Hallo,

Sinds 1 september ben ik geen chef meer van de financiële redactie van de Telegraaf. Ik heb als algemeen verslaggever en economisch commentator weer mijn handen vrij om (meer) artikelen te schrijven en me in allerlei nieuwe onderwerpen te storten. Ik hoop dat ik daarmee ook weer meer tijd krijg om regelmatig een nieuwsbrief te maken. Die heb je al enige maanden moeten missen. Ik miste die ook.

Bij deze een eerste voorzichtige poging om weer wat economisch nieuws te delen in de nieuwsbrief. Deze keer vooral over de digitale euro. Het ziet ernaar uit dat die er zeker gaat komen, al moeten we er nog wel even op wachten. Maar wat moeten we er eigenlijk mee?

Ik hoop de draad weer op te pakken.

groet,

Martin Visser

Digitale euro (1)

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) adviseerde in 2019 om private banken een publieke concurrent te geven. Dat zou ze scherp houden. Die publieke concurrentie zou vormgegeven kunnen worden door consumenten de mogelijkheid te geven een rekening aan te houden bij de centrale bank.

Die centrale bank (De Nederlandsche Bank) zelf zag daar weinig in. DNB vreest dat je op deze manier in tijden van onrust over publieke instelling een bankrun zou kunnen organiseren. Een mager tegenargument, want als rekeninghouders een bank niet meer vertrouwen kunnen ze zich nu ook uit de voeten maken, richting andere banken.

We zijn nu zes jaar verder en er is weinig van terechtgekomen. Ook hebben opeenvolgende ministers van Financiën er niet voor gekozen om van de Volksbank die publieke concurrent te maken. Voor een divers bankenlandschap was het goed geweest als er naast ING, ABN Amro en Rabobank ook een soort volksbank was gekomen. Zoals vroeger de Giro fungeerde.

Waarom die concurrentie ook nuttig zou kunnen zijn, liet Maarten van Oordt, VU-hoogleraar Money and banking, zien in zijn oratie. Hij toonde in een grafiek welke rente banken krijgen op hun tegoeden bij de Europese Centrale Bank (blauwe lijn) en welke rente consumenten krijgen op hun spaargeld (groen). Een groot verschil:

“Commerciële banken in het eurogebied ontvingen in december 2023 een rentevergoeding van 4,0 procent op de meer dan drieduizend miljard euro die zij als kortlopende deposito’s hadden uitstaan op rekeningen bij de centrale bank - dat betekent ongeveer twee miljard euro per week”, zei Van Oordt. “Dezelfde maand betaalden commerciële banken zelf een percentage van 0,4 procent op de circa vijfduizend miljard euro aan kortlopende deposito’s van huishoudens.”

In België was dit reden voor de regering om een staatsbon uit te geven, een staatsobligatie voor het grote publiek met een aantrekkelijker rente dan wat de banken boden. Het was een eenmalige actie en volgens mij heeft het de banken nauwelijks aangezet tot het betalen van een hogere spaarrente.

Die publieke concurrent die de WRR voorstelde, zou er volgens Van Oordt alsnog kunnen komen, in de vorm van de digitale euro: “De invoering van een digitale euro kan de concurrentie tussen banken intensiveren. De gedachte is dat banken een sterkere prikkel hebben om depositorentes te spiegelen aan de rentestand bij de centrale bank als huishoudens met een druk op de knop hun saldo kunnen verplaatsen naar de centrale bank. Die prikkel wordt pas echt sterk als consumenten en bedrijven rente zouden ontvangen op hun digitale euro rekening bij de centrale bank.”

Maar helaas, in de plannen voor de digitale euro is al besloten dat er geen rente op verstrekt wordt en dat het primair een betaalmiddel wordt en geen oppotmiddel.

Digitale euro (2)

Vorige week vrijdag hebben de Europese ministers van Financiën flinke stappen gezet onderweg naar de invoering van een digitale euro. De regeringsleiders besluiten mogelijk aan het einde van dit jaar al over dit project. Het zal nog wel een paar jaar duren voordat we echt met die digitale euro kunnen betalen.

Onlangs was er een publiekslezing bij DNB over de digitale euro waarin werd uitgelegd wat het is en waarom de centrale bank ermee komt. En om eerlijk te zijn: het blijft best lastig uitleggen wat het nu precies voor een ding is. Het simpelst is het te omschrijven als digitale bankbiljetten. Zoals de centrale bank nu het contante geld uitgeeft, gaat die dan ook digitaal geld uitgeven. De vorm waarin je erover kunt beschikken is wel weer vergelijkbaar met het geld dat je op de bank hebt staan, namelijk een digitale euro op een wallet op je laptop, op je telefoon of op een card.

Terwijl de digitale euro conceptueel echt iets anders is dan het geld dat je op de bankrekening hebt staan (er zit namelijk geen commerciële bank tussen) zal het in het gebruik verrekte veel lijken of betaalvormen die we allang kennen. Zoals we elkaar nu een Tikkie sturen, zou je dan twee telefoons op elkaar kunnen leggen om iemand digitale euro’s te geven. Zoals we nu met de telefoon afrekenen aan de toonbank vanaf onze bankrekening, kunnen we dat straks precies zo met de digitale euro. Je vraagt je af wat in hemelsnaam de meerwaarde ervan is.

Omdat we in Nederland al ontzettend ver zijn met digitale betaalmogelijkheden denk ik dat de meerwaarde in ons land zeer beperkt is. Direct na de bankencrisis was er nog het sentiment bij mensen dat ze ook buiten de banken om wilden kunnen. Nu is er eerder argwaan richting overheden en centrale banken.

DNB deed onderzoek om uit te vinden wat mensen van zo’n digitale euro zouden vinden. Daaruit bleek dat twee derde van de mensen het betaalmiddel wel zouden gebruiken. Mij lijkt dat nogal veel, eerlijk gezegd. En een derde dus niet en die hebben best wat bezwaren:

Franse crisis

Soms begrijp ik niets van de financiële markten. De Franse politiek verkeerde in een flinke crisis en de problemen daar zijn totaal niet opgelost, maar de markten zijn nog altijd vrij kalm. Je ziet de rente op 10-jaars staatsleningen wel wat oplopen de laatste tijd, maar van paniek is totaal geen sprake. Ook al heeft kredietbeoordelaar Fitch het land recent afgewaardeerd.

De rente op staatsleningen bepaalt hoe duur het voor de Franse staat is om geld te lenen. Hoe hoger die rente (de risico-opslag) hoe hogere de rentelasten en hoe moeilijker het is om de staatsschuld te blijven financieren.

Frankrijk kampt met een steeds hogere staatsschuld. De Europese Commissie raamt voor volgend jaar een schuld van 118,4% van het bruto binnenlands product (bbp). Het tekort op de begroting zit rond de 6%. Het land heeft zich in vele jaren bijna nooit gehouden aan de norm van maximaal 3% tekort. Het gaat van kwaad tot erger.

Dat gaat goed zolang het land in staat is de schuld te blijven afbetalen. Maar een stijgende rente kan die houdbaarheid in de problemen brengen. Dan krijg je Griekse toestanden waarbij het land in betalingsproblemen kan komen. Daarvan is absoluut nog geen sprake.

Zouden beleggers ervan uitgaan dat Frankrijk hoe dan ook geholpen gaat worden? De ECB kan een reddingsboei toewerpen door zelf actief staatsleningen te gaan opkopen. Maar formeel mag dat niet zomaar. Alleen als de markt niet goed functioneert en de hoge rente niet het reële risico weerspiegelt mag de ECB ingrijpen. Maar als het land een te hoge schuld heeft en beleggers straffen dat af, dan lijkt me dat juist een teken dat de markt wél goed functioneert.

Toch lijkt het onvoorstelbaar dat de ECB dit land zou laten vallen. En dat verdisconteren beleggers in de risicopremie die ze vragen voor Franse staatsobligaties. Zo blijft het land nog wel eventjes uit de gevarenzone zonder dat de ECB iets hoeft te doen. Fijn voor Frankrijk, maar de disciplinerende werking van de markten is daarmee wel uitgeschakeld. Zal het land ooit de hervormingen en bezuinigingen doorvoeren die zo hoognodig zijn?

Leesvoer

Column: Help, we zijn verslaafd! Toeslagen zijn uit de hand gelopen

Column: Franse problemen laten zien dat niets geleerd is van eurocrisis

Achtergrondartikel, oa met Nout Wellink: Nieuwe financiële crisis dreigt in Europa: ’De schulden en tekorten lopen alleen maar op’

Achtergrondartikel, oa met Ingrid Thijssen en Jacco Vonhof: Ondernemers verliezen geloof in ’zwalkende politiek’ en slaan alarm: ’We hebben jaren gelachen om Italië, maar hier is het inmiddels erger’

Achtergrondartikel: Deze ondernemers vrezen voor hun toekomst in Nederland: ’Ik voel me uitgekotst’

Interview: Amerikanen snappen niks van ons land: ’Hak knopen door en bouw Groene Hart vol’

Interview: Vlaming Peter Vandermeersch houdt nog steeds van ons land, maar: ’Zijn jullie gek geworden in Nederland?’

Podcast - Kwestie van Centen

De centrale bank en de Europese politiek willen dolgraag een digitale euro invoeren. Robbert Ophorst en ik bespreken in Kwestie van Centen hoe dit nieuwe betaalmiddel werkt en wat de voordelen zouden kunnen zijn. ’Critici zijn bang dat de overheid straks al onze betalingen kan volgen.’ De belofte is dat de digitale euro een hoge mate van privacybescherming heeft. ’Maar we kunnen uiteindelijk in een soort D66-wereld terecht gaan komen.’ Luister de nieuwste aflevering van ‘Kwestie van Centen’ hier. Ook op Spotify en iTunes.

Wil je mij als spreker?

Vorige week sprak ik op het jaarlijkse congres van Adfiz over de stand van de economie en het nieuws van Prinsjesdag. Donderdagavond besprak ik de ontwikkelingen rond rente en inflatie voor een evenement van FV Real Estate.

Wil je mij ook boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/