• Achter de cijfers
  • Posts
  • Achter de cijfers - Editie #101: over Hansje de Boer, toegang tot de macht en Knots kijk of de euro

Achter de cijfers - Editie #101: over Hansje de Boer, toegang tot de macht en Knots kijk of de euro

September 05, 2020

In deze nieuwsbrief bespreek ik het optreden van twee opmerkelijke types in het economische speelveld van Nederland: Hans de Boer en Klaas Knot. De een vertrekt als baas van werkgeversclub VNO-NCW. Wat is er in zijn zes jaar als voorman veranderd voor het bedrijfsleven? De ander kwam met een spraakmakende visie op de toekomst van de eurozone. Een onderwerp dat nog steeds veel mensen bezighoudt.

Reacties en likes zijn welkom. Veel leesplezier ook weer deze week!

Hansje

Om te beginnen: het is een feest om Hans de Boer te interviewen. Hij is (bijna) altijd goedgemutst, houdt van een geintje en - heel belangrijk voor journalisten - zit altijd goed in zijn quotes. Interviews kunnen geslaagd zijn omdat de geïnterviewde een heel sterk betoog heeft, van die interviews waar je echt wat van opsteekt. Maar ze kunnen ook slagen omdat de persoon goed praat, zich goed uitdrukt en daarmee een lekker leesbaar verhaal levert.

En dan had werkgeversvoorman Hans de Boer nog als bonus dat hij meestal uit zijn slof schoot. Een rare opmerking maakte. Bezijden het punt dat hij eigenlijk wilde maken nog iets anders nieuwswaardigs zei, meestal nieuwswaardiger dan het verhaal waar je voor kwam. Vanuit werkgeversclub VNO-NCW bezien geen handige eigenschap, want de aandacht ging dan altijd uit naar die ene uitspraak die tot de opening van de krant leidde en niet meer naar het interview zelf.

Zelf was ik ook gek op die gesprekken vanwege de leuke zinnetjes, de mooie uitdrukkingen. Bij zijn welkomstinterview in 2014 keek hij terug op het Sociaal Akkoord dat er toen lag en waar hij niet blij mee was. Onder meer het quotum voor arbeidsgehandicapten dat staatssecretaris Jetta Klijnsma had afgedwongen:

"Als de staatssecretaris van Sociale Zaken tegen mij had gedreigd met dat quotum voor arbeidsgehandicapten, dan had ik gezegd: mevrouw, dit is pure chantage, zo doet Hansje geen zaken. Dat gebeurt mij niet."

Tja, zo'n manier van praten levert dan zo'n stuk in de krant op:

Een gesprek in 2018 over de positie van het grote bedrijfsleven werd juist uitermate spannend. Daarin keken we terug op de affaire rond de dividendbelasting. De Boer was bereid te reflecteren op alle kritiek op de multinationals, maar was nog niet zo ver om de 'schuld' ook deels bij zichzelf en zijn achterban te zoeken:

"Achteraf gezien is de droge constatering dat het publieke sentiment blijkbaar zwaarder weegt. Als u zegt: dat is niet goed verkocht, heeft u achteraf gelijk. Ik heb echt mijn best gedaan, jullie van de media hebben al die informatie gekregen, maar jullie sloegen er niet op aan. Want die twee andere cirkels van politiek en sentiment waren interessanter.”

En nu, bij zijn vertrek na zes jaar en drie maanden, was zijn toon, zijn manier van optreden en de kritiek op het grootbedrijf een rode draad in het afscheidsinterview. Ik begon met terug te kijken naar het rampzaligste interview dat hij gaf, medio 2015. Helaas niet aan mij, maar aan de concurrent. Hij noemde daarin langdurige werklozen 'labbekakken' en dat leidde tot veel interne reuring en maatschappelijke ophef. En het woord bleef hem achtervolgen:

"Ik kreeg ook brieven op mijn privéadres. Met vreselijke woorden erin. Ook één brief met de strekking: jij kan nooit meer over straat lopen want ik weet waar je woont en ik schiet een kogel door je achterhoofd. Toen heb ik een dag of tien bewaking gehad voor de deur. En VNO heeft camera’s opgehangen bij mijn huis. Toen zei mijn vrouw: ik vind alles goed en wel, maar in deze flauwekul heb ik geen zin.”

Los van deze serieuze episode was het interview weer een groot plezier. 'Hansje' kwam weer voorbij in "Die pensioenen, jezusmina, hele nachten ging dat door. Daar wordt Hansje niet vrolijk van." Maar het mooiste was, toen ik vraag of hij zich niet miskend voelt. Uit eerdere contacten kreeg ik die indruk wel degelijk. De Boer doet allerlei uitspraken waarom hij meewarig wordt aangekeken, maar als die later toch blijken te kloppen haalt hij nooit zijn gelijk. Tenminste zo voelt hij dat. Al dan niet terecht.

Maar miskend? Nee, zo voelt hij zich niet. Dat zegt hij in zo'n interview dan niet rechtstreeks. Maar daarvoor maakt hij eerst een typische Hans de Boer-omweg. Hij begon een enorm verhaal over het boek 'One Christmas in Washington', dat ik niet kende. Het gaat over Churchill die eind 1941 Roosevelt opzoekt en enkele weken in het Witte Huis bivakkeert. Een lang verhaal volgt over het gezamenlijk uitdenken van het vervolg en de afloop van de Tweede Wereldoorlog. Waar gaat dit heen, denk ik nog. Ik zie vraagtekens op het gezicht van de woordvoerder. En dan komt het:

"Onvoorstelbaar. Wat een mannen! Moet ik dan een beetje buiten mijn schoenen gaan lopen omdat we na tien jaar eindelijk een pensioenakkoord hebben? Of over wat ik met die handelsmissies hebben gedaan? Nee hoor, ik ken mijn plaats: een vliegenpoep op een lampenkap.”

Macht

Kenmerkend voor de termijn van Hans de Boer als werkgeversvoorman is de groeiende kritiek op het grote bedrijfsleven. Het is zijn tragedie: De Boer is een typische mkb-man (hij was ook ooit voorzitter van MKB-Nederland), maar is het gezicht van de multinationals geworden. En moest dan ook de klappen opvangen, want de ceo's en president-commissarissen van de bekritiseerde bedrijven blijven meestal liever zelf uit beeld. En als ze voor de camera verschijnen, zoals Unilever-ceo Paul Polman, dan is dat niet zo'n succes.

VNO-NCW was altijd een stille kracht, zeer invloedrijk in Den Haag. Maar de toegang tot de macht is duidelijk minder geworden. Dat heeft alles te maken met het veranderde sentiment rond grote bedrijven (vanwege belastingdeals, belastingontwijking, topinkomens, matige cao-loonstijgingen, intransparantie etc.), maar ook de stijl van De Boer speelde een rol. Hij is zo recht voor zijn raap. Innemend en horkerig tegelijkertijd. Daar is niet elk Kamerlid of elke minister even van gecharmeerd.

Typerend was zijn entree in 2014 toen De Boer maar liefst zeven (!) exclusieve interviews gaf. In bijna al die interviews zat wel nieuws. Alles moest anders: de polder, het Sociaal Akkoord, de cao's. Hij gaf duidelijk een visitekaartje af en liet een breuk zien met de meer gematigde lijn die VNO tot dan toe voerde. Voorganger Bernard Wientjes was meer een schaduw-minister, terwijl De Boer weer duidelijk een belangenbehartiger was.

Voor VNO was dat even wennen. Ondernemers liepen met hem weg, maar mensen uit het grotere bedrijfsleven moesten wel even slikken. Die willen liever dan hun man in Den Haag meer staatsman-achtig is. Overigens is het de vraag of het voor de democratie nou zo'n ramp is. De macht van de werkgevers was de afgelopen decennia misschien wel érg groot. Een toontje lager zingen is voor het bedrijfsleven misschien wel gezond.

Einde euro?

Over visitekaartjes gesproken. Klaas Knot was deze week ook niet over het hoofd te zien:

"We kunnen er ook voor kiezen om het niet te doen, geen verdere Europese integratie en geen verdere risicodeling. Dat kan, zeker. Maar daar betalen we een prijs voor. Die prijs bestaat uit groeiende economische ongelijkheid tussen de eurolanden, meer schuldencrises, meer noodsteun, en een lagere welvaart. Dan zal de euro op termijn niet houdbaar blijken."

Hoppakee, in een paar ferme woorden waarschuwt de president van De Nederlandsche Bank voor het einde van de euro. Zijn analyse is in economenland absoluut niet nieuw. Maar dat een centrale bankier het zo ronduit zegt, is wel opmerkelijk.

In de HJ Schoo-lezing legt Knot uit dat de eurozone uit sterke en zwakke landen bestaat en dat die scheefgroei in de eurozone alleen maar groter zal worden. Het mantra van convergentie, eurolanden groeien vanzelf naar elkaar toe, wordt losgelaten. De muntunie leidt juist tot divergentie, zo stelt hij.

Dan resteren twee opties in Knots optiek: of je krijgt blijvende transfers van noordelijke naar zuidelijke landen - een proces dat al volop gaande is. Of je arrangeert die convergentie van de economieën van bovenaf. Oftewel: Europese integratie waarbij het begrotings- en economische beleid steeds meer door Brussel wordt bepaald.

Optie een zal leiden tot een steeds verder afbrokkelend draagvlak:

"Structurele overdrachten van geld zijn in het algemeen slecht voor de sfeer. Niet alleen aan de kant van de gevers. Ook bij de ontvangende partij ontstaat al snel een ongemakkelijk gevoel van minderwaardigheid. Dit zie je zelfs binnen landen waar sprake is van structurele overdrachten van de ene regio naar de ander. Denk aan België en Italië."

En dus resteert volgens Knot alleen nog maar die andere optie: de politieke unie verder afmaken. Want de Economische en Monetaire Unie hinkt nu op één been: het monetaire. Van een uniforme economische aanpak is geen sprake en dat gaat de eurozone opbreken. Hij realiseert zich dat er voor verdere integratie en overdracht van soevereiniteit ook te weinig draagvlak is. Maar zijn antwoord is dan: het kan niet anders.

Daar lijkt me zijn analyse te snel en te makkelijk. Volgens mij zit de euro vast in dat gebrek aan draagvlak. Het project zit klem tussen een draagvlakprobleem rond structurele transfers en een draagvlakprobleem rond verdere integratie. Daardoor kan de muntunie niet voor- en niet achteruit. De oplossing die nu wordt ingezet is om de Europese Centrale Bank dan maar de rommel op te laten ruimen. In de hoop dat die transfers van Noord naar Zuid wat minder opvalt.

Over deze speech schreef ik deze week mijn column. Niet eerder trok mijn column op de site zoveel lezers. De euro houdt veel mensen nog altijd enorm bezig. Lees de column 'Knot heeft de euro doodverklaard' hier.

Song of the week - Knot: huidige euro onhoudbaar

Podcast

Luister hier onze wekelijkse podcast ‘Kwestie van Centen’. Presentatie: Herman Stam. Klaas Knot gooide de knuppel in het hoenderhok. Zijn analyse is glashelder: deze muntunie is onhoudbaar. Er móet iets veranderen. Heeft hij gelijk? Strompelen we van eurocrisis naar eurocrisis? Wat te doen? Ook op Spotify en iTunes.

Meer info

Mij inhuren als spreker of moderator? Ook voor webinars. Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail naar [email protected]

Reply

or to participate.