonzetting bij al deze bijgestelde ramingen meteen heel negatief is. Als ik schrijf dat we de piek hebben gehad, lijkt het alsof de Nederlandse economie straks niet meer groeit. En voorlopig verwacht niemand dat. Het is alleen minder meer. In een uitgebreidere analyse concludeert de ING-econoom:

"Hoewel er wordt gevreesd voor een recessie, verwacht ik dat die er voorlopig niet komt. Vooral voor de Nederlandse economie geldt dat deze nog niet klaar is met groeien. Hoewel de Nederlandse economie erg open is, zal de mate waarin groeivertraging buiten Nederland de economie treft voorlopig te overzien zijn. Terwijl de groei wat zal afnemen, blijft de binnenlandse groeidynamiek nog sterk."

ING enquêteerde consumenten over hun verwachtingen. En daar blijkt uit dat er massaal wordt gesomberd. De vrees voor een nieuwe crisis zit er diep in. Maar liefst 46% van de ondervraagden gaat ervan uit dat de volgende crisis heftiger is dan de vorige.

Zover is het dus nog lang niet. Maar het blijft wel opletten. Duitse draaide een negatief derde kwartaal. Is dat eenmalig? De aandelenbeurzen doen het inmiddels ook erg slecht. Door alle internationale turbulentie koelt de wereldhandel af en dat heeft zijn weerslag op de Nederlandse export.

Nog aardig om op te merken over het grote verschil tussen de raming van DNB en van het CPB. Dat zit 'm grotendeels in de inschatting van de overheidsuitgaven. Het is het kabinet dit jaar niet gelukt al het extra geld weg te zetten voor defensie en zorg. Door personeelstekorten krijgt het kabinet de extra miljarden niet besteed. Lukt dat volgend jaar wel? Het CPB is net even wat optimistischer over dan DNB. Lukt dat wel dan wordt de economie iets meer aangejaagd en juist dat verklaart een groot deel van het verschil in die twee ramingen.

Festa

WIE BUIGT NU VOOR wie? Geeft Brussel toe aan Rome? Of Rome aan Brussel? Of ligt de waarheid in het midden? Ik moet zeggen dat ik niet had verwacht dat de Italiaanse regering toch zou gaan schuiven. Met een begrotingstekort van 2,4% zocht de Italiaanse coalitie van Lega en Vijfsterrenbeweging de confrontatie met de Europese Commissie. Want eerder was afgesproken dat dat tekort op 0,9% zou uitkomen. De Commissie repte al van een historisch grote afwijking van de afspraken.

Beleggers werden enigszins zenuwachtig. De rente op Italiaanse staatsobligaties nam toe, maar heel erg dramatisch was het allemaal nog niet. Ik had gedacht dat Rome pas zou bewegen als Italië met de rug tegen de muur zou staan. En daarvan was nog absoluut geen spraken. Het leek me ook niet denkbaar dat Italië als eerste euroland in de geschiedenis hiervoor een boete zou krijgen.

Nu heeft Rome toch ingeschikt. Streeft de regering nu alsnog naar die eerder afgesproken 0,9%? Nope. Zijn ze dan in het midden gaan zitten, op 1,65%? Ook niet. De Italiaanse regering is wat gaan schuiven met posten en uitgaven en presenteert nu een nieuwe begroting met een tekort van 2,04%. Je zou denken: opnieuw pure provocatie. Maar nee hoor, Brussel is er tevreden mee. Er werd vanuit de Europese Commissie nog wel wat gemurmeld dat het allemaal niet ideaal is, maar de dreiging van straf is van tafel.

De Italiaanse econoom Silvia Merler, die bij de Brusselse denktank Bruegel werkt, is zeer kritisch. Volgens haar verliest de Commissie zo haar geloofwaardigheid. Wezenlijk verandert er weinig aan de Italiaanse plannen, er wordt hooguit wat uitgesteld:

En ze wijst ook nog op een aardig detail. Die uitkomst van 2,04% (na een plan van 2,4%) is er niet voor niets. Die 2,04% wordt niet voor niets zo gepresenteerd in plaats van als 2%:

Opnieuw probeert Brussel hier de kool en de geit te sparen. Keer op keer mogen regeringen wegkomen met het schenden van de begrotingsregels. De Commissie had zich al in een lastig parket gemanoeuvreerd toen de Franse president Emmanuel Macron zich meldde. Die zou aanvankelijk eindelijk een tekort onder de 3% behalen. Totdat de gele hesjes kwamen en Macron dure toezeggingen ging doen. Meteen streek de Commissie met de hand over het hart: Macron mag de 3% opnieuw overschrijden. Dan zou het wel meten met twee maten zijn als Rome wel de duimschroeven werd aangedraaid.

Tja, zo rolt Brussel.

Betaalt vervuiler?

BREEKPUNT IN DE KLIMAATONDERHANDELINGEN is de CO2-heffing geweest. Milieuorganisaties en vakbond FNV stapten weg van de klimaattafels omdat er geen belasting op uitstoot van broeikasgas in de plannen staat van klimaatpaus Ed Nijpels. Het bedrijfsleven gelooft niet in zo'n taks. Als Nederland die beprijzing invoert, vertrekken de vervuilende bedrijven naar het buitenland.

Daardoor worden de lasten van de klimaattransitie automatisch meer bij consumenten dan bij bedrijven neergelegd. Dat is onbevredigend en schadelijk. Want al die vergaande maatregelen voor klimaatbeleid moeten ook draagvlak hebben onder de bevolking. En als de echte vervuiler betaalt dan zal de acceptatie veel groter zijn. Want het beleid is dan rechtvaardiger.

Economenvereniging KVS brengt jaarlijks een boek uit, getiteld Pre-adviezen. Daarin wordt een actueel thema van alle kanten belicht. Dit jaar gaan die Pre-adviezen over klimaatbeleid en de CO2-heffing wordt daarin uitgebreid besproken:

"Beprijzing van CO2 kan leiden tot een verlies aan concurrentiepositie met handelspartners, maar uit de literatuur blijkt dat dit risico niet moet worden overdreven. Een verschuiving van CO2-intensieve naar schone sectoren vergt aanpassingen aan de economiestructuur, maar het effect op de totale werkgelegenheid is waarschijnlijk zeer klein."

Vaak hoor je dan: maar de consument betaalt toch uiteindelijk alsnog de rekening? Die bedrijven berekenen de belasting gewoon door in hun eindproduct? Maar dan wordt over het hoofd gezien dat er een prijsmechanisme in werking treedt. Vuile bedrijven worden duurder dan schone bedrijven. En de consument die op prijs selecteert, zorgt er dan voor dat bedrijven een prikkel hebben om te investeren in schone productie. Zoals in de KVS-bundel staat:

"Bovendien verschuiven Nederlandse consumenten hun uitgaven van de nu relatief duurdere energie-intensieve producten naar schonere producten. Banenverlies in de belaste sectoren wordt daardoor gecompenseerd met banengroei in de onbelaste sectoren."

Nu worstelen bedrijven ermee dat er lang niet altijd een goede business case is voor klimaatinvesteringen. Gooi je er een CO2-heffing op, dan verandert die business case heel wezenlijk en worden die investeringen veel sneller rendabel.

Sowieso vind ik de redenering in rendabele investeringen problematisch. Bedrijfsmatig begrijp ik dat volkomen hoor. Je gaat als bedrijf geen geld uitgeven als je dat niet rendement terugverdient. Maar we kunnen de klimaatproblematiek toch niet terugbrengen tot een louter winstgevende zaak? Ik denk dat het frame dat er voor Nederland een businessmodel in klimaatinvesteringen zit niet goed is. Als Nederland voorop zou lopen, kunnen we wellicht ook geld gaan verdienen aan nieuwe techniek. Maar laten we alsjeblieft eerlijk zijn dat het vooral geld gaat kosten. Het doel is niet dat ons klimaatbeleid op lange termijn financieel rendabel is. Maar dat het een schone en leefbare aarde oplevert.

Nieuws van het jaar 2018

HET WAS EEN ROERIG jaar. Pensioenonderhandelingen mislukten, premier Rutte en Unilever-baas Paul Polman liepen vast in het dividendbelastingmoeras, de Britten bleven worstelen met hun Brexit, Italië koos de confrontatie met Brussel, de bitcoin donderde met geraas in elkaar. Over dit spannende jaar maakten DFT-coördinator Herman Stam en ik onze zevende podcast. We zijn heel trots op ons DFT-podcast en we krijgen er goede reacties op. Ook eens luisteren?

Quote de la semaine

"Een hele generatie is opgevoed met het idee dat de overheid een bedrijf is en dat marktwerking goed is in de publieke dienstverlening. Die weg loopt dood."

Oud-vice-voorzitter Herman Tjeenk Willink van de Raad van State, in NRC Handelsblad.

Song of the week - Economie over hoogtepunt heen

Reply

or to participate.