Er was deze week ongelofelijk veel nieuws. Binnenlands de nieuwe groeicijfers (die tegenvielen) en de pensioenonderhandelingen (die niks opleverden). Internationaal de onverzettelijke houding van de Italianen en bovenal het politieke spektakel rond de Brexit. Over dat laatste schrijf ik in deze nieuwsbrief extra uitgebreid. Veel leesplezier. Dank voor alle reacties vorige week. Opnieuw zijn reacties zeer welkom. Likes ook!

Uitputtingsslag

WEET JE WAT EEN zwaar beroep is? Pensioenonderhandelaar. De onderhandelaars in de polder hebben zichzelf negen uur opgesloten met premier Mark Rutte en minister Wouter Koolmees in het ministerie van Sociale Zaken. Donderdagavond begonnen ze om 21 uur en vrijdagochtend om 6 uur maakten ze er een eind aan. Resultaat: voorlopig nog niks.

Het was allemaal constructief, positief, opbouwend en nog meer van die nietszeggende teksten. Volgens Rutte waren ze echt tot het gaatje gegaan. Ik weet niet wat daar de overtreffende trap van is, want ze moeten toch nog echt iets verder gaan om een pensioenakkoord te bereiken. Want nu was iedereen goedgeluimd, maar een eindresultaat is er niet.

Vooral vakbonden CNV en VCP maken zich erg druk om de afschaffing van de zogeheten doorsneepremie. In dat systeem betalen jongeren te veel premie en ouderen te weinig. Over je gehele loopbaan loopt dat wel weer glad. Behalve als je tussendoor gaat zzp'en, in parttime gaat werken of anderzins je loopbaan wijzigt. Niet meer van deze tijd dus.

Om die doorsneesystematiek af te schaffen moet je goed opletten of met name veertigers niet het kind van de rekening worden. Zij hebben jaren meer betaald en zouden dan niet meer profiteren van de periode dat jongeren voor hen teveel betalen. Macro gezien lost dit probleem zichzelf op, blijkt uit tal van doorrekeningen. Bij de overgang naar een nieuw pensioenstelsel zou er premie moeten vrijvallen. Maar het is zeer de vraag of de financiële schade van alle pensioenspaarders bij alle pensioenfondsen wordt opgelost. Daarom willen de vakbonden een financiële garantie van het kabinet.

De FNV lijkt zich vooral zorgen te maken over andere zaken, die weinig met het pensioenstelsel van doen hebben: AOW en zware beroepen. De eis van een bevriezing op 66 jaar was van meet af aan totaal onhaalbaar, maar de bond blijft het maar herhalen. De achterban is er ook voortdurend voor gemobiliseerd. Zo is de teleurstelling reeds ingebakken. Het kabinet was al bereid de AOW-leeftijd niet op 2021 naar 67 jaar te laten gaan, maar in 2023. Tijdens de nachtelijke sessie is een nieuwe geste gedaan: 2024.

Het is natuurlijk klein bier. Het is een kleine groep oudere werknemers die er iets aan heeft. Ondertussen kost het grapje wel een paar miljard. Als we ons zorgen maakten over de zinvolle besteding van een paar miljard voor de afschaffing van de dividendbelasting, kunnen we ook hier onze vraagtekens bij stellen.

Principiëler is nog de wens van de FNV om de zogeheten RVU-boete af te schaffen. Nu krijgen werkgevers een bekeuring van 52% als een vertrekregeling een verkapte vut is (RVU staat voor Regeling Vervroegde Uittreding). Om mensen met een zwaar beroep toch gemakkelijker te kunnen ontslaan en ze met een gouden handdruk een vervroegd pensioen te bezorgen, willen de bonden van die boete af.

Minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken heeft aangeboden de boete te halveren naar 26%. Dat is op zichzelf al een moeilijk te verkopen stap. Maar de bonden vinden het nog niet genoeg. Blijkbaar willen ze graag meewerken met werkgevers die bij reorganisaties graag hun dure oudere werknemers lozen. Ik heb dat steeds een onbegrijpelijke strategie gevonden van de vakbonden. Daar komt nog bij dat een verlaging of afschaffing van de RVU-boete vooral ook de betere inkomens helpt, niet de laagste. Wie een behoorlijk pensioen heeft opgebouwd zal gemakkelijker de laatste werkjaren kunnen overbruggen.

Luister hier de podcast die mijn collega Herman Stam en ik maakten over de pensioenen.

Brexit? What Brexit?

WAT EEN ONTZETTENDE CHAOS. Ik kan er niks anders van maken. Het politieke schouwspel in Londen is zo ongekend, dat je bijna de inhoud zou vergeten. Toen woensdagavond plotseling de hele Brexit-deal van 585 pagina's openbaar werd, probeerde ik zo goed mogelijk te begrijpen wat er nu precies is afgesproken. Zelf lezen, maar vooral ook experts raadplegen. En ik blijk niet de enige die er zo langzamerhand geen biet meer van begrijpt.

Econoom Bert van Colijn van ING schreef:

Hij zette boven zijn analyse de kop '585 pagina’s en niets wijzer'. Dat zal een uiting van frustratie zijn. Heel herkenbaar. Al sinds het 'yes' voor de Brexit in het referendum van 23 juni 2016 wordt er gedebatteerd over de nieuwe samenwerkingsvorm tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie. Dat plan lag niet klaar. Sterker nog, na de 'yes' deinsden de hardcore Brexiteers terug om de uitslag van het referendum om te zetten in daden.

Terwijl de afscheidsprocedure al in werking was gesteld - de zogeheten artikel-50-procedure - ging het denken nog onverdroten door. De Britten kregen de Ierse grenskwestie maar niet opgelost. Alsof die grens tussen Noord-Ierland en Ierland er plotseling was. Alsof de Brexiteers daar niet al vóór het referendum over nagedacht hadden. Het behoud van een open grens ligt immers zeer gevoelig sinds het vredesakkoord dat na bloedige jaren van strijd in 1998 werd ondertekend.

Vrij recent pas kwam premier Theresa May met haar Chequers-plan, waarmee het Verenigd Koninkrijk deels onderdeel zou blijven van de interne markt. Zo zou vrij verkeer van goederen behouden blijven en was het grensprobleem opgelost. Overigens waag ik dat te betwijfelen, want speelt niet ook vrij verkeer van personen een rol rond de Ierse grens? Maar goed. Het plan kreeg veel kritiek van haar eigen Tories en vooral ook van de Europese Unie. De Europese leiders houden niet van cherry picking, het pikken van kersen van de taart.

Wat nu op tafel ligt, leek in eerste instantie een aangepast Chequers-plan. Weliswaar geen deel van de interne markt, maar wel zouden het Verenigd Koninkrijk samen met de EU een douane-unie vormen. Het opmerkelijke is alleen dat het hier niet meer gaat over het definitieve samenwerkingsmodel, maar alleen nog maar over de tussenfase. Dat is toch om gek van te worden?

Het ziet er nu zo uit:

1. Eind maart 2019 treedt de transitiefase in werking. De Britten zijn dan geen lid meer, hebben geen stemrecht, praten niet meer mee, maar houden zich nog wel aan de EU-regels.

2. Dan beginnen ook de onderhandelingen over het nieuwe samenwerkingsmodel, in de stukken steeds 'the future relationship' genoemd. Maar de transitieperiode houdt eind december 2020 op. Is er dan nog geen finale deal, dan treedt de zogeheten backstop in werking. Dat is de douane-unie, een tijdelijk model dat moet voorkomen dat er toch een harde grens tussen Ierland en Noord-Ierland ontstaat.

3. Die tijdelijke fase kan tot in het oneindige gerekt worden. De Britten belanden dan in een soort schemerzone waarin ze geen enkele zeggenschap meer hebben, geen handelsverdragen mogen sluiten en af moeten wachten tot de EU die toestand opheft. Aan het einde gloort dan een toekomstig samenwerkingsverband. Niemand weet wanneer, niemand weet hoe die eruit ziet.

Daar zou je als exporterende ondernemer toch gek van worden? Waar moet je je dan op voorbereiden? Over dat toekomstige model zijn wel wat uitgangspunten opgeschreven in een 8 bladzijden tellend document. Maar daar kun je nog alle kanten mee op. Doorgaans is met het sluiten van een handelsverdrag jaren gemoeid.

Waarom is nu uiteindelijk geen eindmodel gekozen? Daarover reageert een goed ingevoerde Brusselse bron met de volgende moedeloze woorden:

De grenskwestie was al die tijd niet oplosbaar op een manier waar de Britten én de EU mee kunnen leven. Waarom zou dat straks wel ineens lukken?

Brexit? What Brexit? (2)

IN DE TUSSENFASE BLIJVEN de Britten onderdeel van de Europese douane-unie. Op papier is daarmee geruisloos grensverkeer geregeld. Maar dat is zeer de vraag. Collega Gert van Harskamp en ik belden een rondje experts en dat leverde toch een ander beeld op:

Aldus Jan-Willem Thoen van accountants- en adviesorganisatie PwC. Ook de Brusselse man van werkgeverslobby VNO-NCW Winand Quaedvlieg is gematigd enthousiast. Een douane-unie is nog altijd beter dan een ongereguleerde Brexit, maar:

"Tegelijkertijd lost een douane-unie niet alle grensproblemen op voor ondernemers. Dan hou je namelijk wel controles op zaken als veiligheid, gezondheid en milieu aan de grens."

De Brusselse denktank ECR wijst ook al op de omissies:

Kunt u er nog chocola van maken?

Economie geeft minder gas

TELEURSTELLENDE CIJFERS OVER DE groei van de economie deze week. De Nederlandse economie groeide in het derde kwartaal slechts 0,2% ten opzichte van het tweede kwartaal. Duitsland deed het nog slechter, daar kromp de economie met 0,2%. Een veeg teken.

Meteen riepen alle economen dat dit niet betekent dat de Nederlandse economie in een recessie schiet. Het is vooral een afvlakking na een periode van bovenmatige groei. Maar veelzeggend is evenwel dat alledrie de economische bureaus van ING, ABN Amro en Rabobank aankondigden dat ze hun groeiraming voor 2018 omlaag gingen bijstellen. Niet met veel, maar toch. Den Haag (en vooral minister van Financiën Wopke Hoekstra) moet zich wel degelijk voorbereiden op mindere tijden.

Maar op een andere manier gaat ook het gas eraf van de Nederlandse economie. Ik had me daar nog nooit zo in verdiept, maar ik kreeg er deze week een vraag over. Maandag mocht ik een lezing houden voor Laetus DPP, een club managers uit de drogisterijbranche. Daar zaten zowel mensen uit de retail als uit de industrie. Ik vertelde over de stand van de Nederlandse economie en even kwam ter sprake dat een winterkwartaal soms matig uitpakt als die winter zacht is. We verbruiken dan immers minder gas en dus zakt de economische groei.

Op de vraag of het dichtdraaien van de gaskraan vanwege de aardbevingen in Groningen óók impact had op onze economie moest ik echter het antwoord schuldig blijven. Wel wist ik dat minister Hoekstra er in zijn begroting rekening mee moest houden. De schatkist wordt steeds minder gespekt door de gasbaten. Om in het vervolg niet weer met een mond vol tanden te staan, heb ik het nagevraagd bij het CBS. Daar kreeg ik het volgende antwoord

Vervolgens heb ik de laatste Macro-Economische Verkenning van het Centraal Planbureau er nog eens op nageslagen. En daar wordt wel degelijk een schatting gemaakt van de economische impact van minder gasproductie:

Nou, dat valt gelukkig reuzemee. Toch opvallend dan dat een kwartaal wel degelijk kan tegenvallen als we in de winter minder stoken, zoals in het eerste kwartaal van 2014. Dat ene kwartaal bezorgde ons nog net een eenmalig dipje terwijl de economie vanaf het derde kwartaal van 2013 alweer behoorlijk aan het groeien was.

Quote de la semaine

Premier Mark Rutte voorafgaand aan nachtelijke onderhandelingen over pensioenen.

Song of the week - Brexit

Tot slot

• Deze week namen mijn collega Herman Stam en ik een tweede DFT-podcast op. Over de macht van Brussel, naar aanleiding van de clash met Italië. Luister hier.

• Mijn column ging ook over Italië: "Italië heeft Matteo Salvini en Luigi di Maio. Wij hebben Geert Wilders en Henk Krol." Lees hier.

• Dinsdag mocht ik de clash tussen Brussel en Rome duiden bij EenVandaag. Kijk hier.

• Vrijdag schoof ik aan bij Radio EenVandaag over pensioen en Brexit. En ook een beetje over Piet. Luister hier.

• Afgelopen maandag gaf ik een lezing over de Nederlandse economie voor Laetus DPP. Heel leuk om te doen! De reacties waren ook positief. Men vond het een soort Masterclass Economie. In een uur helemaal bij over de stand van de economie, maar vooral ook van de maatschappelijke context. Dus ook veel over koopkracht, flexwerk en andere maatschappelijke issues. Voor meer info, zie hier.