Hallo,

Het grootste economische nieuws kwam deze week uit Nijmegen. De minister greep in bij chipmaker Nexperia die in deze stad gevestigd is. Het bedrijf is echter al een paar jaar in Chinese handen. De laatste tijd geeft dat spanningen. Slecht management was de aanleiding voor de Ondernemingskamer om in te grijpen. Maar de minister bemoeide zich er ook mee. Hij haalde een oude wet van stal om het bedrijf los te weken van Chinese invloeden. In deze nieuwsbrief ga ik er dieper op in.

Verder kijk ik nogmaals naar de zorgkosten en de vergaande plannen van sommige politieke partijen om die kosten af te remmen. Zijn die plannen wel zo haalbaar als ze doen voorkomen? Tot slot een opmerkelijk pleidooi van de baas van de Arbeidsinspectie. Hij pleit voor overheidsingrijpen in de lonen. Niet voor verplichte loonmatiging, maar voor een minimale loonstijging. Heel opvallend.

Veel leesplezier!

Martin

Nexperia

Demissionair minister Vincent Karremans van Economische Zaken heeft ingegrepen bij chipmaker Nexperia op basis van een oude wet. Die wet stamt uit 1952, in de begindagen van de Koude Oorlog. Oorspronkelijk heette die nog: “Wet ter verzekering van het beschikbaar blijven van goederen voor het geval van oorlog, oorlogsgevaar, daaraan verwante of daarmede verband houdende buitengewone omstandigheden”. Nou, dan heb je wel een beetje gevoel in welke situaties die moet worden ingezet. Met de wet kan een minister zorgen dat cruciale goederen beschikbaar blijven, vooral in oorlogstijd. Inmiddels heet de wet ‘Wet beschikbare goederen’ en er mag er worden ingegrepen in ‘noodsituaties’.

Dat minister Karremans deze oude wet nu voor het eerst in de geschiedenis inzet, is veelzeggend. Blijkbaar zijn we ‘in oorlog’. Dat is ook het soort taal dat inlichtendienst AIVD bezigt in het laatste jaarverslag:

Rond het Nijmeegse chipbedrijf waren al langer zorgen, zo blijkt uit een recente uitspraak van de Ondernemingskamer. De Chinese eigenaar Wingtech handelde niet in het belang van Nexperia, maar liet Nexperia orders plaatsen bij een ander bedrijf van de eigenaar om die uit de financiële problemen te helpen. Die bestelde wafers konden vervolgens direct de prullenbak in, want Nexperia had die order in die omvang helemaal niet nodig.

Verder liepen er al sinds 2023 gesprekken tussen bestuurders van Nexperia en het ministerie. Er waren zorgen dat het bedrijf onvoldoende op afstand stond van China. “Eind 2023 heeft Nexperia contact opgenomen met EZK om steun te zoeken en volledig erkend te worden als Nederlands/Europees halfgeleiderbedrijf. Achtergrond is dat haar onderneming belemmeringen ervoer door de omstandigheid dat haar enig aandeelhouder, Yuching, een Chinese vennootschap is. Sinds 2024 is Nexperia daartoe in overleg met EZK over bepaalde herzieningen in de governance.”

Ook tussen de Nederlandse regering en Amerika waren er gesprekken. Ook in de VS leefden zorgen. Als de aansturing van Nexperia niet zou worden aangepast, zou het bedrijf te zeer onder Chinese invloedssfeer blijven. De VS gaven aan dat Nexperia, als dochter van het Chinese Wingtech, dan op een Amerikaanse sanctielijst zou worden gezet.

Zo grijpen verschillende niveaus in elkaar. 1. het bedrijfsniveau: er is sprake van wanbeleid - zoals de Ondernemingskamer constateerde. Die spreekt van ‘roekeloosheid’. 2 EZ maakt zich zorgen over de invloed van de Chinese autoriteiten op het bedrijf. 3. Amerika zit in een harde strijd verwikkeld met China en dreigt Nexperia op een sanctielijst te plaatsen.

Nu is zowel de Ondernemingskamer als de minister in actie gekomen. De Ondernemingskamer heeft Mr. Wing, zoals de eigenaar wordt genoemd, aan de kant geschoven en een Nederlandse bestuurder aangesteld. Daarnaast zijn alle aandelen minus één bij een onafhankelijke partij in beheer gegeven. En de minister heeft een bevel gegeven op basis van die oude wet waardoor Nexperia amper bewegingsvrijheid heeft. Produceren mag nog wel, maar veranderingen doorvoeren die gevolgen hebben voor de plek van productie of het weglekken van kennis moet altijd eerst langs de minister.

En waarom was dit allemaal nodig? Nexperia produceert simpele chips waarvan er in elke auto honderden zitten. Ook zitten ze in je stofzuiger en vaatwasser. Toch was Karremans bang dat er een verstoring van de chipproductie zou optreden en dat dit gevaarlijk zou zijn voor Nederland en Europa. Kritici vinden dat hij een paardenmiddel heeft ingezet. De actie tekent de gespannen verhouding waarbij wij autonomer willen worden in plaats van afhankelijker. En ongetwijfeld was de Amerikaanse sanctielijst voor Nexperia ook geen best vooruitzicht.

Desgevraagd zegt de minister erover, bij monde van zijn woordvoerder: “Als de minister van Economische Zaken niet had gehandeld was op korte termijn de Europese tak van de onderneming verdwenen en zou een toekomstige disruptie van waardeketen voor de halfgeleiderindustrie direct grote negatieve gevolgen hebben gehad voor de Nederlandse en Europese economie. Dit zonder dat Nederland en de EU dan nog enige capaciteit zou hebben in dit segment van de halfgeleiderindustrie.”

Zorgpakket

Bij de vorige verkiezingen bleek het debat over het eigen risico doorslaggevend. Geert Wilders wilde dat eigen risico in één keer afschaffen, Frans Timmermans zei dat dat stap voor stap moest en dat het eigen risico niet helemaal zou verdwijnen in een kabinetsperiode. Wilders pakte Timmermans er hard op aan. Daarna deed Wilders in het kabinet-Schoof precies wat Timmermans had gezegd: het eigen risico zou hooguit gehalveerd worden. Dat lijkt mij kiezersbedrog, maar er is geen mens die Wilders nu nog houdt aan zijn stoere beloften in de vorige campagne.

Vorige week schreef ik al dat er tussen partijen wel iets te kiezen is als het op de zorgkosten aankomt. GL/PvdA handhaaft bijvoorbeeld die halvering, terwijl veel andere partijen die alsnog niet door laten gaan. Daarmee besparen ze een paar miljard. Of, beter gezegd, daarmee lopen de zorgkosten een paar miljard minder hard op. Maar bij dat eigen risico blijft het niet.

“De VVD, D66, de SGP, de ChristenUnie, Volt en JA21 kiezen hiervoor door het basispakket structureel te bevriezen. Ook het CDA sluit het basispakket, maar voorziet in de mogelijkheid om een deel van de nieuwe behandelmogelijkheden te laten instromen”, schrijft het Centraal Planbureau in zijn doorrekeningen. Dat is een vergaande maatregel waarover ik in de vorige nieuwsbrief al zei dat het de vraag is of dit maatschappelijk wel haalbaar is. Gaan mensen echt accepteren dat er geen enkele nieuwe behandeling of medicijn meer in het basispakket komt, zoals VVD, D66, SGP, CU en JA21 voorstellen?

De Patiëntenfederatie maakt zich ernstige zorgen, zo schreven mijn collega’s Klaartje Bax en Dianne Bleeker deze week. Wat nu als het lukt om van verschillende kankersoorten een chronische ziekte te maken? Met de juiste behandeling en medicijnen. Met een gesloten basispakket wordt al deze kankerpatiënten die nieuwe behandeling ontzegd. Met mogelijk de dood tot gevolg. Mij lijkt het onbestaanbaar dat de Tweede Kamer daar uiteindelijk mee instemt.

„Dit plan zorgt voor enorme ongelijkheid in de samenleving. Alleen als je heel veel geld hebt, kun je een nieuwe oncologische behandeling zelf betalen”, aldus de Patiëntenfederatie Nederland. Ook het CPB zelf waarschuwt voor groeiende ongelijkheid. Zorgeconomen vinden de maatregel te drastisch.

Ik vermoed dat dit nu typisch zo’n maatregel is die is ontstaan in de wisselwerking van partijen met het CPB. Om de financiële plaatjes rond te krijgen moeten er plannen worden ingediend die aantoonbaar miljarden opleveren. Dit is er zo eentje. Het CPB spreekt van het “structureel bevriezen” van het zorgpakker. In de verkiezingsprogramma’s klinkt het allemaal veel minder ferm. Daar draait het er vooral om dat het basispakket niet automatisch mag uitbreiden en doorgroeien. Alleen bewezen en kosteneffectieve behandelingen mogen worden toegelaten. Klinkt alweer veel realistischer. Alleen kun je die ingeboekte besparingen dan wel vergeten.

Verplichte loonstijging

Een bijzonder pleidooi van Rits de Boer, baas van de Arbeidsinspectie, in economenblad ESB. Hij wijst op de overspannen arbeidsmarkt en de ‘historische arbeidskrapte’. Hij stelt dat de politiek vanouds vooral werkgelegenheid stimuleert (arbeidsaanbod) waardoor de problemen eerder groter dan kleiner worden. Overheid en bedrijven blijven een enorme behoefte aan mensen hebben waardoor de schaarste aanhoudt.

Hij wijst oproepen tot loonmatiging af, omdat de lonen alleen maar stijgen om de inflatie bij te houden. Ook nu nog zijn stijgende lonen nodig omdat prijzen blijven toenemen. Opvallend genoeg doet hij een heel ander voorstel: een verplichte minimale loonstijging zodat de lonen veel sneller op de stijgende prijzen reageren.

“Dat zou niet alleen de koopkracht eerder hebben hersteld, maar ook de overspannen arbeidsvraag hebben gedrukt. In plaats daarvan zagen we een lang uitgesponnen proces waarin de lonen achterliepen, waardoor arbeid in relatieve termen alleen maar goedkoper werd ten opzichte van kapitaal.”

Volgens de Arbeidsinspectie-baas was er nu onevenredig veel vraag naar arbeid omdat die verhoudingsgewijs goedkoop was. Ik heb al vaker laten zien dat de lonen vertraagd reageerden op de prijzen. En dat we nog steeds niet op het punt zitten dat de lonen meer zijn gestegen dan de inflatie. Vandaar dat vakbonden hoge looneisen blijven stellen, zie het cao-conflict bij de Rotterdamse sjorders.

Om eerlijk te zijn zie ik het voorstel van De Boer totaal niet zitten. Waarom zou je de overheid met de loonvorming laten bemoeien? Hij trekt een parallel met een omgekeerde overheidsmaatregelen in de vorige eeuw: “In de jaren zestig en zeventig kon de minister van Sociale Zaken een maximum opleggen aan de loonstijging die cao-partijen mochten afspreken. Omgekeerd zou het vandaag denkbaar zijn om juist een minimale stijging op te leggen.” Willen we echt terug naar de jaren zestig en zeventig?

Verder interessant dat hij nadrukkelijk pleit voor beperking van arbeidsmigratie. In verkiezingstijd lijkt me dat relevant. “De extensieve, arbeidsintensieve en laagproductieve groei die het gevolg is van grote arbeidsmigratie, kan voor meer arbeidsaanbod zorgen, maar brengt geen van onze maatschappelijke problemen een stap dichter bij een oplossing. Denk aan CO2 , stikstof, energie, schoon water, de huizenmarkt, publieke voorzieningen, het daardoor versterkte maatschappelijke ongenoegen, en de politieke en bestuurlijke impasses. Al deze problemen worden juist groter.”

Bedenk hierbij dat diezelfde Rits de Boer ongeveer een keer in het jaar in een interview in de Volkskrant klaagt dat het zijn Arbeidsinspectie maar niet lukt om alle misstanden rond goedkope arbeidsmigranten aan te pakken. Zelfs niet met een flink groter geworden inspectieapparaat.

Luister anders nog eens naar Tesseltje de Lange, hoogleraar Europees Migratierecht, die in mijn podcast geen spaan heel laat van de falende Arbeidsinspectie: „De Arbeidsinspectie wil het liefst dat we geen economie hebben, dan zijn alle problemen opgelost.”

Leesvoer

Column: Linkse afschaffing renteaftrek brengt huizenbezitter in problemen

Column: ’Samen kunnen we diep tevreden vanaf bank de kamer rond kijken: dat hebben we maar mooi bij elkaar bedacht’

Nieuws: ’Gigantische Duitse bouwambities dreigen ons schaarse personeel op te slokken en de inflatie aan te jagen: Nederland wordt klemgezet’

Podcast - Kwestie van Centen

De ingreep van demissionair minister Karremans bij chipmaker Nexperia is ongekend. Robbert Ophorst en Martin Visser bespreken de nieuwsontwikkelingen met techverslaggever Vian Schouten in Kwestie van Centen. "Het zijn misschien huis-tuin-en-keuken-chips, maar ze zijn cruciaal voor onze industrie." Speelt de minister met vuur? "China kan gaan terugslaan en ons betrekken in de strijd met Amerika." Luister de nieuwste aflevering van Kwestie van Centen hier. Ook op Spotify en iTunes.

Podcast - doorrekeningen

En hier nog een keer de podcast van vorige week op Youtube over de doorrekeningen van de verkiezingsprogramma’s:

Wil je mij als spreker?

Wil je mij boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/