De sfeer slaat snel om. Het l-woord hangt in de lucht. Gaan we echt opnieuw in lockdown? Het is niet te hopen. Ondernemers zijn er bang voor, want de economische schade zal enorm zijn. Deze week ga ik in op dat scenario, je wordt er niet vrolijk van. En ik kom nog een keer terug op het Europese herstelfonds. Hoe kan het dat Nederland moet betalen voor Brusselse giften?

Reacties zijn welkom. Als je de nieuwsbrief de moeite waard vindt, beveel 'm dan aan bij vrienden en collega's.

Veel leesplezier!

L-woord

Het l-woord hangt weer in de lucht: een nieuwe lockdown. Het aantal besmettingen loopt zo snel op, dat er weer volop wordt gespeculeerd op deze meest vergaande maatregel. Het staat in groot contrast tot de maatregelen die er nu al zijn: horeca om 1 uur 's nachts dicht en op privé-gelegenheden niet meer dan 50 mensen. Dat geldt in 6 regio's en premier Rutte kondigde vrijdag aan dat er vanaf zondagavond nog 8 regio's bij komen.

Je vraagt je toch af of deze voorzichtige maatregel voldoende zal zijn om de oplaaiende tweede golf weer terug te dringen. Maar de premier blijft hardnekkig herhalen dat het vooral om ons eigen gedrag gaat. Eerder vroeg hij zich verwonderd af of wij als Nederlanders soms een kleuterklas zijn. Deze keer maakte hij opnieuw duidelijk dat hij de verantwoordelijkheid helemaal bij de samenleving legt:

De premier past ervoor om ons te smeken om mee te werken. De moedeloosheid klinkt erin door. Hoe vaak moet hij het nou nog uitleggen? Toch denk ik dat hij de verkeerde toon aanslaat. Her en der gaat het goed mis, zoals bij studentenfeestjes en brullende supporters. Maar het overgrote deel van de Nederlanders doet nog steeds zijn best om zich aan de regels te houden. Alleen is dat blijkbaar net niet genoeg. Blijkbaar is het ontzettend lastig om dat altijd en consequent te doen. Die 1,5 meter wordt dan al gemakkelijk 1 meter. Dat feestje dat net wel/net niet kan, gaat dan toch gewoon door. Mijn beeld is niet dat we massaal de regels aan onze laars lappen, maar juist dat we ze net niet helemaal consequent naleven.

Dat is precies ook de conclusie van werkgeversorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland. Zij doen vandaag een oproep aan hun eigen achterban om vanaf nu weer strikt de coronaprotocollen te handhaven. Dan moet je denken aan de eenrichtingsverkeer, het maximum aantal klanten in een zaak, het ontsmetten van winkelmandjes. Dat soort dingen. Dat gebeurt nog wel, maar minder strikt dan een paar maanden geleden. In de woorden van MKB-voorman Jacco Vonhof:

Ik denk dat dat de juiste constatering is. Het overgrote deel van de mensen neemt corona nog wel degelijk serieus. Maar net niet serieus genoeg. Ik vraag me sterk af of Ruttes manier van communiceren dan werkt. Hij klaagt over ons gebrek aan verantwoordelijkheidsgevoel en maakt van de dreigende lockdown zo een straf voor slecht gedrag. Echt motiverend is dat niet.

L-woord (2)

De stap van de voorzichtige maatregelen die nu in een paar regio's gelden naar een lockdown is een grote. En toch hangt die optie nadrukkelijk in de lucht. Zondag komt in he Catshuis weer een team bij elkaar van meest betrokken ministers en mensen uit de zorg en van het RIVM. Dan komt er op maandag een advies van het Outbreak Management Team over maatregelen voor Amsterdam, Rotterdam en Den Haag en dan beslist het kabinet dinsdag. Gevraagd naar de optie van een lockdown wilde Rutte daarover niet speculeren, maar hij sloot het ook niet uit.

Voor de economie zou dit rampzalig zijn. Tot nu toe koersen we op het basisscenario van het Centraal Planbureau (CPB). In dat scenario hebben we dit jaar een diepe economische krimp van circa 5%. Volgend jaar zou de economie dan weer een procent of 3,5 groeien. Nog lang geen volledig herstel, maar wel een stap onderweg. Zo ziet in de voorspelling van het CPB een tweedegolfscenario eruit, waarbij weer contactbeperkende maatregelen (lees: een lockdown) gelden:

Ik belde hierover enkele economen. En toen ik Ester Barendregt van Rabobank aan de lijn had, was het eerste wat ze zei: "Natuurlijk zie ik die tweede golf ook aankomen, maar ik wil 'm helemaal niet." Het is ook om treurig van te worden. In de ramingen van de Rabo (die min of meer gelijk zijn aan die van het CPB) werd al wel gerekend op 'een pauze in de winterkwartalen', nauwelijks economische groei in het 4e kwartaal van 2020 en in het 1e kwartaal van 2021. Maar als de tweede golf doorzet en er komen heftige maatregelen, dan duiken we zo weer een recessie in.

Dat betekent meer economische schade in de vorm van wegvallende omzetten, reorganisaties en dus werkloosheid en faillissementen. De schade zal dan groter zijn en langduriger. Voor de lange termijn is het van groot belang dat scholen open kunnen blijven, stelt Barendregt.

Bas ter Weel van SEO Economisch Onderzoek denkt dat de productieprocessen dit keer minder verstoord zullen worden dan in het begin van het jaar. Toen waren de internationale handelsstromen doorbroken met alle problemen van dien. Dat zouden bedrijven volgens hem nu beter op orde hebben. Maar voor het voortbestaan van veel bedrijven wordt dit een zeer spannende tijd:

Brussels cadeau

Twee weken geleden schreef ik al over het Europese herstelfonds. Van die €750 miljard is €360 miljard bedoeld om als leningen uit te delen aan noodlijdende landen. En €390 miljard is bestemd om voor giften. Ik schreef toen hoeveel Nederland daarvoor moest betalen. Meerdere lezers mailden mij toen: hoe kan dat een gift zijn, als we er toch financieel voor opdraaien? Blijkbaar had ik dat verwarrend opgeschreven.

Voor de helderheid dan: dat geld van de Europese Commissie is niet gratis. In eerste instantie financiert Brussel die €390 miljard zelf door geld op te halen op de kapitaalmarkt. Maar eens moet die schuld van de Commissie weer worden afgelost en dat doen de EU-lidstaten gezamenlijk. Dat betekent dat de Commissie in de komende jaren dat geld voorfinanciert en dat de lidstaten vervolgens van 2028-2057 voor deze giften moeten betalen. Alleen is verdeelsleutel van de giften anders dan van de aflossingen. Dus kan Nederland minder giften uit dit pot krijgen dan we moeten meebetalen aan die pot. Zo is ons land solidair met zuidelijke landen die meer rechten krijgen.

De weerstand van Nederland tegen dit fonds is begrijpelijk. Brussel maakt hiermee een stap naar poolen van schulden, waarmee dit in feite een soort eurobonds zijn. De angst is dat dit een precedent schept en dat gezamenlijke schuldfinanciering een blijvend instrument wordt. Daar lijkt de Europese Centrale Bank ook op te hinten, zo schreef de Financial Times deze week. De kop 'ECB calls on Brussels to make recovery fund permanent' was misschien wel erg sterk, maar de suggestie zit er bij de ECB zeker in:

Oftewel: deze 'innovatie' is eenmalig, maar hieruit zou je kunnen leren dat de eurozone best een permanente eigen begroting krijgt naar voorbeeld van dit herstelfonds. Ik kan deze boodschap niet anders lezen dan de oproep om van de eurozone een transferunie te maken. Een permanente financiële stroom van noordelijke naar zuidelijke landen. En de stok achter de deur zou dan moeten zijn dat de Commissie bij het weggeven van dat geld harde eisen stelt voor hervorming van de economie. Nou, ik help het ze hopen.

In onderstaand plaatje kun je nog zien wie profiteert van het herstelfonds en wie betaalt. De betalers, zoals Nederland (bijna 2% van het bbp), moeten meer betalen aan het fonds in de toekomst dan ze nu aan giften kunnen krijgen. Ik hoop dat dit de verwarring bij de reagerende lezers wegneemt.

Song of the week - Komt er een nieuwe lockdown?

Podcast

Luister hier onze wekelijkse podcast ‘Kwestie van Centen’. Presentatie: Herman Stam. Het werk van minister De Jonge is ongelooflijk belangrijk voor onze economie. Die link wordt in Den Haag onvoldoende gelegd. Of bedrijven omvallen door een tweede golf hangt net zo goed af van het gezondheidsbeleid van de coronaminister als van het derde steunpakket dat ingaat per 1 oktober. Ook op Spotify en iTunes.

Meer info

Mij inhuren als spreker of moderator? Ook voor webinars. Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail naar [email protected]

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/