Deze rijkgevulde nieuwsbrief is een goedmaker voor vorige week. Toen kwam ik er niet aan toe. Met een goede reden. Mijn dochter werd 9 jaar en dat werd een weekend lang gevierd met vriendinnetjes en familie. Goede reden toch? Dit weekend dus extra veel nieuws. Veel Europees nieuws, maar ook nog beschouwingen over zware beroepen en de AOW en over de geschiktheid van ING-bestuurders. Ik wens je veel leesplezier. Likes en reacties worden zeer op prijs gesteld!

Ruttes eurozonebegroting

PSSSTTT... ZACHTJES PRATEN. IN dat kamertje zit iemand die het nog niet weet. Er komt een eurozonebegroting maar hij heeft daar nog geen benul van. Laat hem lekker in die waan. Want niet weet, wat niet deert. Wie er in dat kamertje zit? Mark Rutte.

Hij stond na afloop van de Europese top de pers te woord en als je de premier moest geloven heeft hij een belangrijke overwinning geboekt: er komt geen eurozonebegroting. Hij heeft alleen semantisch gelijk. Want de conclusies van de eurotop spreken van 'een begrotingsinstrument voor convergentie en concurrentievermogen voor de eurozone'. Ik zou zeggen: een Pyrrusoverwinning.

Dit is precies zoals de Fransen altijd werken. Ze willen een aparte eurozonebegroting waarmee zwakke eurolanden in economische moeilijkheden te hulp kunnen schieten. Bijvoorbeeld door WW-lasten te financieren. En wat halen ze binnen? Een 'begrotingsinstrument' voor de eurozone dat onderdeel wordt van de EU-begroting en dat heel specifieke investeringen in zwakke landen mag doen, maar zeker geen socialezekerheidslasten gaat betalen. Een verlies voor de Fransen? Welnee. Zij hebben altijd een strategie voor de lange termijn en weten dat ze hun doel stapje voor stapje bereiken.

Nu is er dat begrotingsinstrument, in de komende jaren zullen de Fransen ervoor zorgen dat wordt losgekoppeld van de EU-begroting als ze opnieuw voor een minister van Financiën voor de eurozone gaan pleiten. Dan wordt stapje voor stapje de omvang van dat budget vergroot en stapje voor stapje de reikwijdte ervan uitgebreid. Zo bouwen de Fransen aan hun Europa.

Volgens Rutte is er niets aan de hand. Dit instrument is alleen bedoeld voor de 'oerbelofte' van de euro: convergentie, oftewel het naar elkaar toegroeien van de economieën van de eurozone. Maar de 'oerbelofte' was nu juist dat de euro daar vanzelf voor zou zorgen. Daar is weinig van terecht gekomen. De euro kreeg dat helemaal niet voor elkaar. Sterker nog, tijdens de eurocrisis was juist sprake van divergentie. Noord en zuid stonden mijlenver uit elkaar, politieke en economisch.

Nu is blijkbaar de 'oerbelofte' dat er bakken met geld tegenaan gegooid moeten worden om die landen koste wat kost dichter bij elkaar te brengen. Het is van Rutte geen handige politiek om het verlies te ontkennen. Dat voedt cynisme over Europa. Hij heeft de strijd (deels) verloren. Doe dan niet net alsof dat niet zo is.

AOW-revolte

POLITIEAGENTEN EN HAVENARBEIDERS ROEREN zich. Donderdag hielden ze een manifestatie op de Maasvlakte. Ze eisen vervroegde AOW voor mensen in zware beroepen. Dit protest komt van onderaf en is niet geïnitieerd op het Utrechtste hoofdkantoor van FNV. Inmiddels hebben tal van andere sectoren zich gemeld bij de actieleiders van FNV Havens en de Nederlandse Politiebond.

In een vorige nieuwsbrief schreef ik al over de beloften die steeds vanuit politiek Den Haag zijn gedaan om mensen met een zwaar beroep tegemoet te komen. Waarom dat nodig is? Dat laat dit plaatje wel zien.

De levensverwachting van de gemiddelde Nederland is in de afgelopen decennia met sprongen omhoog gegaan. Hartstikke mooi natuurlijk. Maar nu de AOW-leeftijd meestijgt, komt er steeds meer aandacht voor de verschillen achter die gemiddeldes. En een schrijnend verschil is dat laagopgeleiden een aanzienlijk lagere levensverwachting hebben dan hoogopgeleiden. Omdat mensen met een lage opleiding doorgaans veel eerder beginnen met werken en wel net zo laat stoppen met werken als hoogopgeleiden voelt dat steeds onrechtvaardiger.

Voor de zware beroepen is dan ook nog relevant welke jaren je in goede gezondheid kunt doorbrengen. Daar zijn de verschillen naar opleidingsniveaus nog een stuk groter, zoals in de grafiek te zien is. Overigens zijn veel mensen met een zwaar beroep echte vaklui, dus die vallen niet onder het kopje laagopgeleiden. In de grafiek zouden middelbaar opgeleiden ongeveer in het midden staan, dus nog steeds een flink verschil met hoger geschoolden.

In de havens en bij de politie vreest men dat steeds meer oudere werknemers uitvallen door ziekte en dan in de arbeidsongeschiktheid terechtkomen. Onderzoek door het UWV, dat minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken, deze week naar de Kamer stuurde, lijkt dat bevestigen, al springen niet deze sectoren eruit. Het UWV keek naar de instroom in de WIA, de opvolger van de WAO.

Als de crisiseffecten wegebben (zieke WW'ers die in de WIA terechtkomen) blijft straks vooral nog het effect over van langer doorwerken. Het UWV ziet vooral een sterke toename in de gezondheidszorg, bij de overheid en in de dienstverlening. Hiermee is meteen duidelijk hoe moeilijk het is zwaar beroep te definiëren. Blijkbaar zitten de effecten niet altijd op de plekken waar je het verwacht.

Het UWV constateert niet alleen dat er meer mensen arbeidsongeschikt raken, maar ook dat de instroomkans toeneemt. Oftewel: het risico dat werkenden lopen om arbeidsongeschikt te worden neemt toe. Dat is inderdaad direct te koppelen aan langer werken. Zou je normaliter met de vut zijn gegaan of met pensioen, tegenwoordig werk je door en loop je een groter risico dat je dat werk niet meer in gezondheid kan doen.

In dit plaatje zie je dat de instroomkans in de WIA toeneemt in de loop der jaren en dat die duidelijk toeneemt naarmate je ouder wordt. Komt nog bij dat de instroomkans van 60-plussers in 2016 en in 2017 duidelijk is toegenomen. (Instroomkans = aantal werknemers dat in het huidige jaar instroomt in de WIA / totaal aantal vaste werknemers twee jaar geleden.)

Interessant zou zijn de uitsplitsing naar sectoren nog veel specifieker te maken dan het UWV nu doet. Nu is het behoorlijk grofmazig en springen die typische zware beroepen er niet zo uit - behalve de gezondheidszorg dan. Als je de sectoren onderling vergelijkt dan ziet dat er zo uit:

Deze stijging van het arbeidsongeschiktheidsrisico is zorgelijk. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat een steeds grotere groep oudere werknemers hun laatste jaren voor de AOW slijt in een uitkering. Minister Koolmees realiseert zich dat ook:

Kijk hier het item van EenVandaag over het AOW-protest in de Rotterdamse havens.

May the force be with her

WAT EEN MESS. WAT een ongelofelijke puinhoop. Theresa May zit er nog, dat wel, maar verder is het Brexit-proces uitzichtloos. Ze stelde de stemming in het Britse parlement uit, wetende dat de Brexit-deal anders weggestemd zou worden. Vervolgens kreeg ze een vertrouwensstemming van haar eigen partij aan haar broek, die ze vervolgens overleefde. Eind van de week ging ze op bedeltocht langs Europese collega's. Om niks te krijgen, helemaal niks.

Nog even kort de kwestie. De Britten willen wel een grens en ze willen niet een grens. (Dat lijkt een onoplosbaar probleem en dat is het ook.) Door uit de EU te stappen krijgen ze een harde grens tussen hun land en de EU. Dat is precies wat ze wilden. Maar uit angst dat het Ierse conflict weer oplaait, mag er geen harde grens komen tussen Ierland en Noord-Ierland. Tja, je kunt niet tegelijkertijd wél een grens hebben en níet.

Op 29 maart 2019 loopt de termijn voor de onderhandelingen af. Dan is de Brexit een feit. In een overgangsperiode tot eind 2020 verandert er nog weinig, behalve dat de Britten geen lid meer zijn en dus geen stemrecht meer hebben. Als er half 2020 geen zicht is op een deal over een definitief handelsverdrag (en hoe zou dat moeten met die wel/geen grens-kwestie?) dan treedt de terugvaloptie in werking, de backstop. Het Verenigd Koninkrijk komt dan tijdelijk in een douane-unie met de EU. Dat betekent geen handelstarieven, maar ook niet de vrijheid om verdragen met derde landen af te sluiten.

Criticasters van deze afspraak vrezen dat de Britten eindeloos lang in deze twilight zone blijven hangen. De EU heeft een veto en kan de Britten vasthouden in die douane-unie. Die angst lijkt me terecht, want hoe kun je straks die grenskwestie wel oplossen als het nu niet lukt? Die grens verdwijnt niet zomaar ineens. Maar om kritische parlementsleden tegemoet te komen, hoopte May erop dat de EU bereid zou zijn toezeggingen te doen over de tijdelijkheid van die backstop.

Dit was het antwoord uit de conclusies van de EU-top:

Hier kan May natuurlijk helemaal niks mee. Laat al die briesende Britten nu maar eens een model bedenken waarbij er wel een grens is en toch niet, dat praat misschien wat makkelijker. Ondertussen draaien ze zichzelf steeds verder in de soep. Het is een politieke chaos zonder weerga. De politieke partijen zijn diep verdeeld, het land is diep verdeeld. Ik zie niet in hoe ze hieruit komen. Een nieuwe premier, nieuwe verkiezingen of een nieuw referendum zullen niet vanzelf tot een oplossing leiden.

Tot slot, laten we niet vergeten dat het David Cameron was die deze geest uit de fles liet ontsnappen. Om zijn herverkiezing veilig te stellen bracht hij het monster van de Brexit in stelling. Hij was nota bene zelf tegen de Brexit, maar pochte dat hij onder dreiging met een referendum in Brussel van alles en nog wat gedaan kon krijgen. Hij is de aanstichter. May is hooguit de tragische figuur die Camerons rotzooi probeert op te ruimen.

Luister hier naar DFT-podcast #6, deze week over de Brexit.

Testing testing one two

RALPH HAMERS LIET ZICH deze week roosteren in de Tweede Kamer. Hij was uitgenodigd voor een hoorzitting over de stand van zaken in de financiële sector, tien jaar na de crisis. Hamers had wel wat uit te leggen. Tot twee keer toe was hij in opspraak geraakt dit jaar. In maart vanwege de voorgenomen salarisverhoging met 50% en in september vanwege de megaboete van €775 miljoen voor het wegkijken bij witwaspraktijken via ING-rekeningen.

Deemoedig boog hij het hoofd en zei mea culpa. Wat kon ie anders doen?

Maar één kwestie blijft boven de markt hangen. Is/wordt hij nu wel of niet hertoetst op zijn geschiktheid als bankbestuurder door de Europese Centrale Bank (ECB)? Uit een schitterende reconstructie door het FD bleek dat De Nederlandsche Bank (DNB) deze zomer al besloot dat de raad van bestuur niet hoefde worden hertoetst:

Het lastige met dergelijk nieuws is dat iedereen er het zwijgen toe kan of moet doen. ING zegt niets en DNB mág niets zeggen. De toezichthouder is gebonden aan een geheimhoudingsplicht. Het is voor andere media dus heel lastig dit nieuws te checken. Voor Hamers zou zo'n hertoets heel vervelend zijn. Zeker als uitkomt dat hij of onderdelen de toets niet zou halen.

DNB liet in een reactie meteen weten dat de procedure in dergelijke gevallen net even anders is: DNB adviseert aan de ECB en die beslist of een bestuurder wel of niet opnieuw getoetst moet worden. Veel meer dan dat zei DNB niet.

Maar rond de hoorzitting gaf DNB wel degelijk nog een paar hints. Zo schreef DNB in een position paper voor de hoorzitting:

Hint DNB hiermee op de FD-onthulling? Of wil DNB hooguit die suggestie wekken, omdat het nieuws de toezichthouder heel slecht uitkomt? Dat de frustratie diep zit, is duidelijk. Olaf Sleijpen, divisiedirecteur Toezicht bij DNB, raadt als zijn volgers aan vooral deze passage te lezen:

Vervolgens gaat directielid Frank Elderson in de hoorzitting nog in op de zaak. Volgens het FD besloot DNB niet tot hertoetsing over te gaan op basis van het onderzoek dat ING had laten doen door kantoor Stibbe. Maar daarover zei Elderson:

Nu zijn er twee mogelijkheden: óf het FD-nieuws klopt niet en dan bungelt ceo Hamers mogelijk nog omdat hij onderwerp is van ECB-hertoetsing. Óf het FD-nieuws klopt en dat zou echt een schande zijn. Waarom? Lees even wat DNB op haar website schrijft over hertoetsing van bankbestuurders:

Dat ING wet- en regelgeving heeft overtreden, is wel duidelijk uit het feitenrelaas (lees hier pdf) van het Openbaar Ministerie. Dat het OM er niet in slaagde personen strafrechterlijk te vervolgen doet hier niets aan af. Het gaat nu om bestuurlijke verantwoordelijkheid. Dat die er is, is evident:

Het was dus een bewuste keuze van de top dat poen belangrijker was dan de maatschappelijke rol. Me dunkt dat hertoetsing dan op zijn plaats is. En dat het niet vanzelfsprekend is dat Hamers die hertoetsing overleeft.

Lees hier mijn column over het optreden van Ralph Hamers.

Quote de la semaine

Niek Stam van FNV Havens in de Telegraaf.

Song of the week - May overleeft vertrouwensstemming