Dit was de week van de avondlockdown. Winkels, horeca, bioscopen, sportscholen en theaters om vijf uur dicht. Ongelofelijk zuur voor de ondernemers die het treft. Dit scenario hadden ze juist willen voorkomen. Keer op keer vroeg werkgeversorganisatie VNO-NCW, al ruim voor de zomer, om een plan. Maar alle zorgen werden stelselmatig weggewoven. Niks aan de hand. Ome Hugo had alles onder controle.

Niet dus. En nu is de polder narrig. Vakbonden en werkgevers hebben er zwaar de pest in. In de zaterdagkrant schreven collega Leon Brandsema en ik er een groot verhaal over:

In deze nieuwsbrief ga ik vooral in op de inflatie. Nederland en de rest van Europa krijgen ongekende prijsstijgingen te verwerken. Dat is slecht voor het humeur van de consument. Aan de pomp en via de gasrekening merken we dat het leven plots een stuk duurder is geworden. Maar blijft dit wel beperkt tot de energieprijzen? Koopkrachtplaatjes kunnen in de prullenbak en centrale bankiers staan voor een lastig besluit.

Ik vind het leuk als je reageert op de nieuwsbrief. Reclame maken wordt ook zeer op prijs gesteld. Stuur de nieuwsbrief gerust door naar familie, vrienden of collega's.

Veel leesplezier - en een fijne Sinterklaas!

In quarantaine

En toen zat ik met mijn gezin in quarantaine. Mijn zoon testte eerst nog negatief op de zelftest. Maar zijn gesnotter en gehoest bleek volgens de GGD wel degelijk corona. Dit hadden we anderhalf jaar lang weten te omzeilen, maar nu moeten we - net als velen voor ons - onszelf in huis opsluiten. Vooralsnog is niemand anders ziek geworden, hoe besmettelijk corona ook schijnt te zijn.

Je weet dat je dit een keer gaat overkomen. We hoopten dat de timing een beetje handig zou zijn. Voor mij was dat wel zo. Er stonden geen grote interviews op de planning. Ik had net een paar tv-opnames achter de rug. De agenda was de tot de kerst overzichtelijk.

Maar voor de kinderen kon de timing niet beroerder. Ze waren zo druk geweest met hun surprises voor een klasgenoot. En dan is mijn dochter ook nog jarig binnenkort. Met Sinterklaas én op haar 12e verjaardag verplicht binnenzitten is geen leuk vooruitzicht. (Ik schreef er deze column over afgelopen week.)

Ineens moet je je verdiepen in de wirwar van regeltjes. Mijn zoon moet zeven dagen in quarantaine vanaf het moment van klachten. Dat is zaterdag. Deze zaterdag zou hij dus uit quarantaine mogen, mits hij 24 uur zonder klachten is. Dat is helaas nog niet zo. Kinderen met wie hij vanaf twee dagen voor zijn klachten gespeeld heeft, worden aangemerkt als 'nauw contact'. Behalve in de klas, het geldt alleen voor contacten buiten school.

Wij mogen als gevaccineerden vijf dagen na zijn test ook een test doen. Is die negatief, dan mogen we uit quarantaine. Is die positief, dan begint de quarantaine-teller opnieuw te lopen. Ben benieuwd wat de test van vandaag oplevert. Onze dochter is zuur, want voor ongevaccineerde huisgenoten gelden de strengste regels. Als haar broertje klachtenvrij is, mag zij na vijf dagen een test doen. Haar quarantaine duurt dus het langst. En als een van haar ouders positief blijkt te zijn, begint het tellen opnieuw. De hoop was dat zij zonder klachten toch positief zou zijn (a-symptomatisch), want dan mag je vijf dagen na je positieve test uit quarantaine. Een test deze week bleek negatief.

Ben je er nog?

Zo zitten we de hele tijd te rekenen. Het is wel een goede oefening in het onthouden van GGD-regeltjes.

Alles wordt duurder

Hou mensen een microfoon onder hun neus en ze zullen geheid klagen over stijgende prijzen. In de beleving van de man/vrouw in de straat wordt alles altijd duurder. Vaak is dat gevoel, maar nu is het echt waar. De Nederlandse inflatie was in november 5,6%, een record sinds 1982. Het is duidelijk dat er iets bijzonders aan de hand is.

Eerder al verwees Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank, naar de jaren zeventig. Dat is het angstscenario, dat de hoge prijsstijgingen toch niet zo tijdelijk zijn en zich verankeren in de prijsverwachtingen van beleggers en consumenten. Als vakbonden de inflatie gecompenseerd willen zien in loonstijgingen, dan is dit de opmaat voor een loon-prijsspiraal.

Knot alweer een paar maanden geleden:

De grote boosdoener zijn de energiekosten. Olie en gas zijn extreem veel duurder geworden, in Nederland was energie in november meer dan 40% duurder dan een jaar eerder. Dat heeft te maken met de snelle herstart van de economie. Algemeen wordt verwacht dat deze effecten grotendeels tijdelijk zijn en dat de energieprijzen ergens volgend jaar wel weer gaan dalen.

Twee dingen zijn cruciaal: gaan ondernemers de hoge kosten doorberekenen aan de consument, waardoor meer prijzen dan alleen die van energie gaan stijgen? En vertalen vakbonden dit in steviger looneisen? Nu al eist de FNV een automatische prijscompensatie, een ouderwets instrument waarbij de cao-lonen automatisch meestijgen met de inflatie. Ik moet nog maar zien of werkgevers daarmee instemmen. Maar de druk van vakbonden voor hogere lonen zal flink toenemen. Kijk maar eens wat er met de reële lonen gebeurt, de cao-loonstijging minus de prijsstijging:

Uit een prognose van ING blijkt deze week dat het allemaal wel zal meevallen. De bankeconomen van ING verwachten dat het met een sisser afloopt. Volgend jaar zou de inflatie omlaag gaan en daarmee keren de gunstiger koopkrachtplaatjes ook weer terug. Laten we hopen dat dat zo is.

Maar zeker is het allerminst. Economen van ABN Amro wijzen juist op minder vrolijke scenario's:

Alles wordt duurder (2)

Heeft het demissionaire kabinet in zijn plannen voorzien dat de prijzen zo door het dak zouden gaan? Ehm... nee. Op Prinsjesdag (iets meer dan twee maanden geleden) werd nog voorspeld dat de inflatie dit jaar 1,9% zou zijn - en volgend jaar 1,8%. Daarop zijn de begrotingen gebaseerd en de koopkrachtplaatjes. Die waren al niet erg riant: +0,8% dit jaar en +0,1% volgend jaar.

Gaat het Centraal Planbureau (CPB) nu zijn voorspelling aanpassen? Nee, dat is niet het plan. Tot vorig jaar presenteerde het CPB nog een raming in december (naast die in maart, juni en september). Maar daar is een streep doorgezet. In zijn column deze week schreef CPB-directeur Pieter Hasekamp daarover:

Geen nieuw beleid, dus ook geen behoefte aan nieuwe ramingen. Klinkt logisch toch? Behalve dat de Tweede Kamer natuurlijk aanslaat op de recente inflatiecijfers. De roep om koopkrachtreparatie is luid. Daarbij trekt het parlement zich niks aan van formele beleidsmomenten en dus ook niet van de momenten waarop het CPB met officiële voorspellingen komt. Zonder de prognose kan iedereen dus roepen wat ie wil.

Omdat de echte raming ontbreekt, benut Hasekamp zijn column om zijn ramingen bij te stellen. Dat is een unicum. Normaal doet het CPB altijd ontzettend geheimzinnig over bijgestelde verwachtingen. Alleen op die vier vooraf bepaalde momenten in het jaar zegt het CPB er iets over. Nu schudt de CPB-baas nieuwe cijfertjes uit zijn mouw. Over de hoge inflatie afgezet tegen de bescheiden raming schrijft hij:

Toch nog een nieuwe raming: de inflatie komt dit jaar uit op 2,7%. Dat is ook wat bankeconomen van ING en ABN Amro zeggen. Dat klinkt al veel minder dramatisch dan dat maand-cijfer van 5,6%, zo sust de CPB-directeur. Nu verwacht ook helemaal niemand dat we een jaar lang een inflatie boven de 5% hebben. De zorg is natuurlijk vooral dat de inflatie langdurig ruim boven de 2% blijft en de lonen daarbij achterblijven. Dat kost koopkracht.

Hasekamp bevestigt hier ook nog eens dat de koopkracht dit jaar slechter uitpakt dan de geraamde +0,8%. Maar we moeten niet zeuren, schrijft hij:

Geen paniek, zo is zijn boodschap. Dat er nu bijzondere dingen gebeuren in de economie, is geen reden om alle eerdere verwachtingen overboord te gooien:

Alles wordt duurder (3)

Weet je wie zich wel lam geschrokken is? Klaas Knot van De Nederlandsche Bank (DNB) en al zijn andere bestuursleden van de Europese Centrale Bank (ECB). Zoals ik hierboven al schreef, waarschuwt Knot al een tijdje dat de hoge inflatie wel eens minder tijdelijk zou kunnen zijn. Dat betekent dat consumenten zich schrap moeten zetten voor veel meer stijgende prijzen dan alleen van benzine en gas.

De ECB probeert al jaren de inflatie naar de 2% te krijgen, conform haar doelstelling. Maar dat lukt maar steeds niet. En nu schiet die inflatie ineens door het dak: 4,9% in de eurozone in de maand november. Dat was ook weer niet de bedoeling.

Natuurlijk proberen die centrale bankiers door het energie-effect heen te kijken. Maar als ze dat doen, dan zijn de vergoelijkende woorden van de CPB-baas niet aan hen besteed. Want als Knot naar de kerninflatie kijkt, de inflatie zonder de wispelturige prijzen van energie, voeding, alcohol en tabak, dan ziet hij dit:

De kerninflatie bedroeg in november 2,6% in de eurozone, een forse sprong vergeleken met de zomermaanden. Dure energie is dus niet het enige verhaal, zoveel is wel duidelijk.

En dus staat de ECB half december, als er weer een rentevergadering is, voor een lastige vraag: wordt de monetaire stimulans afgebouwd of niet? De centrale bank koopt iedere maand nog ongeveer €60 miljard aan obligaties op in het kader van het corona-programma en €20 miljard in het kader van het al jaren lopende algemene programma om de inflatie omhoog te krijgen.

De pandemie leek ten einde, totdat tal van landen weer in de problemen kwamen en er een nieuwe variant opdook. Wat te doen met dat pandemie-programma? De inflatie is eindelijk dik boven de 2% uitgekomen. Wat te doen met dat algemene programma? De ECB moet chocola maken van deze botsende signalen. Ongetwijfeld denkt Knot dat hij met de hoge inflatie een goed argument in handen heeft om de geldkraan eindelijk te gaan dichtdraaien. Maar inmiddels is na een informele ECB-bijeenkomst afgelopen woensdag uitgelekt dat veel bestuurders deze lastige beslissing liever nog een tijdje uitstellen.

Zuid/Noord-Europa klem

Kijkend naar de inflatie is er geen reden meer om massaal obligaties te blijven opkopen. Het corona-programma zou sowieso in maart stoppen, zo had de ECB eerder aangegeven. Dan ligt het in de rede dat zowel die €60 miljard als die €20 miljard worden afgebouwd. En na het stilzetten van de opkoopprogramma's is het dan tijd om de rente te verhogen, mogelijk al in 2023.

Formeel kijken centrale bankiers alleen naar de inflatie. Maar hun beslissingen zijn niet zonder politieke gevolgen. En duidelijk is dat die meegewogen worden. Welk dilemma ligt dan voor?

Het is simpel. Zuid-Europese landen met torenhoge staatsschulden hebben belang bij: 1) lage rentes en opgekochte staatsleningen, dat maakt het financieren van hun schuld gemakkelijk en 2) hoge inflatie, want dat 'infleert' hun staatsschuld weg. Hé, dat is precies de situatie waarin we nu zitten.

Noord-Europese landen hebben de omgekeerde belangen. Spaarzame volkjes, zoals de Nederlands, willen dat de rente stijgt. Dat is goed voor pensioenfondsen en voor de spaarbankboekjes. Problemen om de staatsschuld te financieren zijn er niet. Aan inflatie hebben ze een hekel. Om daar te komen moet de ECB dus de geldkraan dichtdraaien, dan lopen de lange rentes op. Daarna kan de formele rentestand omhoog, waardoor spaarrentes zich weer kunnen herstellen.

Durft de ECB dit aan? Want oplopende rentes en dalende inflatie kunnen Zuid-Europese regeringen in de problemen brengen. De Italiaanse staatsschuld van 154,4% van het bbp (ter vergelijk: Nederland zit op 57,5%) is alleen maar houdbaar als de rentes zo krankzinnig laag blijven. Tja, als geld zelfs voor de Grieken, Italianen, Spanjaarden en Portugezen bijna gratis is, dan is er geen vuiltje aan de lucht.

Omdat Europa op geen enkele manier werk heeft gemaakt van het terugdringen van extreme staatsschulden heeft de politiek de centrale bank in de tang. Knot en andere 'haviken' kunnen hoog en laag springen met inhoudelijke argumenten, ik zie het niet gebeuren dat de ECB die zwakke eurolanden in de problemen gaat brengen.

Sterkte Klaas Knot, op 16 december met de collega's van de ECB.

Song of the day - Inflatie door het dak

Podcast

Ondernemers en kabinet botsen steeds vaker over het coronabeleid. „In het begin van de crisis sloegen de polder en het kabinet de handen ineen, van die eensgezindheid is geen sprake meer. Het kabinet is vooral bezig met kortetermijnoplossingen.” Ondernemers zijn vooral bang dat ze volgend jaar weer in deze misère zitten. In een nieuwe aflevering van de podcast ‘Kwestie van Centen’ bespreekt ik samen met collega Herman Stam wat het gevoel onder ondernemers is nu de coronacrisis voortduurt en wat er schort aan de huidige werkwijze van het kabinet. Luister hier de nieuwste aflevering van onze podcast. Ook op Spotify en iTunes.

Wil je mij als spreker?

Wil je mij boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail naar [email protected]. Of zoek contact met Sprekershuys, lees hier mijn profiel.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/