In partnership with

Goedemorgen,

Deze week viel ik van de ene verbazing in de andere. Iedere dag kwam er wel weer iets absurds uit Washington. Met als hoogtepunt de mededeling dat Donald Trump de oorlog in Oekraïne met Vladimir Poetin gaat oplossen. Met slachtoffer Oekraïne aan de zijlijn. En met de boodschap dat Europa het daarna zelf mag uitzoeken.

Ondertussen lopen de spanningen rond een handelsoorlog op. Hij verbindt moeiteloos geopolitiek, defensie en economie aan elkaar. Europa kan zich schrap zetten. Hierover schrijf ik in deze nieuwsbrief. Hoe moet Europa reageren en wat betekent dit voor onze innige relatie met de VS?

Lees ook mijn interview met drie experts. Ik vroeg Rob de Wijjk (HCSS), Sandra Phlippen (ABN Amro) en Rem Korteweg (Clingendael) wat de beste Europese strategie is.

Verder kijk ik naar de cijfers over de economische groei in Nederland. Is het glas halfvol of halfleeg? Tot slot nog een korte analyse van de inflatie, en met name het effect van overheidsmaatregelen zoals accijnzen en belastingen.

Vind je deze nieuwsbrief interessant, laat het dan ook weten aan collega’s, vrienden en familie. Deze gratis nieuwsbrief kan altijd meer lezers gebruiken.

Veel leesplezier!

Martin

Het is uit

Sandra Phlippen, hoofdeconoom van ABN Amro, zei onlangs in Buitenhof al dat het ‘uit’ was tussen Europa en Amerika. Rob de Wijk, analist bij The Hague Centre of Strategic Studies, legt in de BNR-podcast Boekestijn en De Wijk ook steeds uit dat we onze bakens moeten verzetten. Hij ziet veel langere lijnen van een veranderend Amerika. Donald Trump brengt het alleen wat botter dan zijn voorgangers.

Met de komst van Trump (hij zit er pas drie weken!) is duidelijk sprake van spelverruwing. Waar Joe Biden op een wat zachtzinniger manier koos voor America First (zijn honderden miljarden subsidie voor het Amerikaanse bedrijfsleven paste helemaal in die lijn) banjert Trump als een olifant door de porceleinkast.

Constant dreigt Trump Europa met importtarieven. De aangekondigde staaltarieven zet de boel in Europa al op scherp. Ook voor Nederland, omdat 12% van onze staalexport (Tata) naar de VS gaat. Na die generieke staaltarieven komen er onvermijdelijk specifieke maatregelen tegen de Europese Unie, zo blijft de Amerikaanse president steeds verkondigen. Europa kan zich schrap zetten.

Hoe kunnen wij hierop het beste reageren? Dat is de belangrijke strategische vraag waarvoor de EU zich gesteld ziet. Oog om oog, tand om tand? Of liever de softe aanpak van spiegeltjes en kraaltjes aan te bieden aan de botte Trump, in de hoop hem gunstig te stemmen. Nu al suggereert Brussel om meer LNG en landbouwproducten van de VS af te gaan nemen. Je vraagt je af waarom wij zo in het gevlei willen komen van een bully-president? Is het ons probleem dat Europa meer exporteert naar Amerika dan andersom?

Het gaat inmiddels wel iets verder dan na te denken over een verstandige reactie in de dreigende handelsoorlog. De observaties van Phlippen en De Wijk werden deze week bevestigd door de ongehoorde manier waarop Trump denkt de situatie in Oekraïne en in Gaza naar zijn hand te kunnen zetten. Vooral de oorlog in Oekraïne is een groot Europees probleem. Trump wil via handjeklap met Vladimir Poetig de vrede regelen. Poetin zou dan grote stukken Oekraïne cadeau krijgen en vanaf dat moment is de veiligheid daar vooral ons probleem, zo luidt de boodschap. Moeiteloos koppelt Trump geopolitiek, economie en defensie aan elkaar.

De Europese Unie kan niet anders dan fundamenteel nadenken over de relatie met de VS. Daarom adviseren allerhande experts om op zoek te gaan naar nieuwe partners in de wereld. Partners die wél betrouwbaar zijn. Met landen als Mexico, Canada en ook China zouden we onze handel kunnen intensiveren. Handelsverdragen die we aan het afsluiten zijn met Mexico, Canada en Australië zouden daarbij behulpzaam zijn. Alleen is de electorale wind in veel EU-landen hiervoor niet behulpzaam. Het is steeds moeilijker aan het worden om dergelijke akkoorden door de nationale parlementen te krijgen.

In veel EU-landen is het sentiment: ieder voor zich. Onze grens met Duitsland is een grotere obsessie voor ons kabinet, dan dit soort grote, geopolitieke vraagstukken. Terwijl de Europese (en Nederlandse) bevolking steeds verder naar binnen gekeerd raakt, is dit hét moment om nieuwe internationale allianties te smeden. Voor Nederland zal het extra lastig zijn om de bakens te verzetten. Wij hebben een warme, historische band met de VS en denken (net als de Britten) trans-atlantischer dan veel andere Europese lidstaten. Ik ben benieuwd of het kabinet zich durft uit te spreken en met een heldere visie komt op de nieuwe verhoudingen die er in rap tempo aan het ontstaan zijn in de wereld.

(Lees Hoe moeten we reageren op Trump? ’Amerika verandert, dit komt niet vanzelf goed’, interviews met Sandra Phlippen, Rob de Wijk en Rem Korteweg. Lees ook mijn column Europa in slaap gesukkeld door mompelende Biden, nu wakker door brute Trump.)

Halfvol

Vrijdagochtend rolde het nieuwste bbp-cijfer van Nederland binnen. Hoe hard is onze economie gegroeid in het vierde kwartaal? Vooraf had ik even contact met Rabo-econoom Hugo Erken. Hij zei dat een groei van 0,4% in de ramingen stond, maar dat hij inmiddels rekening hield met een magere 0,2%. De Duitse malaise kan ons toch niet blijven ontgaan?

Maar het cijfer bleek toch een opsteker. De economie (het bruto binnenlands product) was toch met 0,4% gegroeid in het laatste kwartaal van 2024. Daarmee was de groei de helft kleiner dan in het derde kwartaal (0,8%), maar al met al is het helemaal geen verkeerd beeld. Over het hele jaar gezien is onze groei op 0,9% uitgekomen. Het houdt natuurlijk niet over, maar in 2023 was de groei nagenoeg weggevallen. En het Centraal Planbureau had op slechts 0,6% gerekend. Met een beetje goede wil is het glas dus halfvol in plaats van halfleeg.

Wat vooral opvalt is dat Nederland het consequent beter doet dan de buurlanden en dan het gemiddelde in de eurozone. In bovenstaande grafiek is Nederland die gele lijn. We zijn beter de coronacrisis doorgekomen, herstelden sneller, pakten het oude groeipad eerder op en blijven het bovengemiddeld doen. 2022 en 2023 waren moeilijke jaren door de energiecrisis. Toen was de groei eruit, ook in ons land. Maar nu profiteren we van aantrekkende consumptie, nog steeds groeiende export en blijvend hoge overheidsbestedingen.

Dit betekent dat ook dat we bij een handelsoorlog niet zo snel in een recessie terecht komen. Terwijl Frankrijk en Duitsland nu al in de min staan. Al ben ik wel benieuwd hoe Nederland exportland een heftig handelsconflict door gaat komen. Maar als president eerst zijn pijlen richt op de Europese auto-industrie dan zal Duitsland daar altijd nóg meer last van hebben dan wij.

Ik wil geen kniesoor zijn, maar de marges blijven dun. Een jaargroei van 0,9% en een voorspelde groei van 1,5% dit en komend jaar (volgens De Nederlandsche Bank) is nu eenmaal niet veel. Je ziet dat we al last hebben van de vergrijzing. De groei van de beroepsbevolking staat onder druk. We moeten het niet meer hebben van meer handjes, maar zouden moeten profiteren van hogere productiviteit en meer innovatie - meer maken met minder mensen, dus slimmer werken.

Maar daarover zijn juist grote zorgen. Zijn we in Europa de boot niet aan het missen? Het blijft zorgelijk dat Nederland zo gevangen is door stikstof, landbouw en woningbouw. Allemaal heel belangrijk, maar we zouden alle focus moeten hebben op het stimuleren van innovatie en van tech. Maar helaas heeft deze coalitie in al zijn wijsheid besloten de gelden daarvoor (in het Groeifonds) te gebruiken voor allerlei andere dingen.

(Lees Nederlandse economie heeft sterk jaar achter de rug: 'Mensen houden steeds meer over in de portemonnee' van collega Joost Spijker.)

Accijns

De Nederlandse inflatie is extra hoog door belastingen en accijnzen. Daarvan raakt de coalitie ook steeds meer doordrongen. Vorig jaar werd de accijns op alcohol en tabak verhoogd en ook de zogeheten verbruiksbelasting op niet-alcoholische dranken. Al met al was de inflatie ongeveer een procentpunt hoger door toedoen van de overheid. In januari was het verschil weer iets kleiner geworden, doordat de alcoholaccijns die op 1 januari 2024 was verhoogd ‘eruit liep’. Prijzen van januari 2025 worden vergeleken met die van januari 2024 en die accijnsverhoging was toen al doorgevoerd.

Inmiddels is het debat over dit soort inflatieverhogende belastingen opgelaaid. Klaas Knot, president van De Nederlandsche Bank (DNB), zei onlangs dat dit niet de tijd is voor hogere accijnzen of hogere btw. Want zo komen we in Nederland nooit van ons inflatieprobleem af. Ondertussen worstelen kabinet en Kamer wat ze moeten doen met de afgeschoten btw-verhoging op cultuur en sport. De alternatieven zijn andere btw-verhogingen, die dus ook weer prijsopdrijvend zijn. Kiezen uit meerdere kwaden.

Inmiddels komt ook de energiebelasting in het vizier. Eneco-topman As Tempelman wees er in WNL op Zondag op dat deze taks een steeds groter deel van onze energienota beslaat. Is dat nog wel uit te leggen? “Meer dan de helft van de energierekeningen van consumenten en bedrijven zijn belastingen en kosten van het netwerk. We moeten met ons allen nadenken of de huidige aanpak de juiste is. Aan die hogere gas- en elektriciteitsprijzen kunnen we nu niks doen, maar we kunnen wel wat doen aan hoe we omgaan met belastingen en netwerkkosten.”

Dit soort discussies zet de politieke onderhandelingen over de Voorjaarsnota nog eens extra op scherp. En die worden al zo ingewikkeld.

Geen commentaar

Podcast - Kwestie van Centen

Het is oorlog tussen supermarkten en fabrikanten van levensmiddelen. Waarom kun je bij Albert Heijn geen Douwe Egberts-koffie krijgen? Robbert Ophorst en ik bespreken dit in Kwestie van Centen met Jeroen Kortschot. „Supermarkten accepteren de hoge prijzen van A-merken niet meer.” A-merken zijn zo duur geworden dat consumenten steeds vaker voor het huismerk kiezen. „Er is een strijd gaande om winstmarges. Die zijn bij supermarkten heel laag.” Luister de nieuwste aflevering van ‘Kwestie van Centen’ hier. Ook op Spotify en iTunes.

Wil je mij als spreker?

Wil je mij boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail. of lees mijn profiel bij Sprekershuys of mail. Rechtstreeks kan ook: mail mij.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/

The gold standard of business news

Morning Brew is transforming the way working professionals consume business news.

They skip the jargon and lengthy stories, and instead serve up the news impacting your life and career with a hint of wit and humor. This way, you’ll actually enjoy reading the news—and the information sticks.

Best part? Morning Brew’s newsletter is completely free. Sign up in just 10 seconds and if you realize that you prefer long, dense, and boring business news—you can always go back to it.

Join 4.3 Million Readers Now