• Achter de cijfers
  • Posts
  • Achter de cijfers - Editie #108: Rutte zeilt scherp aan de wind, Biden zorgt voor Griekse toestanden en onze rekenmeesters zijn jarig

Achter de cijfers - Editie #108: Rutte zeilt scherp aan de wind, Biden zorgt voor Griekse toestanden en onze rekenmeesters zijn jarig

October 31, 2020

Het worden spannende dagen. Lukt het het kabinet om een lockdown te voorkomen? En welke argumenten heeft premier Rutte dan tegen de experts die vinden dat we kort en hevig moeten reageren om het virus in te dammen? Verder viert het Centraal Planbureau zijn 75e verjaardag. Wat is zijn meerwaarde nog? Ook de Amerikaanse verkiezingen en het werkgeversplannetje voor een fikse belastingkorting komen voorbij.

Zoals altijd wens ik je veel leesplezier! Reacties en likes worden op prijs gesteld.

Scherp aan de wind

Het blijft ongekend spannend hoe we de tweede coronagolf doorkomen. Terwijl de besmettingscijfers blijven oplopen kiest het kabinet ervoor nog geen strengere maatregelen te nemen. Gedurfd. Volgens zorgminister Hugo de Jonge is de besmettingsgraad inmiddels tot onder de 1 gedaald. Dat zou betekenen dat elke coronapatiënt gemiddeld minder dan 1 ander besmet. Als dat zo is, dan zal het aantal besmettingen gaan dalen. Misschien tergend traag, maar dat aantal gaat dan omlaag. En wat betekent dat dan voor de ziekenhuizen?

"Het zou de verwachte hoogte van de piek in de ziekenhuizen en ook de timing van die piek - volgens het RIVM - niet beïnvloeden. Die zal volgens het RIVM in het begin, de eerste weken van november, plaatshebben. Omdat de mensen die volgende week besmet zullen worden… of volgende week opgenomen zullen worden, nu al besmet zijn, heeft aanvullende maatregelen op dit moment geen effect op de timing en op de hoogte dus van die piek."

Zo zeilt het kabinet scherp aan de wind. Want áls het klopt dat die beroemde R net onder de 1 is gezakt, dan zal de piek in de ziekenhuizen dus binnenkort bereikt worden en inderdaad niet meer hoger zijn dan inmiddels al ingeschat. Daarna zet dan de langzame daling in. Je zou die daling kunnen versnellen door wél een lockdown in te stellen, maar dat heeft grote economische en maatschappelijke gevolgen, aldus premier Rutte:

"Daarbij kijken we niet alleen naar de zorg, maar ook naar de economie en naar de vraag wat we als samenleving en als mensen ook mentaal kunnen dragen. En dan is een volledige lockdown wel echt natuurlijk een schrikbeeld. Want dat zou betekenen dat in principe iedereen thuisblijft die niet onmisbaar is, bijvoorbeeld in de verpleeghuizen of bij de politie, en dat je alleen nog af en toe naar buiten kunt om boodschappen te doen."

Hier krijg je een goed inkijkje in de manier waarop het kabinet de belangen van gezondheid en economie weegt. Steeds heeft Rutte benadrukt dat het niet gezondheid óf economie is, maar én én. De belangen gaan samen. Toch is dat niet in alle gevallen zo. Bij een symposium van het Centraal Planbureau (waarover hieronder meer) zei Rutte dat als de besmettingscijfers toch weer onacceptabel snel oplopen, hij zal ingrijpen ongeacht de economische gevolgen. Er is dus wel degelijk een punt denkbaar waarin de gezondheid prevaleert boven de economie in de afweging van het kabinet.

Rekenmeesters

" Meneer Bos, u draait en u bent niet eerlijk." Het werden historische woorden in de recente politieke geschiedenis. CDA-lijsttrekker Jan Peter Balkenende werd in oktober 2006 in een radiodebat hard aangevallen door PvdA-voorman Wouter Bos. Voor Balkenende was de aanval de beste verdediging, dus de CDA'er mepte terug en wist het debat te keren. Van het frame 'draaikont' kwam Bos niet meer af.

Maar waarover viel Bos in eerste instantie Balkenende aan? Even daarvoor was uit doorrekeningen van het Centraal Planbureau gebleken dat het CDA een gevoelig plan had achtergehouden. De partij wilde het ontslagstelsel aanpakken en daar was in het verkiezingsprogramma niets over opgeschreven. (In mijn geheugen stond het slechts in een voetnoot, maar ik heb het teruggezocht en zelfs dat was niet het geval.) Mijn toenmalige collega Ria Roerink en ik viste dit nieuws uit het CPB-rapport en het FD opende er de krant mee.

Deze week vierden de rekenmeesters van het Planbureau hun 75e verjaardag. Nobelprijswinnaar Jan Tinbergen was de grondlegger van het CPB. Na de oorlog was behoefte aan een planmatige herinrichting van de economie, maar uiteindelijk werd het een club van onafhankelijke rekenmeesters, zoals directeur Pieter Hasekamp zei op een feestelijk symposium:

"Wat wel veranderd lijkt, is het geloof in de maakbaarheid van de samenleving. Maar ook direct na de oorlog werd al aan die maakbaarheid getwijfeld: niet voor niets werd het CPB geen planbureau, maar een rekenmeester."

Op dat symposium mocht ik als vertegenwoordiger van de media zeggen wat het belang is van het Planbureau. En ik noemde de doorrekeningen van verkiezingsprogramma's. In ons land kunnen lijsttrekkers niet zomaar wat roepen zonder dat een onafhankelijke instantie heeft bekeken of dat prachtige plan wel kan, wat het dan kost en wat de effecten zijn. Politieke partijen moeten dan met de billen bloot als ze hun programma laten doorrekenen. CPB'ers willen weten hoe de plannen er precíes uitzien. En zo kwam in 2006 bij het CDA de aap uit de mouw: ze wilden het ontslagstelsel aanpakken.

Een keerzijde heeft het ook. Ik kan me ook verkiezingsdebatten herinneren waarbij de lijsttrekkers elkaar om de oren sloegen met het aantal banen dat hun plannen opleverden over dertig jaar. Ook weer typisch Nederlands. We bevechten elkaar tot achter de komma, wetend dat dit schijnprecisie is. Dat blijft voor de rekenmeester de valkuil. Politici die aan de haal gaan met koopkrachtcijfers die over de individuele Nederlander zo bitter weinig zeggen. Aan het CPB de taak om goed werk te leveren én daar steeds bij te vertellen hoe relatief al dat gereken uiteindelijk ook weer is. Een spannende balanceeract.

Trump vs. Biden

Zo precies als in Nederland de politieke plannen plus doorrekening zijn, zo vaag en algemeen zijn de programma's bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen. De grote lijn is wel duidelijk. Donald Trump zet zijn beleid door en zet in op deregulering en belastingverlaging. Tegenstrever Joe Biden wil juist meer uitgeven en financiert die extra overheidsuitgaven deels door verhoging van belastingen voor de hoogste inkomens en bedrijven.

Maar een precieze doorrekening maken? Dat is bijna niet doenlijk. Toch probeerden de economen van de Rabobank het wel. Daarover vertelde Philip Marey van Rabobank in onze podcast Kwestie van Centen. En in hun eigen podcast zeiden de onderzoekers ook iets over de manier waarop ze alle economische plannen van de beide presidentskandidaten bij elkaar geschraapt hebben.

In hun analyse komen de Rabo-economen tot de optelsom dat Trump voor circa staan $2,9 tot 4,1 biljoen aan belastingverlagingen wil doorvoeren, Daar staan $1,4 tot 3,2 biljoen aan bezuinigen tegenover. Het beeld bij Biden is echt anders. Daar staan vooral extra uitgaven op de rol: $5,6 tot 6,7 biljoen. En belastingverhogingen die $3,5 biljoen opleveren. Biden geeft $2,1 tot 3,2 biljoen meer uit dan er extra inkomt. Trump heeft een negatief saldo van $0,9 tot 1,5 biljoen.

Met alle terzijdes en kanttekeningen die mogelijk, berekent de Rabo dat het beleid van Biden beter is voor de Amerikaanse economie:

"Onder Biden zien we de economie forser groeien dan in ons basispad, gemiddeld met ongeveer 0,4 procentpunt op jaarbasis. Het gevolg is dat de Amerikaanse economie op lange termijn onder Biden tussen de 3,8% en 4,6% groter is dan onder Trump. Biden weet dit effect te realiseren omdat de positieve impact van forse hogere overheidsuitgaven en -investeringen sterker is dan het negatieve effect van lagere particuliere consumptie door belastingverhogingen."

Gratis is de economische impuls in infrastructuur en duurzame energie niet. Want de hard opgelopen staatsschuld gaat onder Biden nóg harder omhoog. In de coronacrisis is die staatsschuld omhoog gespoten van net boven de 100% naar 136%. Onder Biden komt er een Amerikaanse overheidsschuld van Griekse proporties. Natuurlijk zijn Amerika en Griekenland onvergelijkbaar. De VS kunnen zichzelf veel gemakkelijker financieren op de kapitaalmarkt. Er is zit enorme rek in. Maar hoe je het ook wendt of keert, Bidens plannen zijn wel op de pof.

BIK

De BIK, de Baangerelateerde Investeringskorting, is bepaald geen dividendbelasting geworden. De afschaffing van die laatste leidde tot enorme politiek ophef, zelfs binnen de coalitie. Het zou weinig zinvol zijn en niks toevoegen aan de economische groei om die belasting af te schaffen. Ook de BIK, een investeringssubsidie van €4 miljard over de komende twee jaar, heeft volgens experts weinig effect. Toch lijkt het verzet niet verder te komen dan vanuit de oppositie.

De Raad van State zei: haal dat 'baangerelateerd' maar weg, want deze belastingkorting doet niks voor de werkgelegenheid. Het Centraal Planbureau zei: die BIK leidt tot 0,1 procentpunt hogere economische groei leidt en slechts tot een kortstondige toename van investeringen. En dan is dat effect van 0,1% vermoedelijk nog te hoog ingeschat, aldus het CPB. Ambtenaren van Financiën zijn niet enthousiast:

En ook uitvoerders Belastingdienst en Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) kraken kritische noten over de uitvoering. Hun uiteindelijke oordeel luidt dat de BIK uitvoerbaar is. Maar de Belastingdienst wijst erop dat de regeling indruist tegen de systematiek van het belastingstelsel en dat het zeer de vraag is of in 2021 al duidelijk wordt hoe groot het gebruik van de regeling wordt. Dat is belangrijk, want staatssecretaris Hans Vijlbrief van Financiën wil er maximaal €4 miljard aan uitgeven. Als in het eerste jaar veel gebruik wordt gemaakt van de BIK, dan gaat de korting in het tweede jaar omlaag. De RVO wijst erop dat er risico's zijn van misbruik en oneigenlijk gebruik:

"De risico’s van M&O op dit moment hangen hoofdzakelijk samen met onjuiste/onvolledige informatieverstrekking, belang van eenduidige en duidelijke wet-regelgeving (immers, iedere wijziging van de uitgangspunten, zoals opgesteld in de wetgeving in voetnoot 1, die leidt tot onzekerheid dan wel onrust bij ondernemers en dus veel extra vragen en telefoontjes richting RVO, leidt tot een onacceptabele uitvoeringslast, waarmee de regeling onuitvoerbaar wordt), verschuivingsgevaar en samenspanningsgevaar."

Ondertussen blijven de werkgevers laaiend enthousiast. Gek hè?

Song of the week - Lockdown of niet, wat doet de R?

Podcast

Luister hier onze wekelijkse podcast ‘Kwestie van Centen’. Presentatie: Herman Stam. MKB-voorzitter Jacco Vonhof is te gast. Hij vindt minister De Jonge van Volksgezondheid veel te zuinig en te voorzichtig. Waarom worden er niet veel meer sneltests ingekocht, zo vraag hij zich af. Dan kunnen branches volgend jaar weer misschien normaal gaan draaien. Nog altijd voert het gezondheidsbeleid de boventoon, stelt de werkgeversvoorman en is er te weinig oog voor de economie. Ook op Spotify en iTunes.

Meer info

Mij inhuren als spreker of moderator? Ook voor webinars. Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail naar [email protected]

Reply

or to participate.