Goedemorgen. Het is een dag later dan je van mij gewend bent. Helaas lag de host van mijn nieuwsbrieven, Revue, urenlang plat. Daardoor kon ik zaterdagochtend de nieuwsbrief niet af maken. Maar hier is ie alsnog.

Ik duik in de arbeidsmarktbrief van minister Van Gennip van Sociale Zaken. En specifiek in de zzp-kwestie. Gaat zij nu eindelijk dit probleem oplossen na jaren van wetteloosheid? Wie is nu een echte zzp'er en wie is een nep-ondernemer? En wanneer gaat het regime weer gehandhaafd worden. Verder bespreek ik opnieuw de inflatie en een mogelijk op handen zijnde polderdeal daarover.

Vind je de nieuwsbrief de moeite waard, laat het me dan weten in een reactie of een like. En laat het ook collega's, familie en vrienden weten. Hoe meer lezers, hoe meer vreugd.

Veel leesplezier!

Inflatie

Voor zoveelste keer bericht ik hier over de inflatie. Die blijft nu eenmaal ongekend hoog en is daarmee nog steeds zeer relevant. Van belang voor de portemonnee van alle Nederlanders en van belang om in te schatten of de aanhoudende inflatie ons in een recessie brengt.

Politiek is die inflatie daarom ook van het grootste belang op dit moment. Het kabinet trekt nog eens €500 uit voor energiecompensatie voor de minima. Daarnaast is er generiek al ingegrepen in de energiebelasting, de btw op energie en de benzineaccijns. Dat dat effect heeft, kun je in de grafiek zien. In blauw zie je de inflatie die we nu in Nederland hebben, in oranje wat die zou zijn geweest zonder die verlagingen van belastingen:

Nu is de inflatie in juni uitgekomen op 8,6%, zonder verlaging van accijns en energiebelasting zou de inflatie 9,9% zijn geweest. Per 1 juli gaat de btw op de energienota omlaag van 21% naar 9%, dat effect zien we dus pas over een maand in dit cijfer. Deze drie maatregelen zijn tijdelijk en lopen tot 31 december. Je kunt dus wel uittekenen wat er met de inflatie gebeurt zodra deze maatregelen aflopen. Dan schiet die weer omhoog.

Niet voor niets heeft staatssecretaris Marnix van Rij van Financiën in de Telegraaf gesteld dat alles op tafel ligt voor Prinsjesdag, ook een verlenging van deze compensatiemaatregelen. Van economen kwam er veel kritiek op, omdat die maatregelen heel veel geld kosten en nogal ongericht zijn. Maar neem maar eens als politiek voor je rekening dat de inflatie op 1 januari omhoog schiet...

Dat de inflatie nu wat daalt, kan verwarrend zijn. Inflatie is prijsstijging, dus een lagere inflatie betekent een lagere prijsstijging. Dat is iets anders dan een prijsdaling. Maar wat nu als de prijsstijging in juni iets lager is dan in mei? Dan weet je alleen maar dat in de 12 maanden tussen mei 2021 en mei 2022 de prijzen sneller stegen dan in de 12 maanden tussen juni 2021 en juni 2022. Dat zegt nog niks over de prijsontwikkeling tussen mei 2022 en juni 2022.

Om daar een beeld van te geven laat ik hier een index zien. Daarbij zijn de prijsstijgingen in 2015 op 100 gezet en zie je daarna de stijgingen en daling ten opzichte van eerdere prijzen. Dan zie je dat de totale inflatie (rode stippellijn) inderdaad stagneert. Dat komt vooral omdat de energieprijzen weer wat zijn gedaald (geel). Maar ondertussen blijft vervoer maar duurder worden (blauw, dankzij dure benzine) en zitten ook prijzen van voedingsmiddelen nog in de lift.

Het vervelende met die energieprijzen is dat veel mensen die stijging van de afgelopen maanden pas merken zodra hun energiecontract wordt vernieuwd. Het CBS neemt in de inflatie de actuele prijzen van energie mee, niet de bedragen die consumenten daadwerkelijk betalen. De heftigste inflatie door energie gaan Nederlanders pas gedurende dit jaar merken. Dus de inflatie daalt nu wel, maar in de portemonnee van veel mensen stijgt die juist.

En nu?

Ik schreef al eerder over een potentiële polderdeal met het kabinet. Werkgevers en vakbonden hebben wel oren naar een Sociaal Akkoord, al speelt vakbond FNV nog wel hard to get. Stilletjes droomt FNV-voorman Tuur Elzinga van een 'omgekeerd Akkoord van Wassenaar', een deal die niet om loonmátiging draait, maar om fikse loonstíjging. Of het kabinet nu echt zijn best doet om tot een akkoord te komen over inflatie, koopkracht, lonen en belastingen blijft onduidelijk.

Al rondbellend hierover deden de meeste bronnen nogal mysterieus. Er wordt op kousevoetjes geopereerd. Blijkbaar zijn er wel degelijk gesprekken gaande, maar is dit proces nog erg kwetsbaar. Het ingewikkelde voor het kabinet is dat steun vanuit de oppositie eigenlijk veel belangrijker is dan steun vanuit de polder. Het kabinet is er ook niet zeker van dat de linkse oppositie automatisch aan boord is bij een koopkrachtdeal als de vakbonden meedoen. Dus wat heeft de coalitie eigenlijk erbij te winnen als die voor Prinsjesdag een groot polderakkoord sluit?

Toch koersen de coalitiepartijen hier wel op aan. In het debat over de Voorjaarsnota zie VVD-fractieleider Sophie Hermans een tijdje geleden al:

Als zij dit zegt, dan zal dat niet zonder medeweten (en instemming) van premier Mark Rutte zijn. Ondanks de nieuwe bestuurscultuur. Afgelopen week ging Hermans nog een stap verder en riep ze per motie het kabinet op om tot zo'n polderdeal te komen. De motie werd mede ingediend door de drie andere coalitiepartijen:

Dát er overleg gaande is, werd wel duidelijk uit wat Rutte zei:

In mijn belrondje was iedereen nogal terughoudend, zo schreef ik hierboven. Naar verluidt was er ook mediastilte afgesproken. Maar FNV-voorzitter Elzinga liet wel van zich horen. Zijn geduld raakt op:

(Kijk hier EenVandaag terug over de dreigende koopkrachtcrisis.)

Prinsjesdag

Soms is Prinsjesdag een saaie aangelegenheid. Het kabinet hoeft alleen uit te voeren wat vooraf al is vastgelegd in het regeerakkoord. Deze keer belooft de derde dinsdag van september wel iets meer om het lijf te hebben. Natuurlijk zit er al wat in de pijplijn van het regeerakkoord, en deze keer ook van de Voorjaarsnota. Er komt een paar miljard aan lastenverlichting aan die in de begrotingsonderhandelingen in augustus preciezer moet worden ingevuld.

Maar ook moet er een knoop worden doorgehakt over de compensatie van de spaartaks. Vooralsnog krijgen alleen de 60.000 bezwaarmakers geld terug nadat de Hoge Raad eind vorig jaar stelde dat er rechtsherstel moet komen. De duizenden spaarders moesten vermogensbelasting betalen over inkomsten die ze helemaal niet hebben gehad.

De Tweede Kamer en het kabinet neigen er naar ook niet-bezwaarmakers te compenseren. Maar daar hangt wel een stevig prijskaartje aan. Zou je die groep ook kunnen afbakenen? Deze week spraken collega Leon Brandsema en ik staatssecretaris Marnix van Rij daarover. Hij legde het dilemma in het interview uit.

Inderdaad, als die spaarders (en ook beleggers) zijn 'in hun rechtsgevoel gekrenkt' omdat de overheid stelselmatig teveel belasting inde in box 3. Maar iedereen compenseren is duur, dus wordt er -op verzoek van de Kamer- gezocht naar een manier om alleen de kleinere spaarder te compenseren. De vraag is dan: doet krenking van rechtsgevoel er niet meer toe als je heel veel geld hebt?

Dit is bij lange na niet de enige knoop die in augustus wordt doorgehakt als de begroting voor 2023 in elkaar wordt gezet. Het interview met Van Rij ging al snel ook over koopkracht en lastenverlichting. Hij gaf daarbij aan dat de koopkrachtplaatjes van het Centraal Planbureau bepalend zullen zijn. Daarin zal voor het eerst te zien zijn wat een inflatie van gemiddeld 8,5% doet voor de portemonnee van mensen. Ook zal het CPB moeten aangeven hoe hoog de inflatie volgend jaar is. De Nederlandsche Bank (DNB) rekent op 4%. Maar het zou me niet verbazen als dit alweer naar boven is bijgesteld. Dit betekent dat het kabinet de lage btw op energie, de lagere energiebelasting en de verlaagde benzineaccijns zal verlengen. Nu lopen die drie maatregelen nog op 1 januari af.

Tot slot verraste Van Rij met een uitspraak over de overheidsuitgaven:

Als we in recessie-scenario's terechtkomen, dan belanden we dus ook alweer snel in de bezuinigingsdiscussie. Bij de start van het kabinet dachten we nog dat geld geen probleem was. Maar inmiddels is dat regeerakkoord financieel zo overvloedig dat deze bezuinigingsvraag toch alweer op tafel komt.

Zzp'er of niet?

Op 1 mei 2016 werd de VAR afgeschaft, de verklaring waarmee opdrachtgevers en zzp'ers hun arbeidsrelatie vastlegden. Op die datum kwam er de Wet deregulering beoordeling arbeidsrelaties, de Wet DBA. Die wet had schijnzelfstandigheid moeten tegengaan. Via modelcontracten werd vastgelegd wanneer iemand nu een echte zelfstandige was en wanneer niet.

Al snel bleken de regeltjes niet goed te werken, met name over de gezagsrelatie. Werk je nu onder het gezag van een baas, maakt die de werkroosters, werk je met bedrijfsspullen? Er kwam veel verzet tegen de manier waarop dit in de Wet DBA werd geregeld en al snel zette toenmalig staatssecretaris Eric Wiebes van Financiën deze aanpak in de ijskast.

Met als uitkomst dat de vraag wie een echte zzp'er is en wie niet al zes jaar lang onduidelijk is. Vanwege een moratorium op deze wet wordt schijnzelfstandigheid niet of nauwelijks aangepakt. Alleen 'kwaadwillenden' kunnen het met de fiscus aan de stok krijgen, maar onderzoek van de Rekenkamer toonde aan dat dat niet of nauwelijks is gebeurd. Wetteloosheid is een erg groot woord, maar is er wel al jaren een gedoogcultuur ontstaan rond de zzp'er.

Adviescommissie-Borstlap vond het ook ingewikkeld om precies vast te stellen hoe je juridisch nu sluitend onderscheid maakt tussen een zzp'er en een gewone werknemer. Daarom suggereerde die om eerst de zelfstandigenaftrek af te schaffen, dan zouden vanzelf de schijnzelfstandigen komen bovendrijven, de nep-ondernemers die alleen maar voor de zzp-constructie hadden gekozen (of erin gedwongen waren) vanwege het fiscale voordeel.

Minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken probeerde het probleem in Rutte 3 op te lossen door met een minimumtarief te komen. De laagstbetaalde zzp'ers zouden eigenlijk allemaal verkapte werknemers zijn. Maar deze insteek redde het niet, er kwam ook vanuit de polder veel kritiek op.

Nu doet zijn opvolger Karien van Gennip een nieuwe poging in Hoofdlijnen Arbeidsmarkt, die deze week het licht zag. Om gedoe te voorkomen blijft zij dichtbij een advies van de polder. Vanuit de Sociaal-Economische Raad (SER) is geadviseerd om inderdaad naar de zelfstandigenaftrek te kijken. Maar ook kwam de SER met een innovatie op dat minimumtarief. Voor zzp'ers met een uurtarief tussen €30 en €35 geldt het rechtsvermoeden dat ze werknemer zijn. De opdrachtgever heeft dan de bewijslast om aan te tonen dat dat niet zo is. Van Gennip neemt dit over.

Het moet allemaal nog uitgewerkt worden. Maar als je denkt: 'klinkt dit ingewikkeld of ligt dit aan mij?', dan kan ik je geruststellen: dit is ook ingewikkeld. Bij het verschijnen van het SER-advies noemden nagenoeg alle journalisten die €30 tot €35 al een minimumtarief (een echo van het afgeschoten plan van Koolmees), tot verdriet van de polderonderhandelaars. Wij hadden er allemaal niets van begrepen, het ging juist om dat rechtsvermoeden.

Van Gennip zet dat helder op een rij in haar brief en daarmee bevestigt ze in mijn ogen hoe ingewikkeld het is. Het vergt een aantal stappen.

Stap 1:

Dat rechtsvermoeden (je bent werknemer tenzij opdrachtgeven bewijst dat het niet zo is) geldt voor platformwerk en voor mensen die €30 tot €35 per uur krijgen. Als werkende moet je eerst aantonen dat jouw soort werk onder dat rechtsvermoeden valt. Klinkt makkelijk, kan lastig zijn. Kritiek op dat minimumtarief van Koolmees was destijds juist dat niet iedereen in een vast tarief per uur wordt betaald en dat er mogelijkheden zijn om zodanig met werk en beloning te schuiven in de wijze van administreren dat het minimum op papier wordt gehaald.

Stap 2:

Het is gelukt! Je hebt aangetoond dat je tot deze categorie behoort. Nu moet je naar de rechter. Ook geen dagelijkse activiteit voor de meeste mensen.

Stap 3:

Dan is de oprachtgever/werkgever aan zet:

Stap 4:

De rechter gaat wegen. Daarbij kijkt die niet meer naar dat tarief - in die zin verschilt deze aanpak van het plan-Koolmees. Bij Koolmees was een laagbetaalde per definitie een werknemer. In dit plan kan de laagbetaalde alleen gemakkelijker naar de rechter stappen. Vervolgens oordeelt die gewoon op basis van de regels rond zzp-schap - u weet wel, die regels die nu zo onduidelijk zijn en waarop niet wordt gehandhaafd:

"Of sprake is van een arbeidsovereenkomst kan uiteindelijk door de rechter worden getoetst aan de criteria arbeid, loon en gezag als een werkende een uurtarief onder de aan het rechtsvermoeden gekoppelde grens aantoont."

In deze aanpak zitten dus nog zwakke plekken:

1. de werkende moet kunnen aantonen dat die tot de juiste groep behoort

2. de werkende moet de stap naar de rechter maken

3. de rechter moet beoordelen op basis van regels die in de toekomst hopelijk wel duidelijk en (zo goed als) waterdicht zijn

Doel van Van Gennip: handhaven vanaf 1 januari 2025. Als dat lukt, zou er na acht jaren eindelijk een einde komen aan dit grijze gebied en aan een totaal gebrek aan handhaving.

(Lees hier een interview in het FD met minister Karien van Gennip over haar aanpak van de arbeidsmarkt.)

Song of the week - Boris Johnson weg als premier

Podcast

Op het Energiespreekuur van De Telegraaf kwamen talloze vragen binnen over de hoge energienota. Wat kun je doen om gas en elektra betaalbaar te houden? Bernard Vogelsang van DFT Geld legt dat uit in de podcast. Verder bespreken Herman Stam en ik in een nieuwe aflevering van Kwestie van Centen de gevolgen van de aanhoudend hoge inflatie. Komt er een koopkrachtdeal tussen kabinet, werkgevers en vakbonden voor Prinsjesdag? „Daarmee zou het kabinet het signaal afgeven dat het voorbereid wil zijn op een recessie.” Luister de nieuwste aflevering hier. Ook op Spotify en iTunes.

Wil je mij als spreker?

Donderdag was ik te gast in de DAS Donderdag Show, een webinar van DAS Rechtsbijstand voor het eigen personeel. Ik mocht daar vertellen over de ontwikkeling van de inflatie en wat die hoge prijsstijgingen betekenen voor bedrijven. Reken je al die inflatie door aan je klanten? Compenseer je je personeel? En wanneer komt er een einde aan die ongekende inflatie?

Uit deze nieuwsbrief kun je wel ongeveer opmaken wat de thema’s zijn waarover ik iets kan vertellen. Wil je mij ook boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail naar [email protected]. Of zoek contact met Sprekershuys, lees hier mijn profiel.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/

Email: [email protected]