Prinsjesdag en de Algemene Politieke Beschouwingen zijn weer achter de rug. Voor mij is Prinsjesdag altijd een interessante en leuke dag, omdat er dan ook nieuwe financiële en economische cijfers uitkomen. Zoals altijd zat ik om kwart over drie klaar om net zo lang te F5’en tot ik de nieuwe Macro Economische Verkenning op mijn scherm zag verschijnen. Wat er toen gebeurde, beschrijf ik deze week in mijn column.

Met Prinsjesdag en het daaropvolgende debat komt er weer een bak nieuwtjes los. In deze nieuwsbrief richt ik met op drie aspecten: de lasten voor bedrijven, de hogere spaartaks en de gevolgen voor de koopkracht.

Heb je reacties, dan kun je de Reageer-button gebruiken of een comment achterlaten. Vind je deze nieuwsbrief de moeite waard, deel ‘m dan in je werk-, familie- of vriendenkring.

Veel leesplezier!

Pinautomaat

Waar ondernemers bang voor waren, is gebeurd. Zo ontsprongen grotendeels de dans in het begrotingsakkoord van het demissionaire kabinet. Maar toen ging de Tweede Kamer de nieuwe begroting verbouwen voor €4 miljard en werd het bedrijfsleven alsnog als financieringsbron gebruikt. Maandag hadden we een interview in de krant met werkgeversvoorzitter Ingrid Thijssen en Jacco Vonhof (door collega Joost Spijker) waarin ze precies deze zorg uitspraken.

Het minimumloon gaat extra omhoog, de belasting in box 2 wordt verhoogd, de bankenbelasting stijgt en inkoop van eigen aandelen wordt belast. Ondernemers zijn hier woest over. Zij zien een patroon, waarin jaar na jaar vrij gemakkelijk belastingen voor bedrijven worden verhoogd om politieke plannetjes van te betalen. En de vraag is of er nog wel enige lijn en logica in zit. Zelfs de ministers Van Gennip van Sociale Zaken en Adriaansens van Economische Zaken spreken zich stevig uit tegen deze aangenomen kamermoties. ONL-voorman Hans Biesheuvel klaagt dat ondernemers ‘de pinautomaat van Den Haag’ zijn.

Vanuit de werkgeverslobby bezien is deze klacht heel begrijpelijk. De ingrepen die er de laatste jaren (en ook nu weer) zijn gedaan, zijn vaak erg ad hoc en de financiering is opportunistisch. Het grote bedrijfsleven staat er slecht op in de samenleving (‘graaiers’, ‘belastingontduikers’) en daardoor is het gemakkelijk scoren om juist hen aan te pakken.

Vaak worden met de grootste bedrijven in een beweging ook de middelgrote en soms de kleine bedrijven ook geraakt. Zo werd in een van de afgelopen begrotingen het lage tarief van de winstbelasting verhoogd, terwijl die nota bene wordt betaald door middelgrote bedrijven. Maar ja, het bekt nu eenmaal lekker om ‘het bedrijfsleven’ te laten betalen.

De verkiezingskoorts in Den Haag zet politieke partijen nu aan om drastisch en minder doordachte dingen te doen. Is een verdere verhoging van het minimumloon nodig? Afgelopen jaar is die al met 10% verhoogd. En door een verandering van systematiek van het uurloon per 2024 zat er sowieso al een fikse verhoging aan te komen.

Daarnaast kun je je afvragen of een belasting op inkoop van eigen aandelen een stabiele financieringsbron is. De irritatie erover is begrijpelijk. Tal van grote bedrijven boeken recordwinsten en weten van gekkigheid niet wat ze met dat geld moeten doen. Daarom geven ze het onbelast terug aan de aandeelhouders in de vorm van inkoop van eigen aandelen. Zo wordt die winst niet productief ingezet. Ook kiezen die bedrijven er niet voor prijsverhogingen te dempen of extra loon uit de megawinsten te betalen. Maar hoeveel bedrijven gaan nog eigen aandelen inkopen als die belasting er komt? Zorgt die belasting er niet voor dat die inkomsten er dus niet komen? Nog afgezien van het risico dat bedrijven uitwijken naar het buitenland.

Spaartaks

De Tweede Kamer heeft een nieuwe financieringsbron gevonden: naast ondernemers worden nu ook mensen met spaargeld en beleggingen gebruikt om allerlei politieke plannetjes van te betalen. In de aangenomen motie om het minimumloon opnieuw te verhogen staat onder meer als dekking de verhoging van het tarief in box 3, van de vermogensrendementsheffing, met 2 procentpunt.

Daarmee gaat dat tarief ineens heel drastisch omhoog. Lange tijd betaalde je 30% belasting over 4% verondersteld rendement, in totaal dus 1,2% van het totale vermogen. Dat systeem is later verfijnd om het zogezegd eerlijker te maken. De Belastingdienst ging veronderstellen hoe jouw vermogen was verdeeld over spaargeld en beleggingen (ook al was dat in het echt niet zo). Spaargeld werd lager belast dan belast dan beleggingen. Je had toen dus twee ficties: de verdeling van het vermogen én het rendement,

De Hoge Raad haalde dit onderuit. De rechter vond het onacceptabel (‘in strijd met het eigendomsrecht’) dat spaarders een fictief rendement betaalde dat ze in de praktijk nooit hadden gehaald. Daarmee werd de politiek gedwongen om zo snel mogelijk richting het ideale model te gaan waarbij het vermogen alleen nog wordt belast over het daadwerkelijk behaalde rendement, dus over de verkregen spaarrente en het behaalde rendement op de beurs en op vastgoed.

Maar als tussentijdse oplossing bedacht staatssecretaris Marnix van Rij van Financiën dat hij zou gaan belasten op basis van de werkelijke verdeling van het vermogen. Daarmee verdween één fictie. Voortaan zou het spaargeld worden belast over een gemiddeld rentepercentage. En het belegd vermogen over een fictief rendement dat op basis van een formule jaarlijks wordt berekend. Nog steeds een hoop gegoochel dus. Maar je moet wat, als de Belastingdienst de stap naar werkelijk rendement nog niet aankan.

En nu terug naar die tarieven. Omdat spaarders voortaan niet meer oneerlijk zouden worden belast, werd voorzien dat de inkomsten in box 3 gaan dalen. Om dat goed te maken gaat het tarief omhoog in stapjes. Het tarief was inmiddels als gestegen van 30% naar 31% en daarna naar 32%. In 2024 zou het omhoog gaan naar 33%, maar met Prinsjesdag werd bekend gemaakt, dat het tarief een extra stap zou maken naar 34%. Daarnaast zou het heffingsvrij vermogen, het eerste deel van het vermogen waarover je nog geen belasting hoeft te betalen, bevroren op €57.000. Normaliter wordt dit bedrag jaarlijks aangepast aan het prijspeil, komend jaar dus niet.

En toen kwamen PvdA/GL en consorten met hun grijpgrage vingertjes er nog tussendoor. Om de verhoging van het minimumloon te financieren willen zij het tarief in box 3 naar 36% verhogen.

Stel dat je €100.000 aan beleggingen hebt. Dan is €57.000 vrijgesteld. Je betaalt dan over €43,000 belasting. De fiscus veronderstelt dat je 6,17% rendement hebt behaald (ook als dat niet zo is): €2.653,10. Dit jaar betaal je daarover 32% belasting: €848,99. Volgend jaar gaat het tarief naar 36%: €955,12. Over hetzelfde (fictieve) rendement betaal je dus 12,5% meer belasting.

Spaartaks (2)

En dan zijn we er nog niet. Van Rij dacht voorlopig vooruit te kunnen met zijn tijdelijke oplossing om belasting heffen op basis van de werkelijke samenstelling van je vermogen. Maar daar denkt de advocaat-generaal van de Hoge raad heel anders over. Voor spaarders is het voorlopig goed geregeld, stelt deze adviseur van de Hoge Raad. Maar voor beleggers nog niet.

Het probleem met beleggingen is dat daar geen onderscheid wordt gemaakt. Of je nu vastgoed bezit, in aandelen zit of veilige obligaties hebt, de fiscus gooit dat alles op een hoop en belast het tegen hetzelfde veronderstelde rendement. In het arrest van de Hoge Raad werd daar al enigszins op gehint. Van Rij interpreteerde dat arrest alsof het alleen over de onrechtvaardige behandeling van spaarders ging, maar tussen de regels door kon je al lezen dat het systeem ook voor beleggers niet eerlijk is.

De tijdelijke oplossing (tot 2027!) is dat nog steeds niet. Het maakt nogal uit wat voor beleggingen je hebt. En vervolgens heft de fiscus alsof je meer dan 6% rendement hebt behaald, ook als dat niet zo is. In een slecht beursjaar wordt je aangeslagen voor dit hoge rendement. Als de vastgoedmarkt inzakt en aandelen het goed doen, blijft dit fictieve rendement hoog, of je nu aandelen of vastgoed bezit.

Het is even afwachten of de Hoge Raad deze analyse van de advocaat-generaal overneemt. En als dat zo is, is het afwachten of de Hoge Raad de overheid dwingt om dit te herstellen. Als dat zo is, zit het kabinet klem. De enige oplossing is namelijk belasten op basis van werkelijk rendement en dat kan de fiscus op zijn vroegst in 2027 aan.

Maar er is nog één geitenpaadje. Een uitweg die vooral bij linkse partijen populair is. Je kunt ook loslaten dat je het rendement op vermogen belast en overstappen op een vermogensbelasting. Dan hef je over vermogen en niet meer over de opbrengsten van dat vermogen. Dan laat je deze juridische discussie achter je. Heel fraai zou dat niet zijn: omdat de rechter het oneerlijk vindt dat de overheid jarenlang spaarders over een te hoog rendement heeft belast, zou diezelfde overheid er dan maar voor kiezen om dat hele rendement te vergeten en het spaargeld zelf te belasten.

(Lees interview met Coen Teulings: ‘Politici beloven te veel’, column: Maak massaal bezwaar tegen wiebelige spaartaks en Weer kopzorgen om spaartaks.)

Koopkracht

Onlangs vroeg ik bij het Centraal Planbureau hoe de koopkrachtontwikkeling voor vijf inkomensgroepen is over de periode van 2022 tot en met 2024. Oftewel: hoeveel is de koopkracht in 2024 gestegen of gedaald ten opzichte van 2021? Dat leverde een overduidelijk nivellerend beeld op (blauwe balkjes). In de Macro Economische Verkenning 2024 die op Prinsjesdag is gepubliceerd, staan de meest recente cijfers. Daarin is het koopkrachtpakket van €2 miljard verrekend (oranje balkjes). Daarin zie je heel duidelijk dat het pakket om armoede te bestrijden (eerste inkomensgroep) wordt betaald door de vier overige inkomensgroepen.

Naar aanleiding van mijn nieuwsbrief vorige week, waarin ik ook al uitgebreid stilstond bij koopkrachtplaatjes, kreeg ik de reactie dat die percentages toch niet zoveel zeggen. Dat is op zich waar. Het is soms gedoe op de vierkante centimeter. Dat de doorsnee koopkracht komend jaar niet met 1,9% stijgt (zoals half augustus berekend) maar met 1,8% (zoals nu definitief op Prinsjesdag) zal niemand echt kunnen merken in de portemonnee. De percentages zijn hooguit een indicatie. En ze laten zien welke keuzes het kabinet maakt.

Die keuze werd in de Troonrede ook expliciet genoemd. Waar vorig jaar de lage en middeninkomens nog als nadrukkelijk doel van de koopkrachtreparatie werd genoemd door de koning, ging het nu over armoedebestrijding. Zo is de focus duidelijk verlegd. Dat is een politieke keuze, bedoeld om de armoedecijfers wat op te krikken. Aanvankelijk zou de armoede in Nederland flink toenemen, maar door het koopkrachtpakket blijft die van 2023 op 2024 stabiel op 4,8% van de bevolking:

(Nibud heeft op de website een tool waarmee je de koopkracht van allerlei soorten huishoudens kunt berekenen, niet alleen in procenten maar ook in euro’s per maand,)

Podcast - Kwestie van Centen

Het demissionaire kabinet heeft een draai gemaakt. In tegenstelling tot vorig jaar werd de werkende middenklasse deze keer geen enkele keer genoemd in de Troonrede. Robbert Ophorst en ik bespreken in een nieuwe aflevering van Kwestie van Centen de plannen die op Prinsjesdag zijn gepresenteerd. „Volgend jaar gaan we er gemiddeld genomen op vooruit, maar dat maakt de minnen van 2022 en 2023 bij lange na niet goed.” Moeten vakbonden dan maar zorgen voor koopkrachtreparatie in cao’s? Vakbonden eisen opnieuw tot wel 14% extra loon komend jaar. „De FNV is net zo hard aan het nivelleren als de Haagse politiek.” Luister de nieuwste aflevering van ‘Kwestie van Centen’ hier. Ook op Spotify en iTunes.

Wil je mij als spreker?

Woensdag was ik te gast bij &fluence, het lobby- en communicatiebureau van Maarten van Rossum en mijn oud-collega Herman Stam. Voor een groep lobbyisten (ze noemen zichzelf liever public affairs) bespraken Herman en ik het belabberde imago van het grote bedrijfsleven. We deden dat in de podcast-setting van Kwestie van Centen, zoals we die een paar jaar lang samen hebben gemaakt.

Wil je mij boeken als spreker, panellid of columnist? Bekijk mijn profiel bij Speakers Academy of mail. of lees mijn profiel bij Sprekershuys of mail. Rechtstreeks kan ook: mail mij.

LinkedIn: https://www.linkedin.com/in/vissermartin/

Website: https://martinvisser.info/