• Achter de cijfers
  • Posts
  • Achter de cijfers - Editie #118: over de eindeloze lockdown, kansloze exit-plannen en steun voor ondernemers

Achter de cijfers - Editie #118: over de eindeloze lockdown, kansloze exit-plannen en steun voor ondernemers

February 20, 2021

Na een lekkere winterweek krijgen we nu al een voorproefje van de lente. Heerlijk. Ondertussen worstelen we nog steeds met corona. Aan alles merk je dat de motivatie op begint te raken. Hoelang blijven we nog binnen omdat er een derde golf dreigt?

In de nieuwsbrief deze week toch weer vooral aandacht voor corona. Niet dat er niks anders gebeurt, maar deze verhalen beheersten mijn week. Hopelijk is het verhelderend, leidt het tot nieuwe inzichten.

Ondanks alle somberte over corona toch veel leesplezier gewenst! Reacties en likes zijn zeer welkom. Vind je deze nieuwsbrief de moeite waard, beveel 'm dan aan bij collega's, familie en vrienden.

Corona

Ik merk dat ik obstinaat begin te worden. De lockdown duurt gewoon te lang. Het lijkt eindeloos. Week na week blijven zorgminister Hugo de Jonge en premier Mark Rutte somberen. We zien besmettingscijfers dalen, maar moeten de grafiekjes geloven waaruit een onvermijdelijke derde golf zou blijken. Ik vind dat steeds moeilijker.

En als corona dan nog zo lang onder ons blijft, is er dan een plan om de komende maanden (de rest van het jaar?) met corona te leven? Of denken Rutte en De Jonge ons zoet te kunnen houden met minimale versoepelingen om de paar weken? Ik heb er tabak van, en ik merk dat velen dat hebben. Eerder dacht ik nog: het is wat het is. Maar die fase ben ik voorbij.

Deze week schreef ik een huiselijke column over de impact van dit voortslepende gedoe. Hoe we thuis bespraken wat we met de voorjaarsvakantie gaan doen bijvoorbeeld. 'Niet weer wandelen', is een zin die inmiddels in het standaard-repertoire van mijn zoontje zit. Zo zal het aan veel keukentafels gaan. Hoe houden we dit vol en hoe houden we dit gezellig?

Met het mooie weer in aantocht zullen de knellende regels steeds moeilijker handhaafbaar zijn. Werkgeversvoorzitter Ingrid Thijssen zei al: gooi op 2 maart de terrassen open, want we gaan toch allemaal buiten zitten. Prompt zei De Jonge njet. Kan niet, mag niet. Je zult zien: we gaan zometeen toch massaal naar buiten. En dat prekerige toontje van Rutte zal daar niets aan veranderen.

Interessant is de analyse die Maarten Keulemans hier in de Volkskrant over schreef. Alleen al de kop was prikkelend: 'De bescherming tegen corona begint de trekjes van een gevangenis te krijgen':

"Dus smelt het begrip voor het kabinetsbeleid als het laatste restje sneeuw voor de zon. Het aantal Nederlanders dat wil versoepelen, verdubbelde de afgelopen weken, van 21 naar 45 procent, volgens cijfers die I&O Research woensdag bekendmaakte. En bij het RIVM signaleerde men vorige maand al dat steeds minder mensen vinden dat het kabinet alle verschillende belangen goed afweegt."

Toevallig had ik deze week een paar keer een goede reden om op de redactie te mogen werken. Wat een verademing. Het overleg ging soepeler, de kletspraatjes waren heerlijk. Even samen lachen en samen klagen. Hoe kun je een sociaal dier, dat de mens nu eenmaal is, nou zolang opsluiten? Met 'even volhouden' komen we er echt niet meer.

Testsamenleving

Eind vorig jaar lanceerde werkgeversorganisatie VNO-NCW een plan voor een testsamenleving. De redenering is simpel: als corona nog lang onder ons is, zullen we voorlopig moeten leren leven met dat virus. Wat premier Mark Rutte eufemistisch het 'nieuwe normaal' noemde. Gewoon maar roepen dat we moeten wennen aan dat nieuwe normaal, is niet genoeg. Die manier om met corona te leven moet je zelf vormgeven.

Vaccineren is de eindoplossing, maar wat doen we in de tussentijd? Zeker als die tussentijd nog zeker maanden gaat duren. Testen is dan de oplossing. En VNO-NCW legde in november dat plan op tafel uit frustratie. Het ging allemaal niet snel genoeg, zo vond het bedrijfsleven. De relatie tussen VNO en VWS, het ministerie van Hugo de Jonge, was niet goed. Nu lijken ze beter samen op te trekken.

De bedoeling is dat er in april 400.000 sneltests per dag beschikbaar zijn voor andere doeleinden dan het opsporen van corona. Die tests zijn inzetbaar om de samenleving weer te kunnen openen. VNO-voorzitter Ingrid Thijssen legde uit hoe een negatief testbewijs toegang kan geven tot café, winkel, kantoor of theater.

Maar minister De Jonge kwam al snel met een domper op de feestvreugde. Hij ziet de potentie van massaal testen ook. Alleen zet hij die veel beperkter in. Hij heeft vrijdag een presentatie gegeven over dat testbewijs in het crisisoverleg van alle betrokken ministers. En daarin zet hij in op drie beperkte branches: cultuur, sport en evenementen:

„Evenementen, de culturele sector en sportwedstrijden zijn de meest logische sectoren waar je aan de slag zou willen met toegangstesten. Cultuur, evenementen en sport zijn nu eenmaal kleiner en veiliger te organiseren. Ook voor de detailhandel kun je, los van testen, eerder dingen mogelijk maken. Bij de opening van de horeca krijg je een enorme toename van contactmomenten en dus van besmettingen. Daarmee verdwijnt alle ruimte.”

Kun je dan nog zeggen dat De Jonge meegaat in de gedachte van de testsamenleving? Mwah. Zijn plan voorziet niet in de heropening van 'de' economie of 'de' samenleving. Wat hem betreft kunnen we straks eerder naar een concert of dance-event dan naar de kroeg. Want een concertzaal is een gecontroleerde omgeving, terwijl de horeca als sector te groot is en tot te veel vervoersbewegingen leidt. Ik snap zijn redenering, maar een uitweg uit deze eindeloze lockdown is het niet.

(Lees de reacties van horeca en detailhandel hier. De brancheorganisaties zijn ziedend over De Jonges strategie.)

Herstel NL

Maar kan het dan niet nóg eenvoudiger? Vergeet massaal testen, vergeet al helemaal die eindeloze lockdown. Gooi alles open op 1 maart. Echt alles. En alles mag dan ook weer: handen schudden, knuffelen, dicht op elkaar staan, mensenmassa's, het oude normaal zeg maar. Alleen de kwestbare mensen, die een hoog risico lopen, moeten zich afzonderen van deze wereld.

Het is het plan waar Herstel NL al een tijd voor pleit. Deze week kreeg dat plan een publicitair opkontje doordat deze club van economen, artsen en onderzoekers een publiekscampagne is begonnen. Aan Herstel NL zijn onder meer Rabo-directeur Barbara Baarsma en oud-directeur van het Centraal Planbureau Coen Teulings verbonden. Penvoerder is Robin Fransman, chef Financiële Sector van de Argumentenfabriek, en vanaf dag één fervente twitteraar over de corona-aanpak. Hij schreef een lange reeks artikelen 'Rekenen aan corona' voor economenblad ESB.

Hun idee werd deze week 'een plan', maar in wezen is het idee nog altijd een scheiding van kwetsbaren en niet-kwetsbaren. Niet dat we 4 miljoen ouderen moeten opsluiten, zoals wel wordt gesuggereerd, maar wel dat je de maatschappij verdeelt in 'veilige zones' en in gewone zones van het oude normaal. Dat betekent bijvoorbeeld speciale uren of dagen waarop kwetsbaren boodschappen kunnen doen en uit eten kunnen. Herstel NL wil kwetsbaren niet opsluiten maar in hun veilige zones juist meer veiligheid bieden dan nu:

"Voorbeelden: De bioscoop werkt met speciale veilige zone dagen (bijvoorbeeld drie dagen per week, zeg maandag, woensdag en vrijdag), afgewisseld met reguliere dagen (bijvoorbeeld de andere 4 dagen). Tijdens veilige dagen geldt een veilige-zone regime: afstand tussen de bezoekers, mondkapjes verplicht, strikte handhaving, etc."

Ze zijn zeer tegen massaal testen, want het virus moet rondwaren zodat groepsimmuniteit wordt opgebouwd:

"Op korte termijn leveren de besmettingen onder jongeren een risico op voor vatbaren, omdat jongeren de besmetting kunnen overdragen. Op termijn van enkele maanden leveren ze juist een bijdrage aan het bedwingen van de crisis, door hogere immuniteit."

Het grootste bezwaar dat steeds dit plan wordt geuit is de uitvoerbaarheid. Daar kwam ook Teulings deze week bij Op1 niet uit. Hij maakt zich - terecht - grote zorgen om leerlingen en studenten. Hij wees er nog maar eens op dat universiteiten al een jaar dicht zijn en dat je daar bijna niemand over hoort. De schade van onderwijsachterstanden is enorm. En daar heeft hij gewoon een punt. Maar is dit een alternatief?

Ik blijf zitten met de volgende punten:

  • Hoe voorkom je dat kwetsbaren in contact komen niet niet-kwetsbaren? Jongeren hebben ouders en grootouders. Ga je die maandenlang (of langer) van elkaar scheiden?

  • Wat doe je met al die actieve kwetsbaren (60-plussers, maar ook 50'ers met overgewicht of mensen met aandoeningen)? Stop je echt al die buschauffeurs, juffen etc etc in de Ziektewet? Serieus?

  • Hoe weet je zo zeker dat de sterftekansen zo laag zijn als door Herstel NL wordt beweerd? Van meet af aan schermen deze mensen met sterftecijfers, maar wat weten we daar precies van als strenge maatregelen en lockdowns die cijfers enorm hebben beïnvloed? Hoezo is corona niet veel ernstiger dan een heftige griepgolf?

  • Hoe richt je praktisch de samenleving in als je die in feite in tweeën knipt?

  • Hoe zeker ben je ervan dat het laten rondwaren van het virus onder de niet-kwetsbaren geen risico's met zich meebrengt?

  • Liggen de ic's dan uiteindelijk niet vol met zogenaamde niet-kwetsbaren?

  • Hoe kun je groepsimmuniteit opbouwen als 4 miljoen mensen (wellicht nog meer) niet meedoen hieraan?

In politiek Den Haag krijgt deze club van meet af aan geen poot aan de grond. Er is een andere strategie gekozen. De zorgen over de economische en sociale schaden zijn zeer terecht. Je vraagt je inderdaad af of de eindeloos durende lockdown inmiddels niet tot andere afwegingen zou moeten leiden. Maar dit plan zal niet worden geaccepteerd door de politiek, is niet uitvoerbaar en gaat dus niet vliegen.

Steun

Ondernemers krijgen voor tientallen miljarden aan overheidssteun. Terecht. Maar zorgen zijn er nog steeds. Kosten worden voor een belangrijk deel gecompenseerd. Maar ondertussen teren de ondernemers in op hun vermogen. Dat zijn spaarpotjes, pensioenpotjes of studiepotjes voor de kinderen. Schulden aan de fiscus, de verhuurder of de leverancier stapelen op. Hoe levensvatbaar is dat mkb straks nog als de crisis voorbij is?

Het steunprogramma loopt tot 1 juli. Wat er daarna gebeurt, is onduidelijk. En wat er gebeurt met de schulden en de weggeslagen vermogens van ondernemers is onduidelijk. Des te opmerkelijker dat Mark Rutte in een campagne-advertentie daar zaterdag wel iets over schrijft:

"Als we de eindstreep van de strijd tegen het virus hebben gehaald, zal steun nog een tijdje nodig blijven. (...) We zullen de hulp aan ondernemers langer in stand moeten houden, zodat mensen niet gedwongen worden hun bedrijf te verkopen aan investeerders die levensvatbare bedrijven voor een prikkie over willen nemen. Ondernemers kunnen niet op volle kracht een herstart maken als ze nog jarenlang torenhoge schulden met zich meeslepen, of als ze al hun spaarpotten leeggeschud hebben. Ik wil nu geen concrete beloftes doen of bedragen noemen. Maar ik beloof wel dat als we bij de eindstreep zijn, ik samen met onder meer banken zal zoeken naar oplossingen. Want het laatste wat we willen is lege winkelstraten en dichtgetimmerde etalages. Zonder die ondernemers kunnen we als samenleving geen vliegende start maken."

Prachtige teksten. Geen concrete beloftes, want daar gaan we Rutte alleen maar aan houden. En daar heeft hij slechte herinneringen aan.

Als ik ondernemer was, zou ik willen weten wat ik nú kan verwachten. Niet van een lijsttrekker, maar van een premier. Het is prima (en logisch) dat de crisis een campagne-thema is. Maar ondernemers hebben nu zekerheden nodig. Grote kans dat het huidige demissionaire kabinet hier al over moet beslissen, omdat de formatie mogelijk lang gaat duren.

Dus: niet lijsttrekker Rutte moet vage beloften doen, maar premier Rutte moet een concreet plan op tafel leggen. We kunnen niet wachten met een herstelplan tot de verkiezingen voorbij zijn en dit onderwerp is geworden van een onderhandelingsspel tussen formerende partijen. Het moet in de komende weken duidelijk worden. Ondernemers moeten kunnen beslissen of ze op hun tandvlees de eindstreep gaan proberen te halen of dat ze er nu alsnog de brui aan geven. Dat kunnen ze alleen beoordelen als ze weten wat er na 1 juli gebeurt op steungebied en als er duidelijkheid komt over vermogens en schulden.

Song of the week - Wel/geen avondklok

Podcast

Een miljoen nieuwe woningen in tien jaar. Dat ambitieuze plan ligt op tafel in aanloop naar de verkiezingen. Is bouwen in het groen de oplossing voor de wooncrisis en worden huizen daardoor echt goedkoper? Dat bespreken Herman Stam en ik in een nieuwe aflevering van de podcast Kwestie van Centen. Ook op Spotify en iTunes.

Meer info

Mij inhuren als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail naar [email protected]

Reply

or to participate.