En? Kom je de lockdown nog goed door? Ik merk aan mezelf en aan mijn gezin dat het steeds zwaarder wordt. De eerste lockdown was in zekere zin nog een beetje spannend. We wisten nog weinig, we hadden het gevoel iets heel bijzonders mee te maken. Begrijp me goed, ook die eerste lockdown was niet leuk. Maar nu duurt het vooral heel erg lang. De urgentie is feitelijk dezelfde, maar voelt toch anders.

Vrijdagavond had ik ineens zo'n zin om naar ons vaste eetcafé te gaan. Op IJburg heb je Dok48, een gezellige tent om saté of biefstuk te eten. Niet duur en toch een leuk uitje in mijn buurt. De kinderen nemen altijd het goedverzorgde kindermenu. Wij kiezen voor een van de vlees- of visgerechten. Op vrijdagavond is dat een spontane manier om met elkaar de werk- en schoolweek af te sluiten. Ik neem er graag een Leffe bij. Of twee ;-)

Het kan niet. En al zo lang niet. Iedere dag fiets ik langs Dok48. De brommertjes staan in de zaak, wachtend tot in de avonduren de maaltijdbezorging begint. De zaak is bij de vorige lockdown in enkele dagen omgegooid van een eetcafé tot een bezorgservice. Hartstikke goed natuurlijk. Maar die beenham eet ik toch het liefst dáár. Met de vaste, vriendelijke bediening. We stappen dan op onze fietsen, kinderen hebben een rugtasje met papier en viltstiften mee. Gezellig kletsen en net even langer blijven hangen dan we vooraf van plan waren. Kinderijsje toe voor de kinderen, pa en ma nemen steevast de kaasplank.

Het is maar iets heel kleins. Er ontbreekt nog veel meer. Te veel om hier allemaal op te noemen. Ik hoop dan ook dat alle sombere voorspellingen over die derde golf van de Britse variant niet uitkomen. Dat de lockdown zijn vruchten afwerpt. En dat we ergens in dit voorjaar weer wat kunnen. Dat ouderen bezocht kunnen worden, dat jongeren weer feestjes kunnen vieren. Wij hebben deze week onze zomervakantie geboekt. We kijken gewoon vooruit en vertrouwen erop dat hier een einde aan komt.

De heropening van de basisscholen is alvast weer een klein lichtpuntje. Al vind ik het best heftig dat die gepaard gaat met nieuwe, strenge regels voor de kinderen. Dat mijn dochter in de gangen een mondkapje moet dragen is overkomelijk, maar staat voor mij toch symbool voor het feit dat we kinderen niet buiten deze coronacrisis hebben kunnen houden. De quarantaineregels zijn voor kinderen ook drastisch aangescherpt. Ondanks dat zet ik me ervoor in dat onze kinderen net zo onbezorgd met elkaar om blijven gaan als daarvoor. Ik weiger om ze schrik aan te praten.

Nou ja, dat was even mijn persoonlijke bespiegeling. De rest van deze nieuwsbrief gaat toch weer over corona. Over de komst van een gevaccineerden-economie, over de versoepelingen die ons zijn voorgespiegeld en over het herstel van de economie ná corona.

Veel leesplezier gewenst!

Vaccin=vrijheid

In november opperde zorgminister Hugo de Jonge dat gevaccineerden straks meer rechten kunnen krijgen dan niet-gevaccineerden. Dat zorgde meteen voor politieke ophef. Want leek dat niet op een verkapte vaccinatieplicht? De Jonge zwakte zijn uitspraken daags erna af. Het was allemaal een misverstand. Het tumult over de ongelijke behandeling van ingeënte en niet-ingeënte mensen was weer de kop ingedrukt.

Het is echter onvermijdelijk dat die discussie weer op tafel komt. Voor een groot verhaal over de exit-strategie van het kabinet, het plan voor de periode na de lockdown en voor het einde van de crisis, sprak ik hier verschillende experts over. Mij lijkt het voor de hand liggen dat de kwestie vanzelf zal opspelen. Mensen die gevaccineerd zijn, zullen zich afvragen waarom zij zich nog aan beperkingen moeten houden. En er zijn ongetwijfeld ondernemers en werkgevers die straks de boel willen opgooien voor gevaccineerden.

De vraag is alleen: moet je dat willen, zo'n gevaccineerden-economie?

Zorgeconoom Jochen Mierau zei er dit over:

Ik was nogal verrast deze week over het advies van de Gezondheidsraad deze week - en de rustige reacties daarop. De Gezondheidsraad stelt dat private partijen wel degelijk onderscheid mogen maken in toegang tot hun bedrijf of hun evenement. In het advies zijn de ethische en juridische voors en tegens gewogen.

Hiermee is het debat weer opengebroken. Wat de Gezondheidsraad betreft mogen ondernemers en werkgevers dus een vaccinatiebewijs vragen als toegangspas. Je kunt je voorstellen dat werkgevers alleen ingeënt personeel toelaat op kantoor of dat er een kroegbaas is die zijn tent alleen opent voor gevaccineerden. Een economisch belang (van die kroegbaas) of de zorgplicht (van die werkgever) zijn legitieme redenen om dit te doen, aldus de Gezondheidsraad. Als niet-gevaccineerden een negatieve coronatest kunnen tonen om naar binnen te mogen of als ze de activiteit ook online kunnen volgen, dan worden die mensen niet gediscrimineerd.

Nu is dit nog een theoretische oefening, maar zodra er veel meer mensen onder de 65 jaar zijn ingeënt wordt dit steeds actueler. Ik had eerlijk gezegd gedacht dat het vaccinatieprogramma een expliciet onderdeel zou vormen van het exit-plan van het kabinet. Maar in de nieuwe routekaart die dinsdag is gepresenteerd wordt de vaccinatiegraad niet meegenomen als signaalwaarde. Mij lijkt dat niet houdbaar. In de loop van de komende weken en maanden zal de mate waarin Nederlanders gevaccineerd zijn een onderdeel gaan vormen van de versoepelingsstrategie.

(Kijk hier de video die ik maakte over het advies van de Gezondheidsraad.)

Versoepelingen

De basisscholen gaan maandag weer open. Winkeliers mogen een afgifteloket openen voor online bestelde producten vanaf woensdag. Maar verder is er voorlopig weinig mogelijk. Voor het kabinet was dit een lastige afweging. Met het aflopen van de lockdown op 9 februari was er alweer een roep om versoepelingen. Maar de veel besmettelijker Britse coronavariant gooit roet in het eten.

Zoals premier Mark Rutte dinsdag zei:

Een slag om de arm: de derde golf lijkt onvermijdelijk op ons af te komen. Dat resulteerde in zeer zuinige adviezen van het Outbreak Management Team. Eentje over het openen van de basisscholen en eentje over de overige maatregelen. Over de opening van de scholen, die door ministers vorige week vrijdag al werd aangekondigd is het OMT ook nog heel terughoudend. Om te beginnen staan niet alle OMT-leden erachter:

De meerderheid van het OMT is wel akkoord, maar doet dat op basis van argumenten buiten hun medische en virologische expertise:

Opvallend is dat het OMT nadrukkelijk stelt dat er geen bijkomende versoepelingen mogen plaatsvinden. Uiteindelijk stemmen ze wel in met het afgifteloket voor winkels (click & collect). Maar dat is het dan ook.

Minder aandacht deze week was er voor het zuinige vervolgadvies over de routekaart. Daarin is nu ook opgenomen welke versoepelingen kunnen worden doorgevoerd bij welke signaalwaarde. Daarbij zal het kabinet vooral sturen op ziekenhuisopnames. De weg terug gaat tergend traag, maar het kabinet heeft in ieder geval de strategie losgelaten dat de routekaart een eenrichtingsverkeer is, waarbij er alleen maar verzwaard kan worden en niet versoepeld.

Daar zijn de medische experts het niet mee eens. Zij steunen de inzet van stapgewijze versoepelingen. Maar pas als we op het niveau 'waakzaam' zijn beland. En dat was nu juist de oude aanpak. Dat betekent dat er alleen maar stapje voor stapje versoepeld wordt als het aantal ziekenhuisopnames minimaal is. Als je al versoepelt op een hoger risiconiveau dan zit je bij de minste of geringste tegenvaller alweer in de problemen:

Nu speelt dat nog niet, want er is nauwelijks ruimte voor versoepelingen. Eerst willen kabinet en OMT die derde golf afwachten. Maar je kunt er vergif op innemen dat dit verschil van inzicht straks tot de nodige wrijving tussen politiek en medici gaat opleveren.

Versoepelingen (2)

Rond die routekaart is nóg iets gebeurd, dat ik aanvankelijk had gemist. Vrijdagavond in het wekelijkse gesprek met de minister-president zei Rutte dat hij tot het inzicht was gekomen dat het niet verstandig is om sector na sector te heropenen, maar liefst bij een versoepeling alle sectoren een beetje. In het gesprek werd duidelijk dat hij nog geen idee had hoe dat dan moest. Maar een treintje van eerst kappers, dan winkels, dan horeca, dan evenementen was blijkbaar niet logisch meer.

Ik viel van mijn stoel. Er was toch dinsdag een nieuwe routekaart gepresenteerd? Waarin een voorzichtige poging was gedaan om ook de versoepelingen te koppelen aan signaalwaarden, zodat ook die versoepelingen iets voorspelbaarder zouden zijn. De week voorafgaand aan die dinsdagse persconferentie had Rutte immers aangegeven dat dat het moment van perspectief zou zijn.

In de totale nieuwslawine van deze week was me ontgaan dat het kabinet in het coronadebat van donderdag alweer aan het schuiven was gegaan. Kan die routekaart alweer bij het oud papier? Veel duidelijkheid biedt die inmiddels niet meer. De aanstichter was VVD-fractieleider Klaas Dijkhoff die in de Kamer zei helemaal niet in routekaarten te geloven:

"Ik heb al eerder gezegd dat ik niet geloof in de voorspelbaarheid van de crisis en dat ik de roep om een routekaart en vaste formules wel snap, maar dat het uiteindelijk niet zo werkt. Ik zie deze routekaart dan ook als eenrichtingsverkeer. Je kunt zien wat er aan extra maatregelen bij komt als het slechter gaat, maar je kunt niet echt zien hoe je moet versoepelen als het beter gaat. Dat is een kwestie van sturen en besturen en een oordeel op het moment zelf."

Zijn punt staat haaks op de intentie van die nieuwe routekaart. Want die was juist bedoeld als twéérichtingsverkeer: verzwaren en versoepelen worden gekoppeld aan besmettingen en ziekenhuisopnames. Prompt begon premier Rutte zelf ook op te schuiven in het debat (wat hij dus herhaalde bij de NOS op vrijdagavond):

Grappig hè, hoe hij zegt: 'Ik geloof dat Dijkhoff daar ook over sprak'. Alsof hij zich niet realiseert dat zijn eigen partijgenoot het vloerkleed onder de routekaart vandaan had getrokken. Dit is het gevolg van het demissionair zijn van het kabinet. Afstemmen binnen de coalitie is er steeds minder bij blijkbaar. En toen kon zorgminister Hugo de Jonge niet anders dan te beloven dat hij de routekaart maar weer gaat aanpassen:

Arme Hugo.

Vanzelf herstel

Een paar weken geleden sprak ik ABN Amro-econoom Nora Neuteboom en zei was helemaal niet zo optimistisch over het economische herstel na corona. Ze wees erop dat er weliswaar een flinke inhaalvraag van consumenten gaat komen zodra corona zo goed als verdwenen is. Maar het is volgens haar niet zo dat alles meteen weer bij het oude is voor ondernemers. Daarom is het volgens haar nodig dat het kabinet het steunpakket langzamerhand om gaat zetten in een herstelpakket. Daarin zouden stimulansen voor consumenten en bedrijven kunnen zitten.

Die gedachte was aanleiding om daar deze zaterdag eens een groter verhaal over te maken (lees dat hier).

President Klaas Knot van De Nederlandsche Bank zei zondag bij Buitenhof nog dat er een flink herstel op ons ligt te wachten. Hij is 'voorzichtig optimistisch'. Daarbij wees hij onder meer op de enorme spaarberg die we hebben opgebouwd tijdens de crisis. En dat extra spaargeld staat grotendeels op betaalrekeningen, waardoor hij ervan uitgaat dat dat spaargeld weer de economie instroomt zodra we weer uit eten kunnen, op vakantie kunnen, naar evenementen of naar de winkelstraat.

Maar er zijn ook beren op de weg, zo zei ABN-econoom Neuteboom. En dat zeggen anderen ook. Om te beginnen is het de vraag of dat spaargeld allemaal vrijkomt. Volgens ABN Amro is er €37 miljard meer gespaard door de crisis.

ABN vraagt zich af of dit geld straks allemaal weer wordt uitgegeven. Daar zouden restaurants, kroegen en winkels natuurlijk enorm van kunnen profiteren.

De vraag is hoe je consumenten kunt verleiden dat geld toch te spenderen. Mij lijkt dat fiscale douceurtjes niet zoveel zin hebben. De meeste mensen die gewoon hun baan hebben behouden hebben genoeg te besteden. Dat spaargeld klop je niet los door iedereen een belastingverlaging te geven.

Een grotere rem op herstel zit bij ondernemers. De laatste weken verschuiven ondernemersorganisaties hun aandacht van compensatie voor lasten (zoals loon en huur) naar inkomen en vermogen. Ondernemers die grote delen van hun vaste lasten vergoed krijgen, moeten er toch maandelijks nog op toeleggen. Daardoor slinken hun vermogens en gaan ze schulden aan.

Het lastige is dat niemand nog zicht heeft op de omvang van dit probleem. Anekdotes en individuele voorbeelden zijn er genoeg. Maar een compleet beeld ontbreekt. Banken hebben dat niet, het ministerie van Economische Zaken niet en ook MKB-Nederland niet. Daarom zijn die nu druk bezig cijfers te verzamelen. Is het vermogen van mkb'ers zodanig uitgehold dat er straks heel bedrijven insolvabel de crisis uitkomen?

MKB-Nederland heeft geprobeerd met het kabinet afspraken te maken over versterking van het eigen vermogen. Maar dat blijkt nog niet zo eenvoudig. De hoop was dat er binnen enkele dagen na de uitbreiding van het steunpakket in januari al extra afspraken gemaakt zouden zijn, maar die laten nog steeds op zich wachten.

Als de overheid een rol hierin wil spelen zijn er grofweg drie opties:

• Belastingschuld omzetten in achtergestelde leningen: dan is de fiscus niet meer de eerste in de rij om schulden op te eisen. Achtergestelde leningen mogen meegeteld worden bij het vermogen.

• Belastingschuld omzetten in eigen vermogen: dan wordt de overheid (mede)aandeelhouder van tal van bedrijven. Krijgen we dat na staatsbanken ook staatskroegen? Het klinkt als een krankzinnig idee en toch heb ik me laten vertellen dat het kabinet dit idee niet meteen naar de prullenbak heeft verwezen. Als is de uitvoerbaarheid wel een groot probleem.

• Belastingschuld kan ook worden kwijtgescholden: dan verandert de schuldpositie van ondernemers radicaal. Alleen al in 2020 heeft de fiscus voor €12,6 miljard aan belastingen van ondernemers uitgesteld. Deze optie kan onrechtvaardig voelen voor bedrijven die wél hun belastingen hebben betaald. Maar is de prijs dan dat veel ondernemers op de finish alsnog omvallen?

Dat die laatste optie niet helemaal krankzinnig is, blijkt het interview dat ik had met directeur Pieter Hasekamp van het Centraal Planbureau. Over kwijtschelding van belastingschuld zei hij:

Song of the week - Basisscholen gaan weer open

Podcast

Kunnen we uitkijken naar roaring twenties? Of zal de economie na de coronacrisis maar met moeite herstellen? In de nieuwste aflevering van de podcast Kwestie van Centen bespreken Herman Stam en ik ons economische vooruitzicht. Ik ben best optimistisch. Maar er is wel een probleem voor ondernemers die tegen een berg aan coronaschulden aankijken. Ook op Spotify en iTunes.

Meer info

Mij inhuren als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail naar [email protected]

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/