- Achter de cijfers
- Posts
- Achter de cijfers - Editie #139: over de lockdown die je wist dat zou komen, wegzakkend sentiment onder consumenten en Nederland doorsluisland
Achter de cijfers - Editie #139: over de lockdown die je wist dat zou komen, wegzakkend sentiment onder consumenten en Nederland doorsluisland
Na de intelligente lockdown, de gedeeltelijke lockdown en de zware lockdown hebben we nu ook de avondlockdown. We sukkelen voort van coronabeperking naar coronabeperking. Hadden we dat echt niet kunnen voorzien? In de zorgeloze zomer werd er door sommigen bij Hugo de Jonge al aan de bel getrokken. Is daar iets mee gedaan? Ik ben bang van niet. En zo moeten we ook deze teleurstelling weer wegslikken.
In deze nieuwsbrief ga ik naast corona ook in op de aanpak van belastingontwijking. Wist je dat wij als Nederland weer eens voorop lopen? Ook een blik op het economisch sentiment in Nederland.
Reacties zijn meer dan welkom! Vind je deze nieuwsbrief de moeite waard, laat dat dan weten aan vrienden, collega's en familie.
Veel leesplezier!
Corona
Ik heb erg genoten van de afgelopen maanden. Met twee vaccinaties in de arm ben ik deze zomer weer in het buitenland op vakantie geweest, vorig jaar hielden we het bij het Lauwersmeer en de Veluwe. Na de zomer werd het snel weer als vanouds. Dat was even wennen, maar op een gegeven moment ging de knop op. Uit eten, naar de kroeg, in een overvolle tram zitten, handen geven, dierbare familieleden begroeten met een kus en een knuffel. Man, wat had ik dat allemaal gemist. Na anderhalf jaar corona hadden we ons uit de crisis geprikt!
Een jaar geleden had ik nog met verbazing toegekeken hoe veel mensen dachten dat het over was. Die periode van juni tot september vorig jaar vond ik nogal surrealistisch. Hoe kon je nu denken dat het voorbij was? Dat bleek ook niet zo te zijn. Ik zag mijn gelijk bevestigd. Ik was terecht voorzichtig gebleven, terecht in Nederland op vakantie gegaan, terecht afstand gehouden. Dat gevoel had ik deze zomer helemaal niet. Die prik had in mijn optiek alles veranderd.
De teleurstelling is des te groter dat we nu weer terug bij af lijken te zijn. Niet echt terug bij af natuurlijk, want die prikken doen wel degelijk wat. Bij deze besmettingsgraad hadden we zonder vaccinaties de code zwart al meer dan bereikt. Maar toch terug bij af omdat het kabinet nu toch weer moet grijpen naar maatregelen die we achter ons hadden gelaten. Dachten we.
Het klinkt flauw om dit alles de premier, de ministers en het OMT te verwijten. Zij kunnen immers ook niet alles weten. Met 'dansen met Jansen' is deze zomer een oerstomme fout gemaakt. Maar dat we ons de crisis uitprikten was een logische gedachte.
En toch... Werkgeversclub VNO-NCW heeft al veel eerder tegen VWS gezegd: kom nou met scenario's voor het najaar en de winter. De vraag was simpel: hoe kunnen we een nieuwe lockdown voorkomen? Die vraag werd gesteld op een moment dat wij de 'bevrijding' vierden, dus ruim voordat het werkelijk actueel werd.
VNO heeft toen met minister Hugo de Jonge gesproken, maar het was duidelijk dat het ministerie er weinig oren naar had. En dat is een herkenbaar patroon - en daarom is het dus niet flauw om kritisch te zijn op kabinet (en OMT). Want opnieuw is er niet met scenario's gewerkt. Dat het basisscenario 'bevrijding door vaccinatie' was, is logisch. Het lag op dat moment voor de hand dat we de grootste ellende achter ons konden laten doordat de meeste mensen ingeënt werden. Maar wat nu als het anders zou lopen?
Ik schreef er in juli al een column over, waarin ik ook mijmerde over het einde van de coronacrisis:
"Ondertussen hoop ik dat onze beleidsmakers zich niet als struisvogels gedragen. Dat zij hun les van vorig jaar hebben geleerd. Want corona blijft ook voor de rest van het jaar nog tal van vragen oproepen. Want hoe gaan we het virus te lijf als er in het najaar toch weer uitbraken zijn?
Bijvoorbeeld lokaal onder niet-gevaccineerden, maar misschien ook nationaal als er een venijniger variant opduikt? Welke GGD-capaciteit blijft er paraat voor test en bron- en contactonderzoek? Trekt het kabinet weer alle middelen uit de kast bij een verslechtering van de situatie of wordt er voortaan een andere afweging gemaakt tussen gezondheid en sociale en economische gevolgen?"
Het kabinet leek maar gericht op één ding: zo snel mogelijk versoepelen. En daarna zien we wel weer. Zo hobbelt de politie van incident naar incident en worden er alleen op heel korte termijn maatregelen getroffen. Dat bleek tijdens de persconferentie van vrijdagavond ook weer. Ruimte voor een langetermijnblik was er totaal niet. Te druk met het hier en nu. En zo rommelen we maar door.
Nederland gidsland
Nederland loopt weer eens voorop. Waarmee? Waarmee niet, zou je beter kunnen vragen. Als je het demissionair premier Mark Rutte moet geloven lopen we zelfs met ons klimaatbeleid voorop. Alleen jammer de cijfers hem steeds tegenspreken. Maar goed, we schijnen dus op meer fronten voorop te lopen. Deze week was de trotse bewindspersoon: staatssecretaris Hans Vijlbrief van Financiën. Hij is reuzeblij met het beleid van dit kabinet om belastingontwijking terug te dringen. Daar kunnen ze in het buitenland nog een puntje aan zuigen. Dit is geen cynisme mijnerzijds, het is wat Vijlbrief zelf zegt:
"Met de recent ingevoerde bronbelasting op rente, royalty’s en de nog te implementeren uitbreiding naar dividenden naar laag belastende jurisdicties loopt Nederland internationaal voorop."
Tot voor kort konden brievenbusfirma's onbelast grote stromen rentes en royalty's naar andere landen laten stromen. Nederland krijgt daarvoor al jarenlang internationale kritiek. Sinds de kredietcrisis in 2008 staat de aanpak van belastingontwijking hoog op de G20-agenda en keer op keer ligt Nederland onder vuur. Vijlbrief is er trots op dat dit kabinet per 1 januari 2021 (toch al zo'n dertien jaar later) die rentes en royalties gaat belasten, tenminste als die naar 21 belastingparadijzen worden gesluisd.
Kun je zeggen dat je internationaal voorop loopt als je deze achterstand na zoveel jaar enigszins inloopt? Als je je eindelijk iets aantrekt van de forse kritiek op het feit dat Nederland andere landen belastinginkomsten ontneemt, naar schatting zo'n €25 miljard? Ik vind het een gewaagde stelling van de staatssecretaris. Zeker ook omdat hij dit aan de Tweede Kamer schrijft in reactie op een ambtelijk rapport waarin de stand van zaken op een rij wordt gezet en waarin vooral wordt gesteld dat Nederland nog altijd een belangrijke rol speelt als spil in internationale belastingontwijking:
"Hoewel het Nederlandse aandeel in de wereldwijde Directe Buitenlandse Investeringen in het eerste kwartaal van 2021 licht is gedaald, is het nog te vroeg om te concluderen dat er sprake is van een trendbreuk. (....) Hoewel de cijfers zeker incompleet zijn te noemen, geven ze geen grond voor de verwachting dat doorstroomactiviteiten via Nederland op een structureel neerwaarts pad zijn beland."
De Nederlandse infrastructuur van fiscalisten en juristen aan de Zuidas zorgt ervoor dat er nog altijd een bloeiende adviespraktijk is die bedrijven helpt met 'belastingoptimalisatie'. Die rol is echt niet zomaar uitgespeeld, nu er eindelijk door de politiek wordt opgetreden. Daar komt bij dat de ingreep nog beperkt is. Alleen naar die 21 belastingparadijzen kan er niet meer onbelast geld worden doorgesluisd.
De kans is groot dat financiële routes zullen worden verlegd, stelt SOMO, Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen. Als een land een formeel tarief van 9% of lager heeft, wordt het als belastingparadijs gezien. Maar is het formele tarief hoger, dan staat dat land niet op de lijst van 21 belastingparadijzen. Dan nog kan het voorkomen dat het effectieve tarief in de praktijk lager is:
"Een voorbeeld van een land met een dergelijk speciaal belastingregime is Mauritius, dat een verlaagde winstbelasting toekent aan bepaalde bedrijven. Het land kwam recent nog wereldwijd in de aandacht als belastingparadijs door de Mauritius Leaks. Mauritius kent het zogenaamde “Global Business License partial exemption regime”: bedrijven die zich aanmelden voor dit regime kunnen een reductie van 80% op het winstbelastingtarief krijgen op verschillende vormen van inkomen, bijvoorbeeld op uit Nederland afkomstige rente-inkomsten. Aangezien Mauritius een algemeen winstbelastingtarief van 15% kent, valt het land buiten de huidige definitie van laagbelastende jurisdicties."
Minder vertrouwen
Welke invloed heeft de oplaaiende coronacrisis op het vertrouwen van ondernemers en consumenten? Vooralsnog lijkt de gemiddelde Nederlanders er meer van onder de indruk dat de meeste ondernemers. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) meet elke maand het vertrouwen van consumenten en van de industrie en stelt elk kwartaal een vertrouwensindex van ondernemend Nederland samen.
Opvallend genoeg blijft het bedrijfsleven er nog in geloven. Zowel de industrie die meer internationaal opereert - en toch last heeft van gestegen grondstofprijzen en tekorten op de wereldmarkt - als de ondernemers in de volle breedte. Deze indices zeggen iets over de situatie nu én over de vooruitzichten. Vooral het bedrijfsleven zal inschatten of dit een gunstige tijd is voor investeringen en verder vooruitkijken dan de persconferentie van deze week
Nederlandse consumenten laten zich duidelijk meer beïnvloeden door de coronasituatie. Niet gek ook, want onder de ondernemers heeft maar een deel met beperkingen te maken, terwijl consumenten allemaal op de een of andere manier geconfronteerd worden met de strengere regels. Dat beïnvloedt het gemoed en maakt consumenten mogelijk voorzichtiger bij hun (grote) uitgaven.
ABN Amro-econoom Jan-Paul van de Kerke ziet drie redenen voor het tanende vertrouwen van consumenten. Ten eerste komt dit door het eerdere optimisme afvlakt. Na de laatste lockdown zijn mensen massaal gevaccineerd en werden beperkingen losgelaten. Daardoor schoot het vertrouwen omhoog. Een correctie ligt voor de hand, aldus Van de Kerke. Dat wordt ten tweede versterkt door de coronamaatregelen die onlangs zijn genomen. Die waren weliswaar beperkt, maar iedereen voelde meteen al aan dat de coronacrisis weer terug is.
Premier Mark Rutte en coronaminister Hugo de Jonge zeiden eerder in de week dan wel dat we ons niet aan de maatregelen houden, die hebben wel degelijk impact gehad. Dat is te zien in de pintransacties die de banken nauwgezet in de gaten houden. De beperkte beperkingen hadden voor de horeca en de culturele sector meteen effect:
Dan is er nóg een reden waarom consumenten wat chagrijniger zijn over de economie. En dat betreft kun eigen portemonnee, aldus ABN Amro:
"Ten derde zal de toegenomen inflatie zijn weerslag hebben op het humeur van de consumenten. Dit schept onzekerheid over de toekomstige koopkracht. Zowel de koopbereidheid als de deelindicator ‘gunstige tijd voor grote aankopen’ deelden in de malaise en namen af."
Opvallend genoeg is de trend bij onze oosterburen anders. Daar raakt ook het bedrijfsleven steeds verder in mineur. Wellicht is daar de impact van de verstoringen in de wereldhandel groter en moet dat effect bij ons nog doorsijpelen? De IFO-vertrouwensindex voor het bedrijfsleven staat alweer een paar maanden onder druk in Duitsland:
ING-econoom Carsten Brzeski wijst op de fricties in de leveranties, de stijgende grondstofprijzen en de toenemende coronaproblemen. Hij hint er zelfs op dat de Duitse economie weer zou kunnen gaan afkoelen:
"Het risico van stagnatie of zelfs een recessie van de Duitse economie rond de jaarwisseling is duidelijk toegenomen."
Song of the week - Oh oh corona, daar gaan we weer
Podcast
Ondanks de enorme personeelstekorten blijft het lastig om mensen die langdurig werkloos zijn aan het werk te krijgen. Hoe kan het dat deze groep structureel niet aan de bak komt en wat kunnen gemeenten doen om deze mensen toch aan een baan te helpen? En mag de maatschappij een prestatie eisen in ruil voor bijstand? Dat bespreken DFT-chef Herman Stam en ik in een nieuwe aflevering van de podcast ‘Kwestie van Centen’. Ook op Spotify en iTunes.
Wil je mij als spreker?
Wil je mij boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail naar [email protected]. Of zoek contact met Sprekershuys, lees hier mijn profiel.
Website: https://martinvisser.info/
Reply