In partnership with

Hallo,

Hier is weer een kersverse Achter de Cijfers. Ik ga uitgebreid in op het interview dat DNB-baas Olaf Sleijpen heeft gegeven over de uitgifte van eurobonds. Hij is veel kritischer dan zijn voorganger Klaas Knot. Die was voor gezamenlijke financiering van EU-projecten. Sleijpen komt met een reeks mitsen en maren.

Zijn eurobonds een goed idee terwijl ondertussen de nationale staatsschulden alleen maar oplopen? Of moeten eurolanden eerst orde op zaken stellen voordat we hieraan gaan beginnen?

Verder ga ik in op de ombouw van lege kantoren en winkels tot woningen. Een prima idee. En je zou denken: een snelle oplossing voor de wooncrisis. Maar het blijkt totaal niet op te schieten. Onderaan de nieuwsbrief zie je de cijfers.

Ik hoor het graag als er reacties zijn.

Veel leesplezier!

Martin

Eurobonds

Ooit noemde Klaas Knot eurobonds nog een ‘sluitstuk van de begrotingsdiscipline’. De president van De Nederlandsche Bank (DNB) zag die gezamenlijke Europese staatsleningen pas zitten als eurolanden zich echt aan de strenge begrotingsregels zouden houden. Dan zou er ook geen taboe meer moeten zijn op die euro-obligaties: ”Die kunnen een wenkend perspectief bieden, ook voor de bevolking in landen waar nu grote offers worden gevraagd”, zei hij in 2012. Bij zijn aantreden in 2011 had hij al gezegd dat die eurobonds ‘op termijn onvermijdelijk’ zijn.

Blijkbaar was die onvermijdelijkheid in 2025 aangebroken. Want in het jaar dat hij zou vertrekken als baas van DNB was hij een warm pleitbezorger van de gezamenlijke Europese leningen geworden: “Als u mij een persoonlijke verzuchting toestaat: ik vind dat er af en toe in Nederland wel wat gehyperventileerd wordt over eurobonds en dat de rationaliteit in dat debat enigszins zoek is.”

In zijn afscheidsinterview in de Telegraaf legde hij uit dat het logisch is gezamenlijke financiering in te zetten voor grote, gezamenlijke projecten:

“Ik voel geen enthousiasme, maar erken de logica. Veel van wat overheden doen, kan tegenwoordig effectiever worden aangeboden op Europees niveau dan op nationaal niveau. Denk aan onze veiligheid, een gezamenlijke vuist maken tegen het handelsbeleid van Trump, denk aan klimaatbeleid. Als daarmee kosten gemoeid zijn, dan vind ik dat je niet per se Europese financiering, bijvoorbeeld via eurobonds, moet uitsluiten.”

Daarmee gaf Knot steeds signalen af die haaks stonden op het formele Nederlandse standpunt. Opeenvolgende kabinetten waren zeer terughoudend over het aangaan van Europese schulden. In de praktijk gebeurde het vaak alsnog. Tijdens de eurocrisis al. De financiering van het euronoodfonds gebeurde op basis van nationale garanties waarmee Europees geld geleend kon worden. Het was nota bene een Nederlandse topambtenaar die de aanzet gaf tot de vormgeving van het eerste noodfonds EFSF.

Later kwam er het coronaherstelfonds waarmee honderden miljarden door Brussel konden worden geschonken en uitgeleend aan eurolanden. Omdat Nederland en andere landen geen geld wilden steken in dit fonds en er ook geen overeenstemming kwam over ruimere middelen voor de Europese Commissie werd dit fonds opnieuw gefinancierd met Europese obligaties. Hetzelfde geldt voor de leningen aan Oekraïne.

De Nederlandsche Bank heeft berekend dat de Europese schulden inmiddels zijn opgelopen tot €875 miljard euro. Daarbij worden gelden uit het ESM (het euronoodfonds) of de Europese Investeringsbank (EIB) niet meegeteld. Maar het coronafonds en de leningen aan Oekraïne wel. Drie jaar eerder was dat bedrag nog €538 miljard, een stijging met ruim 20% per jaar. Het Nederlandse aandeel in de Europese schuldenberg is 6,2%.

Inmiddels is Knot vertrokken en zwaait Olaf Sleijpen de scepter op het Frederiksplein. Met zijn aanstelling waait er een andere wind, als het op deze eurobonds aankomt. Ik sprak hem deze week en in dat interview legt hij uit waarom hij veel terughoudender is. Sleijpen vreest dat eurobonds alleen maar bóvenop de nationale schulden komen. Die in sommige landen al torenhoog zijn.

Wat Sleijpen betreft moet de discussie niet bij eurobonds beginnen. Het gaat er eerst om wat je als Europese Unie wel en niet gezamenlijk wel doen. Dat kunnen bijvoorbeeld investeringen rond defensie, innovatie of energietransitie zijn. Pas daarna komt wat hem betreft de vraag hoe je dat moet financieren. Dat kan door te snijden in de EU-begroting, door de EU meer middelen te geven en uiteindelijk kan dat ook via eurobonds.

Maar je proeft aan alles dat Sleijpen er niet zoveel in ziet. Hij ziet bijvoorbeeld ook de noodzaak van eurobonds niet voor een goed functionerende Europese kapitaalmarkt. En voor een stevige internationale rol van de euro hebben we die eurobonds ook al niet nodig. Uiteindelijk gooit hij de deur niet helemaal dicht, want Sleijpen stelt dat het ‘aan de politiek’ is om al dan niet voor eurobonds te kiezen.

Eurobonds (2)

Eerlijk gezegd voel ik veel meer voor de eerdere logica van Klaas Knot: eurobonds als een sluitstuk. Gaandeweg is Knot daar zelf van afgeweken en nu komt zijn opvolger met een zogenaamd strenge voorwaarde. Maar hoe groot is nu de kans dat de Europese Commissie eindelijk eens de begrotingsregels handhaaft zodra op grote schaal eurobonds worden uitgegeven?

Het lijkt er eerder op dat eurobonds als instrument wordt omarmd omdat veel lidstaten zelf geen financiële ruimte meer hebben. Zo ging het ook met het coronaherstelfonds. Nederland had een lage schuld en had dus helemaal geen Europees coronafonds nodig. Maar landen als Italië en Frankrijk, die al sinds het begin van de euro, de regels van het stabiliteits- en groeipact negeren, konden deze steun in de rug juist wel heel goed gebruiken. Zo wordt de inzet van zo’n fonds de beloning voor slecht gedrag. Waarom zouden die landen zich ineens wél aan de normen houden als eurobonds vaker worden gebruikt als financieringsbron?

Je ziet dat staatsschulden in veel Zuid-Europese landen ver boven de afgesproken 60% liggen. En het is ook niet zo dat ze langzamerhand de goede kant op bewegen. Na elke crisis is de staatsschuld in dit soort probleemlanden weer een beetje hoger. Zo zei oud-DNB-president Nout Wellink het laatst ook al: “Na elke crisis is er een verdere opwaartse trend van schulden. Na een crisis bereiken veel staatsschulden een nieuw hoog niveau en die gaan daarna niet of nauwelijks meer omlaag. Dit kan al 25 jaar lang zo doorgaan doordat de rente zo lang zo laag is geweest.”

Toch wil de Europese Commissie doorgaan op de ingezette route van meer eurobonds. Bij de lancering van het defensieplan van €800 miljard was al meteen duidelijk dat €150 miljard daarvan gezamenlijk gefinancierd zou moeten worden. Wie weet welke volgende miljardenprojecten er nog aankomen.

Op deze manier stelt de EU geen prioriteiten. Blijkbaar zijn de landen niet bereid de bestaande begroting te herschikken. Want dan moeten moeilijke keuzes worden gemaakt over landbouwsubsidies en andere Europese fondsen. De extra uitgaven komen allemaal bovenop de bestaande. En op nationaal niveau geldt hetzelfde. De staatsschuld kan al skyhigh zijn maar dankzij Brusselse eurobonds kan er nog meer aan schuld gestapeld worden.

Lege panden

Nieuwe cijfers van het CBS over ombouw van lege panden tot woonhuizen zijn behoorlijk schokkend. Afgelopen jaar zijn er nog geen 8.000 woningen bij gekomen door het omkatten van lege kantoren, winkels en scholen. Ondanks de enorme woningnood en de ruime leegstand van andersoortige panden lukt dit maar niet. In sommige gemeenten gaat het redelijk goed, zoals in Rotterdam. Maar in bijna alle steden schiet het echt totaal niet op. Daarmee stijgt de woningvoorraad nauwelijks, hoeveel politici ook praten over de wooncrisis.

Tijdens de verkiezingscampagne werd er regelmatig aan gerefereerd dat er veel leegstand is. De hele bevolking van Utrecht zou gehuisvest kunnen worden in alle panden die nu leeg staan. Dat gaat ook over winkels waar bovenverdiepingen al lang niet meer wordt gebruikt voor bewoning of om leegstaande woonhuizen. Maar dus ook gebouwen die een woonbestemming kunnen krijgen.

Hier werken regels, vergunningen en bezwaarprocedures niet mee. Er zijn voorbeelden genoeg van vastgoedondernemers die lege panden opkopen en vervolgens jarenlang met de gemeente in de weer zijn om aan alle vergunningseisen te voldoen. Hoe zijn we in zo’n bureaucratisch gedoe terechtgekomen? Het lijkt wel alsof de urgentie van de woningnood lokaal onvoldoende wordt gevoeld om echt vaart te zetten.

De huidige woonminister Mona Keijzer klinkt altijd wel heel ferm. Maar ook onder haar bewind is de ommezwaai niet gekomen. Het aantal afgegeven bouwvergunning daalt, dus er zit steeds minder nieuwbouw in de pijplijn. Die 100.000 woningen per jaar zijn daarmee nog lang niet in zicht.

Een volgende woonminister moet er echt bovenop zitten. Dankzij de nieuwe Regiewet heeft die minister ook de mogelijkheden daartoe. Het woonbeleid zal veel dwingender moeten zijn vanuit centraal niveau. En dan nog gaat het jaren duren voordat het vliegwiel gaat draaien. Rabo-baas Stefaan Decraene sprak er deze week nog zijn zorgen over uit: het duurt hier wel tien jaar tussen de eerste aanvraag van een vergunning totdat de woning er daadwerkelijk staat.

Leesvoer

Interview: Nieuwe DNB-president waarschuwt voor omstreden eurobonds: ’Risico is dat het alleen maar leidt tot hogere schulden’

Column: Martin bereidt kip en bananen volgens een ChatGPT-recept, het resultaat? ’Mwah’

Nieuws: Banken hopen dat nieuw kabinet hogere bonussen toestaat: ’Nodig om talent aan te trekken’

Nieuws: Levensverwachting stagneert: AOW-leeftijd blijft tot 2031 op 67 jaar en 3 maanden

Column: Centrum-rechts beste in staat om economie en ondernemerschap te stimuleren

Luisteren: Radio 1 Groeit AI niet zoals beloofd? Dan zijn dit de gevolgen

Podcast - Kwestie van Centen

Welke partijen passen het beste bij elkaar? Robbert Ophorst en Martin Visser bespreken dat in Kwestie van Centen. „Zowel over links als over rechts zijn de verschillen groot, maar de centrum-rechtse partijen delen een positieve kijk op ondernemerschap.” Na jaren van een verslechterend vestigingsklimaat is het tijd dat een nieuw kabinet weer investeert in onze economie. „Bedrijven lopen anders weg.” Luister de nieuwste aflevering van ‘Kwestie van Centen’ hier. Ook op Spotify en iTunes.

Wil je mij als spreker?

Donderdag mocht ik alle medewerkers van werkgeversorganisatie AWVN bijpraten over de mogelijke gevolgen van de verkiezingsuitslag. Wat betekenen de twee potentiële coalities voor werkgevers? Het werd een interactieve bijeenkomst waarbij we probeerden de Haagse kristallen bol te kijken.

Wil je mij ook boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/

The Free Newsletter Fintech and Finance Execs Actually Read

If you work in fintech or finance, you already have too many tabs open and not enough time.

Fintech Takes is the free newsletter senior leaders actually read. Each week, we break down the trends, deals, and regulatory moves shaping the industry — and explain why they matter — in plain English.

No filler, no PR spin, and no “insights” you already saw on LinkedIn eight times this week. Just clear analysis and the occasional bad joke to make it go down easier.

Get context you can actually use. Subscribe free and see what’s coming before everyone else.

Sign Up Free