In partnership with

Beste lezers,

Een heel gelukkig 2025!

Aan het begin van het nieuwe jaar is hier weer een verse nieuwsbrief op je digitale mat. Met drie uiteenlopende onderwerpen. Ik kijk naar de worsteling van pensioenfondsen met hun groene ambities. Levert dat wel een goed pensioen op? Verder becijfer ik hoeveel we moeten bezuinigen als we Navo-baas Mark Rutte zijn zin geven. En ik sta nog stil bij een groot interview dat ik had met Heineken-ceo Dolf van den Brink over de stemming in ons land.

Ik wens je veel leesplezier!

Martin

Duurzaam pensioen

Bij pensioenuitvoerder PGGM, die de pensioenen van zorgmedewerkers van PFZW beheert, is een richtingenstrijd uitgebroken. Het bestuur zet vol in op duurzaamheid, ondanks kritische kanttekeningen van de eigen hoofdeconoom en van de academische adviesraad. De pensioenuitvoerder heeft geprobeerd de hoofdeconoom te ontslaan, maar dat strandde bij de rechter. Het FD schreef er een smeuiïg verhaal over.

Oud-hoofdeconoom van ABN Amro, Han de Jong, zit zich hier lekker over te ergeren in zijn laatste column van 2024. En hij raakt aan een heel wezenlijk punt. Zijn pensioenfondsen op aarde om lekker duurzaam te doen of is het hoogste rendement voor hun deelnemers het belangrijkste doel? Dit lijkt een open deur, ze zijn er voor het beste pensioen. Maar de praktijk is steeds vaker anders. Deze keer gaat het over duurzaamheidsdoelen, maar andere keren gaat het over de (politieke) druk om vooral in de eigen economie te investeren. Allemaal leuk en aardig, maar daar zijn pensioenfondsen niet voor.

“Wat mij erg aan PFZW stoort is het verschil in de aandacht die enerzijds uitgaat naar duurzaam beleggen en anderzijds naar de kolossale indexatie-achterstand die het fonds de afgelopen vijftien jaar heeft opgelopen”, foetert De Jong. “Ook in 2025 is de indexatie weer nul wat een koopkrachtverlies van 3,5% impliceert. Een forse dreun, zou ik zeggen.”

En daar heeft hij een punt. Je kunt je afvragen of de indexatie-achterstand komt door de duurzaamheidsdoelen. Maar feit is dat vrij zuinig en zakelijk is bericht door PFZW over de indexatie van 0% in 2015. Ik heb hierboven even het groeiende koopkrachtgat inzichtelijk gemaakt. PFZW gaat er prat op dat er sinds 2022 al 13% is geïndexeerd. Maar met een nog harder oplopende inflatie is dat bij lange na niet genoeg om dat koopkrachtgat te dichten. Sinds 2013 is bij PFZW voor ruim 15% geïndexeerd, terwijl de prijzen met bijna 37% stegen.

Het is best zuur voor gepensioneerden dat dit jaar niet wordt geïndexeerd omdat het fonds zo sterk mogelijk de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel in wil. Vanaf een dekkingsgraad van 110% mag dit fonds (gedeeltelijk) indexeren. De dekkingsgraad was 109,8%, zie het persbericht. Nu maar hopen dat dat nieuwe stelsel dit allemaal goed gaat maken.

Defensie

Wat Mark Rutte als premier niet lukte, probeert hij nu als Navo-baas alsnog gedaan te krijgen. Wat hem betreft moeten onze uitgaven aan defensie flink omhoog. In zijn premiersperiode gaven we in Nederland ongeveer 1% van ons bruto binnenlands product (bbp) uit aan defensie, ruim onder de Navo-norm van 2%.

Onlangs riep hij de Navo-landen op meer in defensie te steken, meer dan die 2%. Hij wilde geen concreet ander percentage noemen, maar veelal wordt gedacht aan zeker 3%. Oost-Europese landen mikken vaak al op 4% of nog meer.

In zijn toespraak en in een interview met De Telegraaf erkende hij dat dit ook iets betekent voor andere overheidsuitgaven. Maar hij doet voorkomen alsof dat niet zo gek veel voorstelt:

“Laten we kijken naar hoeveel Nederland uitgeeft. Aan pensioenen ongeveer 7%, aan gezondheidszorg 10% en sociale zekerheid 10%. Dat kan allemaal overeind blijven. Er is van deze drie dingen een flintertje nodig. Dat zal ongetwijfeld effect hebben op je welvaartsbeleving. Maar daar staat tegenover dat je wel veilig bent.”

Allemaal waar, maar het is niet juist om dit als klein bier voor te stellen. Het is geen ‘flintertje’. Als dat zo was, waarom hebben de kabinetten-Rutte zelf de defensie-uitgaven dan niet verhoogd? In onderstaande grafiek is te zien dat de uitgaven aan defensie pas in 2024 omhoog zijn gegaan, met een flinke sprong nog wel. Maar in de jaren erna kruipt die uitgavenpost omhoog, met slechts een tiende procentpunt per jaar.

Als we van circa 1,5% nu naar 3% straks zouden moeten, dan gaat dat om €15 miljard. Dat is geen kattenpis. Op een totale rijksbegroting van meer dan €450 miljard lijkt dat bescheiden, maar normaliter wordt er niet zomaar meer dan tien miljard verschoven op de begroting. De laatste keer dat dat gebeurde, was tijdens de coronacrisis, toen de uitgaven aan sociale zekerheid met 1,5 procentpunt toenamen door de steunpakketten. Maar dat was uitzonderlijk én tijdelijk.

Ik kan niet beoordelen hoe nodig het is. Maar áls dit noodzakelijk is, dan vergt het wel duidelijke politieke keuzes. Waar gaan we die €15 miljard dan weghalen? Bij de zorg, het onderwijs, de uitkeringen? Kijk eens tot welk politiek geworstel de onderwijsbezuinigingen hebben geleid. Uiteindelijk ging dat om een paar honderd miljoen. Laat staan als je zoveel geld wil gaan verschuiven in een paar jaar tijd.

En dan heb ik het nog niet eens over de vraag of het allemaal wel mógelijk is. Al een paar jaar kampen kabinetten met zogeheten onderuitputting. Dat betekent dat ze geplande uitgaven niet eens konden doen omdat ze het geld niet weggezet krijgen. Meestal vanwege de krapte op de arbeidsmarkt.

In alle oorlogsretoriek moet de politiek daar eerlijk over zijn. We kunnen dit misschien wel willen. Maar: hoe dan?

(Lees mijn column Meer geld naar defensie betekent bezuinigen op zorg en onderwijs, kijk de video Rutte, wees eerlijk.)

Heineken

Hij blijft. Geen denken aan dat onder leiding van ceo Dolf van den Brink Heineken vertrekt naar het buitenland. Zo vertelde hij in een eindejaarsinterview dat Jeroen Kortschot en ik onlangs met hem hadden. Dat lijkt nogal logisch, want Hollands wil je het hebben? Toch zoemde dit gerucht op een zeker moment in Den Haag rondt toen het vorige kabinet bezig was met ‘operatie Beethoven’, een investeringsprogramma voor de regio Eindhoven om chipmachinefabrikant ASML hier te houden.

Na jaren van kritiek op het grote bedrijfsleven sloeg de schrik bij politici om het hart. Zouden na Unilever en Shell misschien ook andere multinationals vertrekken? Of zouden ze hun uitbreidingsinvesteringen elders plegen? Want dat speelde bij ASML: niet zozeer een verhuizing, maar de vraag waar verder te groeien. Steeds meer drong het door in Den Haag dat men misschien wat was doorgeschoten in het bashen van grote bedrijven.

In februari trad Van den Brink op tijdens de jaarlijkse Bilderbergconferentie van werkgeversorganisatie VNO-NCW in Oosterbeek. Ik mocht er niet over berichten, want die bijeenkomst is altijd off the record. Zo kan vrijuit worden gepraat zonder dat dat meteen in de krant terecht komt. Van den Brink hield daar een betoog over het maatschappelijk ongenoegen in Nederland, de toenemende polarisatie en het sentiment richting bedrijven.

Het was opvallend dat hij dit deed. Want al enkele jaren geleden riep Mark Rutte ceo’s op zich te mengen in het maatschappelijk debat. Dat gebeurde vervolgens niet. Ook niet als bedrijven het in de publieke arena zwaar te verduren kregen. Bijvoorbeeld rond de terugtrekking uit Rusland of de discussie over graaiflatie. Ceo’s verbeten hun irritatie in stilte. Meermaals heb ik gehoord dat raden van commissarissen en perswoordvoerders hun ceo’s ten stelligste afraden om op te treden in talkshows. Het afbreukrisico wordt te groot geacht en wat hebben die ceo’s erbij te winnen?

Dat is doodzonde. Want zo gaan veel discussies óver die ceo’s (over topbeloningen, ongelijkheid, werkgelegenheid, belastingconstructies, regelgeving, belastingdruk, duurzaamheid, prijzen), maar nooit mét hen. Op zijn best worden wij journalisten afgescheept met een nikszeggende reactie van een woordvoerder.

Van den Brink gaf eindelijk gehoor aan Ruttes oproep. Eerst door zijn analyse publiekelijk te delen tijdens de uitreiking van de Sijthoff-prijs, daarna met het interview in De Telegraaf. In die analyse erkent hij dat globalisering en geopolitieke omstandigheden voor steeds meer onzekerheid heeft gezorgd:

“Al deze ontwikkelingen zetten de wereldwijde economie en het bedrijfsleven onder druk. Economische groei is niet meer vanzelfsprekend. Deze ontwikkelingen gaan verder dan de normale economische conjunctuur. Er spelen wereldwijd ongekende uitdagingen en we leven in een tijd van grote systeemveranderingen. Het evenwicht in de wereld verschuift. Globalisering en neoliberalisme lijken ten einde te komen.”

In zijn betoog ziet hij bedrijven als deel van de oplossing. Zelf wilde ik in het interview toch ook stilstaan bij de vraag of die bedrijven niet ook onderdeel van het probleem zijn. Bedrijven profiteerden wel van globalisering en vrijhandel, terwijl steeds meer burgers daar vooral de risico’s en onzekerheden van ervoeren. Voor grote bedrijven werd de wereld hun toneel. Met als gevolg dat topsalarissen omhoog gingen, want er moest immers mondiaal geconcurreerd worden om talent. Dat zorgde ook voor steeds lagere belastingen want anders zouden bedrijven vertrekken.

Ceo’s trokken zich ook steeds meer terug in hun ivoren torens. Ook ceo’s van echt Hollandse bedrijven waren niet of nauwelijks meer in Nederland, want zij reizen de hele wereld over voor hun werk. Dus waarom zouden zij zich nog iets aantrekken van kneuterige Nederlandse discussies? Zo groeide de kloof.

Dolf van den Brink is zo ruiterlijk om sommige van deze constateringen te erkennen. Hij geeft aan daarom nadrukkelijk voor Nederland te blijven kiezen en zijn stem hier te laten horen. Ook al is de Nederlandse markt voor Heineken relatief gezien maar een kleine markt. Het bedrijf is Hollands en is gevestigd in onze samenleving en daarom moet Heineken wel degelijk iets met de sentimenten die in dit land leven.

„Ik denk dat het bedrijfsleven zich wat te gemakkelijk heeft gevoegd in de rol van: wij zijn bezig met werkgelegenheid en klanten bedienen en we laten de rest aan de politiek. Ook speelt mee dat Nederland door de globalisering, voor veel multinationals inmiddels een relatief klein deel van de business is geworden. Toen het debat in Nederland heel vijandig werd met dreigementen met weggaan, toen heb ik gezegd: ’nee, dat wil ik dus niet’. Onze roots zijn in Nederland. Ik ga niet dreigen met weggaan.”

Heel hoogdravend zijn zijn analyses niet per se. Veel ervan leunt op wat we al van het Sociaal en Cultureel Planbureau wisten. Maar alleen al het feit dat een ceo zo zijn nek uitsteekt, is prijzenswaardig. Hopelijk volgen er meer.

(Lees het interview met Dolf van den Brink: Heineken-baas Dolf van den Brink (51) wil af van wantrouwen richting bedrijfsleven: ’Het gevaar is dat je een cynische ceo wordt’.)

Geen commentaar

Podcast - Kwestie van Centen

De tweede termijn van Donald Trump zal voor de economie dit jaar zeer bepalend zijn. In een nieuwe aflevering van Kwestie van Centen bespreken Robbert Ophorst en ik wat ons in 2025 te wachten staat. „Gemiddeld genomen gaan we erop vooruit.” Wel waarschuwt Visser voor de aanhoudende inflatie. „Dat we meer dan 3% inflatie hebben is niet normaal, zeker niet omdat de prijzen al zoveel gestegen zijn.” Luister de nieuwste aflevering van ‘Kwestie van Centen’ hier. Ook op Spotify en iTunes.

Wil je mij als spreker?

Wil je mij boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail. of lees mijn profiel bij Sprekershuys of mail. Rechtstreeks kan ook: mail mij.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/

Start learning AI in 2025

Everyone talks about AI, but no one has the time to learn it. So, we found the easiest way to learn AI in as little time as possible: The Rundown AI.

It's a free AI newsletter that keeps you up-to-date on the latest AI news, and teaches you how to apply it in just 5 minutes a day.

Plus, complete the quiz after signing up and they’ll recommend the best AI tools, guides, and courses – tailored to your needs.

Sign up to start learning.