De coronacrisis is in alle hevigheid terug. Strengere maatregelen leiden meteen tot discussies over financiële steun. Hoe standvastig is het kabinet eigenlijk? En hoe schadelijk is een lockdown? En dan hadden we ook nog dat ventilatieonderzoek op de scholen. Weten we nu welke scholen wel en niet coronaproof zijn? In deze nieuwsbrief pluis ik de onderzoeksresultaten uit.

Reacties zijn zeer welkom. Veel leesplezier!

Great communicator?

Premier Mark Rutte wordt meestal gezien als een great communicator. Iemand die zeer behendig is in het bespelen van zijn gehoor, die alles kan uitleggen en uiteindelijk overal mee wegkomt. Aan dat laatste twijfel ik niet - kijk maar naar de torenhoge scores van hem en zijn VVD in de polls. Maar een great communicator? Dat kan ik met de beste wil van de wereld niet in de premier zien.

In mijn beleving strompelt hij van persconferentie. Waarbij het ene persmoment een reactie of correctie is op de vorige. Dan weer worden wij Nederlanders bestraffend toegesproken als een kleuterklas, met de dreigende straf van een lockdown. Dan weer is hij vooral bemoedigend, dan weer indringend. Maar een eenduidige lijn kan ik niet ontdekken.

Je kunt vergoelijkend zeggen dat het ook niet gemakkelijk is om deze crisis te managen. Dat is waar. Maar dat is wel precies waarom dergelijke bestuurders zijn aangesteld. Als besturen gewoon maar op de winkel passen was, dan kon iedereen het. Juist als burgemeester, commissaris van de koning, minister of premier word je geacht in de frontlinie te staan bij een crisissituatie en juist dán overtuigend de leiding te nemen.

Nu aarzelt het kabinet met ingrijpen. Pas na vele vermaningen aan de Hollandse kleuterklas komen de eerste maatregelen. Op een woensdag werd aangekondigd dat er vrijdag iets zou worden aangekondigd dat vervolgens zondagavond ingaat en niet meer behelst dan het schrappen van het laatste rondje in de kroeg. Meer maatregelen waren overduidelijk nodig. En die kwamen dan ook alsnog. Waarbij afgelopen maandag halsoverkop een persconferentie werd belegd, waarin die maatregelen - voorgekookt op zondag in het Catshuis - de volgende dag zouden ingaan.

De regionale aanpak is nu alweer losgelaten, terwijl die nog amper was toegepast. Toch niet zo handig, bij nader inzien. Een reeks ingewikkelde regels volgen over gezelschappen van 4, al dan niet inclusief of exclusief gezinsleden. Over groepen van maximaal 30 binnen en 40 buiten. Maar dan wel met uitzonderingen voor kerken, opleidingen en heel misschien voor theaters en bioscopen. Maar dat laatste moeten de veiligheidsregio's beslissen. Soms doen ze dat snel, soms kost ze dat eventjes. Maar uiteindelijk wordt in alle wijsheid besloten dat het ene theater wel open mag blijven met meer dan 30 bezoekers en het andere niet.

Het mondkapjes-verhaal is al helemaal onbegrijpelijk. Op liberale wijze werd dat maandagavond over de schutting van winkeliers in de drie grote steden geknikkerd. Of Rutte zelf een mondkapjes zou gaan dragen bij het boodschappen doen? Na enige aarzeling dacht hij van wel. Voorstanders en tegenstanders van het verplichte mondkapje werden 'gelovigen' genoemd en zo probeerde hij zich te distantiëren van de richtingenstrijd. Bijzonder voor de leider van het land. Later in de week kwam hij er onder druk van het parlement op terug.

Besluiten hebben zo een ad hoc-karakter. Wispelturigheid voert de boventoon. Daar waar zekerheid en houvast moet worden geboden. En wat al helemaal ontbreekt, is perspectief. De notie dat we dit met z'n allen nog even moeten volhouden, want aan het einde van de tunnel gloort licht. Misschien zelfs wel het oude normaal.

L-woord

De coronamaatregelen zijn aangescherpt. Toch hangt de dreiging van de lockdown nog als een slagschaduw over de samenleving en de economie. Nu al zijn ondernemers in rep en roer. Wat nu als die lockdown er echt komt. Is de economische ramp dan nog te overzien?

Niet voor niets lanceerden werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland vorige week zaterdag een campagne om iedereen weer alert te maken. Het was ook een oproep aan de eigen achterban om de coronaregels weer serieus te nemen. Overigens waren de reacties vanuit horeca en detailhandel vervolgens nogal mat. Zij vonden extra maatregelen niet echt nodig. De ernst van de situatie was duidelijk nog niet doorgedrongen.

Een relevante vraag is vervolgens: wat brengt de economie de meeste schade toe, de beperkende maatregelen of de angst voor het virus? Rabo-econoom Ester Barendregt zei al dat de tweede golf een domper was voor het herstel. En daarbij bedoelde ze nadrukkelijk de oplaaiende besmettingen en niet de maatregelen zelf. Want consumenten worden kopschuw om uit te geven en ondernemers om te investeren als er met de tweede golf ook weer meer onzekerheid komt:

ABN Amro-hoofdeconoom Sandra Phlippen zei bij Op1 iets soortgelijks. Als het virus oplaait worden mensen voorzichtiger en dat leidt al tot minder bestedingen en dus economische schade. Wat dat betreft kun je die lockdown gewoon laten komen als dat helpt om het virus in te dammen, luidde dan ook haar conclusie:

Phlippen baseert zich op Amerikaans onderzoek en aanvullend onderzoek voor Nederland dat door het economisch bureau van ABN Amro is gedaan. Dat komt volgende week uit. In dat Amerikaanse onderzoek zijn verschillen onderzocht tussen regio's die dit voorjaar wel een lockdown hadden en die geen lockdown hadden. Daaruit blijkt dat in beide regio's de economie forse klappen kreeg. Van de economische neergang met 60% zou slechts 7 procentpunt toe te schrijven zijn aan de beperkingen die door de overheid waren opgelegd en de rest door angst voor besmetting.

In het klein hadden ABN-economen dat al geconstateerd in Hillegom. Daar kwam op 20 juli aan het licht dat er meerdere mensen besmet waren in een plaatselijk café. En prompt zag ABN de pintransacties teruglopen, een duidelijke indicatie van afnemende consumptie:

Deze inzichten zijn van groot belang voor de politiek. Je kunt er namelijk voor kiezen om beperkende maatregelen zo veel mogelijk voor je uit te schuiven, omdat anders samenleving en economie hard worden geraakt. Maar als die schade er dankzij de tweede golf aan besmettingen sowieso al is, waarom zou je die lockdown dan niet toch invoeren? Des te sneller is het virus onder controle en kan het gewone leven weer worden opgepakt? Illustratief blijft in dit verband Zweden dat amper een lockdown had, maar wel een vergelijkbare economische krimp als Nederland in het tweede kwartaal.

Ik vraag me daarbij overigens af of dit nu nog net zo werkt als in het voorjaar. Toen was er zoveel onzekerheid en dus angst en voorzichtigheid bij mensen. Nu is de sfeer totaal anders. We worden met z'n allen iets losser, houden ons nog wel aan de regels, maar lang niet zo consequent als toen. Ik vraag me dan ook af of we ook nu weer als vanzelf horeca en winkels mijden. Mijn indruk is dat daar toch meer dwingende maatregelen voor nodig zijn en dat het verzet ertegen ook groter zal zijn. Toen was er breed draagvlak, nu steeds meer maatschappelijke weerstand. Daarmee blijft het een duivels dilemma voor het kabinet.

Komt nog eens bij dag de schade van de lockdown die er wel degelijk is, ongelijk is verdeeld. Misschien maakt dat 'maar' 7 van de 60% uit, zoals uit dat onderzoek blijkt. Maar als die 7% precies de horeca en de evenementenbranche betreft, dan is de schade in die branches alsnog enorm. Daar kan het kabinet dan ook niet omheen.

Ventilatiechef

Open ramen zijn nu veelal de oplossing voor gebrekkige ventilatie in scholen. Dat was na de lockdown goed te doen, want het was behaaglijk weer. Nu gaat het ook nog wel, al wordt het kouder. Maar hoe moet dat in de wintermaanden? Dat vroegen schoolbestuurders zich af en daarom leek het Arie Slob, minister van Onderwijs, een goed idee om na de zomervakantie te beginnen met het onderzoeken van de ventilatiesystemen in scholen. Waarom zou je een probleem voortijdig aanpakken als je het ook ad hoc kunt doen?

Wie heeft er nu meer verstand van ventilatiesystemen dan de voorzitter van de club van installateurs? Niemand natuurlijk, en dus werd Doekle Terpstra, voorzitter van Techniek Nederland, chef ventilatie. Heel handig, want vlak voor zijn aanstelling had zijn brancheclub ons al laten weten via een ronkend persbericht hoe het ervoor stond:

Hier was omzet te halen - o pardon, hier was een maatschappelijke misstand aan de kaak te stellen. Als ventilatiechef was Terpstra echter volstrekt onafhankelijk, dus hij deed deze inventarisatie van voren af aan. En we weten dan nu eindelijk hoe het ervoor staat met de ventilatie in de schoolgebouwen van basis- en voortgezet onderwijs. Zoals het ministerie zegt: slechts in 11% van de schoolgebouwen voldoet de ventilatie niet aan het Bouwbesluit, regelgeving van ver voor de coronacrisis.

Laten we dat aantal even afpellen. Het gaat om scholen die hebben gereageerd op de vragenlijst, de check hebben gedaan en als onvoldoende uit de bus komen. Dat is dus niet 11% van alle scholen. Het is helaas niet zo dat 89% van de scholen dus wél voldoet. Het ligt iets ingewikkelder.

Alle 9331 scholen zijn aangeschreven. Daarvan reageerden er 7340. Maar slechts 'voor 7137 gebouwen is beantwoord of er onderzoek kon worden uitgevoerd'. Er vielen dus al 2194 scholen af. Van de resterende 7137 is nu bekend dat 777 niet voldoen. Daar staat tegenover dat 2678 wel voldoen aan de ventilatieregels, maar niet in alle gevallen overtuigend. Want: 'Hierbij wordt wel bij 325 metingen opgemerkt dat men nu voldoet, maar zich zorgen maakt over de wintermaanden.' En dan kan bij 730 scholen het onderzoek niet worden uitgevoerd en komt bi 2952 dat onderzoek op een later moment.

Tja.

Als we de scholen die zich zorgen maken over de wintermaanden niet meetellen, dan is van 2353 overtuigend vastgesteld dat ze voldoen aan het Bouwbesluit. Let wel: reeds lang bestaande regels waaraan alle scholen horen te voldoen. Dat is een kwart van de scholen. Van 5876 scholen weten we het (nog) niet: 63% van de scholen.

De installatiebranche kan aan de slag. Want minister Slob stelt €360 miljoen beschikbaar 'om schoolbesturen en gemeenten te helpen met aanpassingen aan het ventilatiesysteem'.

O ja, had ik al gezegd dat dit alles niks met corona te maken heeft? Slob schrijft:

(Luister hier het surrealistische radio-interview met ventilatiechef Doekle Terpstra dat nadrukkelijk níet over corona gaat. Kijk hier een nietszeggend interview met Arie Slob bij Op1 terug of kijk naar Slobs toelichting op de aanstelling van de ventilatiechef. Of lees mijn column die ik destijds schreef over de dubbele petten van Doekle Terpstra.)

Song of the week - Mondkapjes wel/niet

Podcast

Luister hier onze wekelijkse podcast ‘Kwestie van Centen’. Presentatie: Herman Stam. Waarom krijgen alle ambtenaren een coronabonus? Schept dat een precedent voor de zorg? En we bespreken de ontslaggolf die er deze week ineens was bij een reeks grote bedrijven: Shell, Tata, BAM en KLM. Komt dat allemaal door corona? Ook op Spotify en iTunes.

Meer info

Mij inhuren als spreker of moderator? Ook voor webinars. Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail naar [email protected]

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/